№11. Дәҗҗәл, оның маңғаздылығы мен пәрмені, оның шапшаң көлік құралдарының қуаты
(Жалғасы. Басы: Хадис 1-10 http://yvision.kz/post/365420
Хадис 21-30 көру үшін: http://yvision.kz/post/396408
Хадис 31-40 көру үшін: http://yvision.kz/post/589496)
№11. Дәҗҗәл, оның маңғаздылығы мен пәрмені,
оның шапшаң көлік құралдарының қуаты
Ибн Омар рә баяндайды, Пайғамбарымыз сәс айтты деп: «Әр пайғамбар өзінің үмметін Дәҗҗәлмен қорқытқан. Нұх әс және одан кейінгі пайғамбарлар Дәҗҗәл міндетті түрде араларыңнан шығады деген және сендерге (қазір) жабық болған солбір жағдай солбір мән-жай сол кезде ашылады. Сендердің Раббыларың біркөзді емес, ал Дәҗҗәлдің бір көзі қисық, басқаша айтқанда, көзінің қарашығы томпақ болады». (Бұхари. Китәбу-л-мағази. Бәбу хиҗҗат-ил-уидаи.)
Хадистің түсіндірмесі:
Жоғарыда келтірілген баяндаманың сенімділігі негізінде Имам Бұхари оны өзінің Сахих жинағына қосқан. Дәҗҗәл жайында осыған ұқсас баяндама, Бұхариден басқа, Мүслимде, Әбу Даудте, Мұснад Ахмадта және Мұстадрак Хәкимде бар. Бір хадисте Дәҗҗәл өзімен бірге жұмақ пен тозақ тәрізді нәрсе әкеледі, алайда, оның жұмақ дегені іс-жүзінде тозақ болып шығады делінген. [1]
Мұғира бин Шу’баның баяндамасына сүйенсек одан басқа Қасиетті Пайғамбарға сәсДәҗҗәл жайында көп сұрақ қойған адам болмапты. Бірде Қасиетті Пайғамбар сәс оған былай деген: «Ол саған несімен зияның тигізе алады?» - (Мен айттым): «адамдардың айтуы бойынша, Дәҗҗәлмен бірге таудай нан мен өзендей сулар» болады. Сонда Пайғамбарымыз сәс: бәрі-бір, бұған қарамастан, оны құртып жіберу Аллаһ Тағалаға онай – деп, жауап қатты». [2]
Анас рә баяндайды, Дәҗҗәлдің екі көзінің арасында: ك ف ر (К Ф Р) - деп жазылып тұрады [3]. (Бұл كفر “кәпір”, “имансыз” сөзінің түбірі – Р.П.)
Осы сенімді хадистердің барлығында Қасиетті Пайғамбар сәсДәҗҗәлдің белгілерін суреттеп берді, ол оны өзінің түрлі аяндарында көрген. Міне осы себептен, Ибн Омармен рә баяндалған хадисте, Қасиетті Пайғамбар сәсхиҗҗәту-л-уидә’ уағызындаДәҗҗәлдің сипаттарын ескерген кезде, қазіргі уақытта сендерге түсініксіз болғанДәҗҗәлдің белгілері мен сипаттары, Дажалдың келген кезінде өздігінен ашылып, түсініксіз болудан қалады деп айтқан. Бұдан ұққанымыздай, Дәҗҗәлді сыртқы белгілермен ғана анықтаудың орнына, сол бір ішкі сипаттары мен ерекшеліктерінің шынайы мән-мағынасын өзіміз үшін анықтап алуымыз керек, өйткені соларды қолдана отырып Қасиетті Пайғамбар сәс бізге Дәҗҗәлдің сыртқы және ішкі сипаттарын суреттеген. Сонымен, сыртқы белгілерді жетекшілікке алатын болсақ, Қасиетті Пайғамбар сәс оны кең кеуделі, түсі ашық маңдайлы және шашы қысқа бұйраланған күйдегі жүк артылған жас жігіт ретінде көрген [4]. Мұндай сыртқы келбет Батыста тұратын халықтарға тән, олардың бір өкілі Қасиетті Пайғамбарға сәс көрсетілген. Жоғарыда келтірілген хадистегі көздің қисықтығына келетін болсақ, мұнда Дәҗҗәлдіңішкі өзгешелігін білдіретін белгі бар; тағы кейбір баяндамаларда оның көзіне қатысты былай делінген, оның оң көзі томпақ жүзім іспетті қисық болады, ал сол көзі жұлдыз іспетті жарық болып келеді. [5] Бұның астарындағы мән-жай негізгі көзден айырылуын білдіреді, яғни нағыз имандылық көздің жоқ болуы және дүнияуи көздің ұшқырлығы. Басқаша сөзбен айтқанда, Дәҗҗәл дін және руханият деген түсініктермен мүлдем таныс болмайды, ал оның дүнияуи ойы таңырқаларлықтай ұшқыр болмақ. Дәҗҗәлдің діннен безіп, политеистикалық нанымға берік болуын келесі мысал жақсы түсіндіреді, ол хадисте Қасиетті Пайғамбар сәс оны Хұза’а тайпасының Абдул-Узза бин Қатан есімді бір мүшірігімен теңеген; ал Дәҗҗәлдің маңдайындағы «кәпір» («имансыз» [6]) деген жазуға келетін болсақ, бұл жерде оның имансыздығын тура дәлелдейтің оның мүшіріктік сенім-нанымы мен іс-әрекеттері көрсетілген.
Тамим Даримен рә айтылған келесі бір хадис айтырлықтай әйгілі, онда Дәҗҗәл, Батыстың бір аралында орналасқан, шіркеудің ішінде қамалған делінген. [7] Бұдан белгілі болғандай, Дәҗҗәл аралдық Англияға немесе римдік Ватиканға қатысты христиан халықтары мен дінқызметшілерінің өздері болып табылады. Дәҗҗәл Қасиетті Пайғамбарға сәс сол халықтардың бір өкілі болып көрсетілген.
Осы түсіндірмелерден анық болғаны, христиан дінқызметшілері мен Батыс халықтары – Дәҗҗәлдің дәп өзі болып табылады, және хадистерде айтылған барлық белгілер мен нышандар бұлжымай орындалған. Дәҗҗәл таудай-таудай нан мен суды арқалап жүреді, ол дүниежүзіне тез тарайды да, барған жерін бүлік пен ылаңға толтырып, өзінен соң ұрыс-керіс пен қирандылар қалдырады; қалағаның - өлтіріп, қалағаның - тірілтеді. Оның бұйрығына мойынсұнып жаңбыр жауады, жер беті екпе көшеттерге толады және жер өзінің қазынасын ашып береді. [8] Бұның барлығы бір нәрсені ғана айқындайды: Дәҗҗәл өзінің бар мүмкіндіктерімен және іс-қылықтарымен Құдай Тағаланың ісіне араласуға қолын созады, сондай-ақ табиғат заңдылықтарының жүйесіне толыққанды, әрі кемелді түрде шексіз билік жүргізуге талпынады. Атап айтқанда: жаңбыр шақыру, оны тоқтату, мол су қорын ағып-төккізу, су қоймаларын құрғату және т.с.с. [9] Дәҗҗәлдің тозақ пен жұмаққа үстемдік құруы, Ғұлама ибн Хажжардың түсіндірмесі бойынша, келесіде: ол сый-құрмет пен жаза беруге қожалық қылады. Яғни, оған бойсұнғандарды ол сый-сияпат пен құрметке бөлейді, басқаша сөзбен айтқанда, өзінің «жұмағына» еңгізеді, сол себепті адамдар Қиямет Күнінде жазаға ұшырайды; ал кім оған мойынсұнудан бас тартса ол осы өмірде тозақта өмір сүргендей болады, алайда, мұндай адамдар Қиямет Күнінде мәңгілік жұмаққа мұралы етіледі. [10]
Дәҗҗәлмен бірге болатын таудай-таудай нан мен су, біріншіден, экономикалық және әлеуметтік салада Батыс әлемінің озықтығы мен қуаттылығын және басқа әлемдерден асып түсуін білдіреді. Екіншіден, ол ойлап тапқан: поезд, ұшақ, теплоход сияқты көліктің жаңа түрлері меңзеледі, олармен жүрген кезде азық және тағы басқа ыңғайлылықтар көрсетіледі. Қасиетті Пайғамбар сәс, өзінің алған аяндарында Дәҗҗәлдің осындай көлік құралдарын көрген кезде, оларды суреттеп бергені сондайлық, олар бізге қазіргі заманауи көліктердің сұлбасын ап-анық қылып сызып береді. Бұның барлығы біздің қожайынымыз Қасиетті Пайғамбарымыздың сәсхақтығының тірі куәсі болып табылады, сонымен қатар Дәҗҗәлдің болмысын ап-анық қылып анықтайды. Қасиетті Пайғамбар сәс былай деген, Дәҗҗәлдің есегінің ұзындығы жетпіс фут және ол айдай ақшыл болады. [11] Оның шапшаң қозғалысына келетін болсақ, онда оның екі қадамының арасындағы қашықтық күн мен түнге теңеседі; ол үшін жер «бүктеліп» қалады. Ол тіпті бұлтармен жарысып, Батыс жаққа күн батпай тұріп жетіп алады, және тереңге бойлап теңіздерді шарлайды. Оның алды түтіндетіліп тұрады, ал артында гүлденген жасыл желекті таулар қалып отырады. Дәҗҗәл жақтастарын өзіне дауыстап шақырғанда, оны дауысы Шығыста да, Батыста да жаңғырық болып естіледі. [12]
Хадистерде Дәҗҗәл ойлап тапқан көлік құралдарының шапшаң қозғалысымен бірге, оның таңғаларлық күш-қуаты жайында сөз етіледі. Атап айтқанда, Дәҗҗәлдің есегі теңізге кіргенде, су оның тізесіне ғана жетеді; кейде оның жасаған бір қадамы үш күндік қашықтыққа тең келеді. [13] Кей өткелдерді ол жеті күнде өтеді, онымен бірге екі тау болады, оның бірі – жеміс-жидек пен азық-түліктерден және т.б. тұрса, екіншісі – көк түтін мен оттан тұрады. [14] Сонымен қатар Дәҗҗәлға жетпіс мың яһудилік ерлер мен әйелдер қосылады. [15] Кейбір мұсылман ғұламалары Қасиетті Пайғамбарымыздың сәс айтқан есегін темір жолмен жүретін поезд деп түсіндірген. [16]
Дәҗҗәлдің дәп осындай көлік құралы шииттік әдебиеттерде де кездеседі, онда осы айтылғандарға қосымша, ақыр заманда терезесі мен орындықтары бар көліктер пайда болады делінген. [17]
Дереккөздер:
[1]. Бұхари. Сахих. Китәбу-л-әнбийа. Бәбу қаули(А)ллаһи уә ләқад арсәлнә Нухән илә қаумиһи.
2. Бұхари. Сахих. Китәбу-л-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәл.
3. Бұхари. Сахих. Китәбу-л-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәл.
4. Ибн Әби Шәиба. Мұсаннаф. 15-т., 374-бет, Идарату-л-Кұр’ани уә-л-’улүми-л-исләмийя, Карачи.
5. Ибн Әби Шәиба. Мұсаннаф. 15-т., 374-бет, Идарату-л-Кұр’ани уә-л-’улүми-л-исләмийя, Карачи.
6. Ахмад бин Ханбал. Мұснад. 5-т., 38-бет, Дару-л-фикр әл-‘арабий, Бейрут.
7. Мүслим. Сахих. Китәбу-л-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәли.
8. Мүслим. Сахих. Китәбу-л-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәли.
9. Келесі кітаптан алынған ой: Хазрат Мирза Ғұлам Ахмад. Тухфа гуларвиййа. С. 21. // Рухани хазаин. Т. 17. Мүбәрәк Сәқи, Лондон. 1984. С. 120.
[1]0. Фәтху-л-Бәри, шарх Бұхари. Китәбу-л-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәл.
1[1]. Мишкәту-л-мәсәбих. Китәбу-л-фитән. Бәбу-л-’әләмәти уә зикри-д-дәҗҗәли. 3-ші бөлім.
[1]2. Кәнзу-л-‘уммәл. 7-т., 366-бет, Низәмия Энциклопедиясы, Хайдарабад.
[1]3. Ибн Әби Шәиба. Мұсаннаф. Китәбу-л-фитән. 172-бет, 15-т., Идарату-л-Құр’әни уә-л-’улүми-л-исләмийя, Карачи.
[1]4. Кәнзу-л-‘уммәл. Китәбу-л-қияма. 7-т., 201-бет, Низәмия Энциклопедиясы, Хайдарабад.
[1]5. Кәнзу-л-‘уммәл. 14-т., 329-бет, Мәктәбә тұрас әл-исләми, Халеб.
[1]6. Һәдия маһдәуия. 89-90 беттер, Низәм, Канпур. 1293 ж. х.
[1]7. Бихару-л-әнуар. 13-т., 153-бет, Иран. 1301 ж. х. Бәбу ‘әләмәти заһури-л-мәһди.
№12. Исламның мәсіхі, Тажалды «өлтіру», Яҗүҗ бен Мәҗүҗ
Науас бин Саман рә баяндайды, Алланың Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) Тажалды сөз етіп былай деген екен: «Мен оны (мүшірік) Абдул-Ұзза бин Қатанға ұқсаттым, ол шашы бұйраланған, (ауыр) жүгі бар бір жас жігіт болып көрінді. Кім оны көретін болса Әл-Кәһф сүресінің алғашқы аятын оқысын». Сахабалар: «Ол (Тажал) жер бетінде қандай жылдамдықпен қозғалады?» - деп сұрады. Сонда (Пайғамбарымыз сәс) айтыпты: «Ол жел қуған бұлттың жылдамдығындай қозғалады. Дәл сол заманда Аллаһ Тағала Мәриямның ұлы Мәсіхті жібереді, ол Дамасктың шығыс жағынан пайда болады, ол екі сары жамылғыға оранып, қолдарын екі періштенің қанаттарына қойған күйде ақ мұнараның қасында төмен түседі... Ол Тажалды іздеуге шығып, оны Лұдд қақпасының маңынан тауып алады да өлтіреді. Сол кезде Аллаһ Тағала Исаға аян береді, онда былай делінеді: «Менде тағы бір адамдар бар, олармен соғысуға бүгін ешкімнің мұршасы жетпейді: сондықтан, құлдарымды Тур тауына қарай апар, сонда Аллаһ Тағала Яҗүҗ бен Мәҗүҗді жібереді, олар барлық белестерге бас сала шыға бастайды». (Мүслим. Китәб-үл-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәли.)
Хадистің түсіндірмесі:
Осы хадистің сенімділігі негізінде Имам Мүслим оған өзінің Сахих жинағынан орын берген. Бұл жерде осы ұзын хадистің таңдаулы бөліктері келтірілген. Бұл хадис ақыр заманның ең басты бүлігі - Тажалдың, Яҗүҗ бен Мәҗүҗдің шығуы, - сондай-ақ оларды «құртушы» Уәделенген Мәсіхтің келуі жайында сөз етілген әңгімелердің жинағы болып табылады, олар Қасиетті Пайғамбарымызға сәс көріпкелдік ретінде түсірілген. Қасиетті Пайғамбарымыздың сәс көрген бұл түсі жорамалды қажет етеді. [1]
Хадистегі басты көріпкелдіктердің бірі Уәделенген Мәсіхтің келетін жері жайында әңгімелейді, атап айтқанда: ол жер Дамаскінің шығыс жағында орналасқан. Мәсіх пен Мәһдилікке талап білдірген адамның, яғни Хазірет Мирза Ғұлам Ахмадтың туған жері – Қадиан елді-мекені, көріпкелдікте дәлме-дәл айтылғандай, Дамаскінің шығыс жағында, (жағрафиялық) бір ендікте орналасқан. Хадистегі ақ мұнара физикалық зат ретіндегі мұнараны білдірмейді, өйткені Қасиетті Пайғамбардың сәс заманыңда мұнараларды тұрғызу үрдісі мүлдем болмаған, және де, сол заманда Дамаскіде, баяндамада айтылған мұнараға ұқсас ешқандай мұнара болған емес. Дамаскінің шығыс жағында тұрғызылғанҖәми-үл-умәуий мешітінің мұнарасы һиҗра бойынша сегізінші жүзжылдықтан бастау алады. [2]
Сондықтан, «ақ мұнараның қасында түсудің» түсіндірмесін заманымыздің өзі жасады, яғни қатынау мен ақпарат тарату құралдарының дамуының нәтижесінде әлемге Ислам жолдауын жеткізу едәуір жеңілдейді, және Исламның нұры мен дауысы дүниежүзіне тез тарайтын болады. Сол секілді келтірілген хадисте Мәсіхтің оранған екі сары жамылғысы жайында сөз етіледі: олар – екі дертті білдіреді. [3] Мұндағы жәйт келесіні меңзейді, осы екі дертке қарамастан, Исламға ұлы қызмет етудегі Уәделенген Мәсіхтің бойына сіңірген күші Құдайдың белгісі болып табылады, яки Мәсіхті Құдай Тағаланың өзі жібергендігін білдіреді. Осылайша, Қадиандық Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад (ас) бас айналу мен диабетке қарамастан, Исламды қорғау, хақтығын растау жолында сексеннен астам кітап жазып шығарған, бұл шын мәнінде, мақтауға тұрарлық жоғары дәрежедегі қызмет болып табылады. Екі періштенің астарындағы мән періште міңезді адамдарды білдіреді, Уәделенген Мәсіх (ас) олардың көмек-жәрдемімен сүйемелденетің болады. Осыған орай, Сахих Бұхаридің бір баяндамасында екі ер адам жайында айтылған, Уәделенген Мәсіх (ас) олардың ыйықтарына қолдарын қойып жүреді делінген. [4] Осылайша, Аллаһ Тағала шыныменде Хазірет Мирза Ғұлам Ахмадқа, міңездерімен расында «періште» болған көмекшілер мен серіктестерді тарту етті.
Тажал – деген сөзге келетін болсақ, онда арабтың «Дәҗҗәл» сөзі бір-нәрсені жасыру және өтірік жылтырату дегенді білдіреді. Сол секілді өтірікші, суайт адамды да Дәҗҗәлдеп атайды. Сондай-ақ, өздерінің көптігінің арқасында дүниежүзіне тарап және сауда-саттықтың арқасында алынған зат-тауарларымен бүкіл жер бетін толтырған адамдардың тобын да Дәҗҗәл дейді. [5] Осы белгі-сипаттардың барлығын, соңғы нүктесіне дейін, діни және дүнияуи христиан ғұламаларынан табуға болады, олар Исаны Құдай деп жариялап ең үлкен өтірікті ойлап тапты. Сонымен қатар Тажал (Дәҗҗәл) – Батыс халықтарының діни атауы, ал саяси күш-қуаты жағынан оларға Яҗүҗ және Мәҗүҗ деген атау берілген. Яҗүҗ бен Мәҗүҗ деген сөз ‘әҗиҗ сөзінің түбірінен шыққан және ол оттың жалындауы дегенді білдіреді. [6] Басқаша сөзбен айтқанда, сол халықтың атауының өзінде-ақ ишара бар, яки бұл халықтың өкілдері отты бағындыра отырып, одан өнерлі түрде өздеріне пайда шығара алатын болады. Екінші ишара бұл халықтардың от міңезділігін білдіреді, яғни олар тым тәкаппар, басқаларды менсінбейтің, өте жүйрік, жылпос, қу және сақшыл адамдар болып табылады. Хадистерде, бір жағынан, осы халықтардың, яғни Яҗүҗ бен Мәҗүҗдің үстемдігі туралы сөз етіледі, ал екінші жағынан, Тажалдың үстемдігі туралы айтылады, бұдан анық болғаны, бұл бір ғана халықтың екі сипат атуы, өйткені егер олай болмаса, онда егер бір халық дүниежүзін билеп отырғанда, екіншісінің үстемдігі қалай жүзеге аспақ. Әл-Кәһф сүресінің соңында Яҗүҗ бен Мәҗүҗдің ойран салатын бүлігі туралы айтылады, ал жоғарыдағы хадисте Тажалдың бүлігі суреттеледі және одан құтқарылу үшін Қасиетті Пайғамбар (сәс) үмметіне Әл-Кәһф сүресінің бастапқы және соңғы аяттарын оқысын деп бұйырған. Бастапқы аяттарда Құдайға Ұл қосқан адамдарға ерекше ескерту жасалған, сондай-ақ: Иса Мәсіхті Құдайға балау, «күнәні өтеу» және т.с.с. христиандардың жалған нанымдары жоққа шығарылады. Бұдан бізге мәлім болғаны Тажал есімі христиан халықтар қоғамдастығына берілген атау, және оларға теориялық, практикалық тұрғыда қарсы тұру үшін Әл-Кәһф сүресін оқуға назар аударылған.
Әл-Фәтихә сүресінде мұсылмандарға адасқандардың жолынан аулақ болындар делінген, ал Қасиетті Пайғамбарымыздың (сәс) пікірі бойынша бұл христиандар жайында айтылған. Міне, Тажалдың нағыз өзі осылар, Әл-Кәһф сүресінің 103-ші аятынан 106-шы аятына дейін олар туралы келесі түрде айтылған: олар тақуаның киіміне киініп алса да, бәрібір, олардың бар ынталары дүниеліктен аспайды, олар өздерінің материалдық және өнеркәсібтік шарықтауларына құмарларын қандыралмай келеді. Мінеки, мысалға Ресей империясы және т.с.с. мықты дамыған елдер Библияда «Гог» (Яҗүҗ) деп аталған және олар да батыстың тұрғындары делінеді. [7] Батыс халықтары осы күнге дейін өздеріне әлгіндей көне атауларды қаймықпастан қолданып келеді: бұған Лондонның Гилдхолында «Гог» пен «Магогтың» (яғни, Яҗүҗ бен Мәҗүҗдің) мүсіндерін қоюы жеткілікті дәлел болып табылады, 1951 жылы әлгі мүсіндерді реставрациялау кезінде және соған байланысты қабылдау шарасы болғанда Уинстон Черчилль Гог деген атауды Ресейге, ал Магог – деген атауды Америка мен оның одақтастарына берген. [8]
Шаһ Уәлиулла Мұхаддис Дехлевидің анықтамасы бойынша Тажал барша зұлымдықтың жиынтығы, ал Яҗүҗ бен Мәҗүҗ іс-жүзіне асып дамыған Тажалдың рухы болады деген. Солардың арқасында зұлымдық кәдімгі үйреншікті нәрсеге айналып, бүкіл әлемдік жүйенің берекесі кетеді. [9] Түсті жорамалдау кітаптарында Тажалды «өлтірудің» түсіндірмесі жалған сенімдер мен дінге бидығат (жаңашылдықты) еңгізушілерді әшкерелеу деп берілген. [10]
Келтірілген хадисте Тажал Лұдд қақпасының маңында «өлтіріледі» делінген. Лұдд сөзі «айтысу» («дауласу», «пікір таластыру») дегенді білдіреді. Демек, Тажалды «өлтіру» дегеніміз, қисынсыз жалған сенім-нанымдарды қиратып, пікір таластыру алаңында ғылыми және интелектуалдық білімнің арқасында алынған уәж-дәлелдермен Тажалды ойсырата жеңу деген сөз. Мәсіхтің осы міндетті хадистерде басқа да сөзбен аталған, яғни «крестті қирату».
Әбу Һурайрадан (оған Алланың ризашылығы болсын) жеткен бір баяндамада Тажалдың өлімі келесі түрде сөз етіледі, Мәрияның ұлы Иса әс келген кезде, ол мұсылмандарды жамағатпен намаз оқу үшін жинайды және намазға өзі имамдық етеді, оны көрген Құдайдың дұшпаны (Тажал) суда еріген тұз секілді еріп кетеді. Егер Уәделенген Мәсіхәс тіпті оны жібере салса да, ол бәрі-бір ериді де, өздірігінен өліп қалады. Алайда, Аллаһ Тағала оны Мәсіхтің қолымен «өлтіреді», ол оның (Тажалдың) қаның Өзінің найзасында көреді. [11]
Сонымен қатар хадистерде Тажалдың шығыс жақтан пайда болатыны айтылады, ол заман қарама-қайшылықтар мен секталарға бөліну заманы болады, Тажалдың билігі «қырық күнге» дейін созылады, яғни, бүтін бір дәуірді қамтиды, сол кездері мүміндер үлкен қыйыншылықтарды бастан кешеді, міне, сол кезде Иса келеді және жамағат намазын өткізеді (басқарады). Ол рүкүһтен кейін басын көтеріп, сами’а(А)ллаһу лимән хәмидә деген кезде, Аллаһ Тажалды «өлтіреді», сөйтіп мұсылмандар жеңіске жетеді. [12]
Қарастырылып отырған хадистің соңында Тажалмен білектің күшімен соғысуға ешкімнің қауқары жетпейтіні айтылған. Сол кезде Уәделенген Мәсіхке әс шынайы мүміндерді алып Тур тауына қарай барындар да, соны паналандар делінген бұйрық түседі, яғни бұл ғибадат пен намаз-дұғаға көбірек көңіл бөлудің қажеттігін білдіреді. Әлгі алпауыт халықтар өздерінің күш-қуаты мен сайтани қулықтарының арқасында ешқашанда жеңілмейтіңдей болып көрінсе де, ақыр аяғында, сол намаз-дұғалардың арқасында жеңіліске ұшырайды. Сол кезде әлгі халықтармен қоса, нағыз Тажал да, яғни Уәделенген Мәсіх әс дәуірінің сайтаны түбегейлі жеңіледі.
Дереккөздер:
[1]. Бұхари. Сахих. Китәбу-л-әнбия.; ‘Әлләмә Дәйилми. Фирдаусу-л-ахбар. 486-бет. Дару-д-дийан ли-т-турас. Каир.
2. ‘Әлләмә Хафиз ибн Касир. Әл-бидәя уә-н-ниһәйә. 14-т., 189-бет, Мәктәбәту-л-мә‘әриф. Бейрут.
3. Имам Мұхаммад бин Сирин. Тәфсиру-л-әһләм. 240-бет, Ливан.
4. Бұхари. Сахих. Китәбу-л-әнбийа. Бәбу уә-зкур фи-л-китәби Марйам.
5. Лисану-л -‘араб. “Дәҗҗәл”.
6. Лисану-л -‘араб. “Йа’җуҗ”.
7. Иезекииль, 38-т., 1-4 шумақтар.
8. Лондон Тайм, 10 қараша 1951 ж.
9. Шаһ Уәлиуллаһ Мұхаддис Дехлеви. Әл-хайру-л-касир. 393-бет, Аударма ‘Абиду-р-Рахман Кандахләуи. Нашир Кұр’ан Махали Муқабалә, Мәуләуи Мұсафир Хан, Карачи.
[1]0. Мұхаммад бин Сирин. Тәфсиру-л-әһләм. 638-бет, Ливан.
1[1]. Мүслим. Сахих. Китәбу-л-фитән. Бәбу зикри-д-дәҗҗәл.
[1]2. Мәҗмә‘у-з-зәуәйид уә мәмбә‘у-л-фәуәйид. 7-т., 349-бет, Дару-л-китәби-л-‘арабий, Бейрут (Ливан).
№13. Құтқарушы – Мұхаммедтің сәс үмметінен шығады
Абду-р-Рахман бин Жұбайр (оған Алланың ризашылығы болсын) өзінің әкесіне сілтеме жасап баяндайды, Алланың Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай депті: «Күмәнсіз, Тажал сендер секілді адамдардың дәуірінде өмір сүреді, бәлкім олар сендерден гөрі жақсырақ болатын шығар, алайда бұл үмметтің алдында мен тұрғанда, ал соңында – «Мәриямның ұлы Иса» тұрғанда, Аллаһ Тағала ешқашанда бұл үмметтің құрып кетуіне жол бермейді». (Мұстадрак Хаким. Китәб-үл-мағази. Бәбу зикри фәзыләти Җә‘фар рә)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл хадисті Имам Ибн Әби Шәиба, Әлләмә Дәйилми және ‘Әлләмә Сұйути де келтірген. Имам Хаким Бұхари мен Мүслимнің қағидасына сүйене отырып оны сенімді баяндама деп анықтаған [1]; сонымен қатар бұл хадистің жоғары дәрежедегі сенімділігі жайында Әлләмә бин Хажар да айтып кеткен. [2]
Келтірілген хадистен ұққанымыз, Мұхаммед сәс үмметінің пешенесіне тек қана сектанттық топтарға бөліну, бүлік пен ылаң, өтірікшілер мен жалған аттылар келіп солар арқылы заңсыздықтар мен опаттың кең тарауы ғана жазылмаған, сонымен қатар Мәриямның ұлы Исаға ұқсайтың адамның келуі жайында ізгі хабар берілген, ол құтқарушы күйінде келіп, күйреп бара жатқан үмметті толықтай жойылудан сақтап қалады. Осы хадис біраз айырмашылықтармен сүннеттік және шииттік ой мектептерінде де кездеседі. Шииттік баяндамада сонымен қатар келесідей қосымша ақпар бар:
«Менің үмметім қалайша жойылып кетпек, егер оның бастауында мен, Әли және менің ұрпағымнан шыққан онбір зерделі, өткір рухани көзі бар адамдар тұрса, ал оның соңында – Мәсіх әс тұрғанда. Алайда, аралық дәуірдің адамдары жойылады, олардың маған еш қатысы болмағандай, менің де оларға еш қатысым болмайды». [3]
Ибн Асакир және т.б. кейінгі сүннит авторларымен жазылған кітаптарда уә-л-Мәһдийу фи уәстиһә деген сөздер кездеседі, яғни, Мәһди орта дәуірде пайда болады, - алайда бұл сөздер ертеректегі жазбаларда жоқ. Осылайша, атақты шиит ғұламасы Шайх Әли Құрани әлгі хадиске өзінің пікірін білдірген кезде, әлгі: уә-л-Мәһдиййу фи уәстиһәдеген сөздер көне кітаптарда еш кездеспейді деп жазған. [4] Басқаша сөзбен айтқанда, «Мәһди орта дәуірде пайда болады» деген сөйлем кейінгі замандардағы бұрмаланған қосынды. Алайда, Исламның барлық ой мектептері Пайғамбарымыздың сәсмына айтқанын, яки: «мені мен Мәсіхтің арамыздағы дәуір қисық жолға жаппай бет бұрудың дәуірі, ол адамдардың маған еш қатысы болмағандай, менің де оларға еш қатысым болмайды» - дегенін растайды. [5] Бұл хадистен мәлім болғаны, Қасиетті Пайғамбар сәс өзінің үмметінің құрдымға кетуден құтқару үшін тек бір адамды ғана, яки – «Мәриямның ұлы Исаны» айтқан, және одан бөлек Мәһди жайында айтпаған («Исадан басқа ешкім Мәһди емес»). (Ибн Мәҗәһ. Китәб-үл-фитән. Бәбу шиддати-з-замани)
Демек, басқа хадистерде анық айтылғандай Уәделенген Мәсіх әс әлгі Имам Мәһдидің өзі болады. Яғни, Уәделенген Мәсіх пен Мәһди бір адамның екі есімі.
Сондай-ақ, осы хадистен Исламның орта ғасырлардағы күй-жағдайы, руханияты жайында және сол замандардағы мұсылмандардың сенім-нанымдары қандай болғаны жайында пікір қалыптастыруға болады, соның негізінде Қасиетті Пайғамбар сәс оларға қатысты өзінің риза еместігін білдіріп, олардан бас тартаның айтқан.
Дереккөздер:
[1]. Имам Хаким. Мұстадрак. 3-т., 41-бет. Мәктәбәту-н-наср әл-хадисиййа, Рийад.
2. Фәтху-л-Бәри. 7-т., 5-бет. Идара нашр әс-суннә, Урду Базар, Лахор.
3. ‘Уйун ахбар ар-Риза. 1-т., 53-бет. (дәйексөз: Мұ‘жаму ахадиси-л-имами-л-Мәһди. 1-т., 526-бет. Мә‘әриф Исләмийя, Кум, Иран.)
4. Мұ‘жаму ахадиси-л-имами-л-мәһди. 1-т., 527-бет. Муәссисәту-л-мә‘әрифи-л-исләмийя, Кум (Иран).
5. ‘Әлләмә Дәйилми. Фирдаусу-л-ахбар. 3-т., 339-бет. Дару-д-дийан ли-т-турас, Қаир.; Кәнзу-л-‘уммәл. 7-т., 202-бет. Низәмиййа Энциклопедиясы, Хайдарабад.
№14. Үмметтің реформаторлары (ағартушылары) жайындағы көріпкелдік
Әбу Һурайра (оған Алланың ризашылығы болсын) Алланың Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Ақиқатында, Аллаһ осы үммет үшін әрбір жүзжылдықтың басында осы үмметтің дінін қайта қалпына келтіріп отыратын адамдарды жіберетің болады», – деп айтқанын баяндайды. (Әбу Дауд. Китәб-үл-мәләһим. Бәбу мә йузкару фи қарни-л-миати)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл хадисті Әбу Дауд өзінің Сунән атты кітабында, ал Хаким өзінің Мұстадрак атты кітабында баяндаған. Оның сенімділігін Имам Хаким мен ‘Әлләмә ибн Һәжәр бірауыздан құптаған. [1] Бұл хадис шииттік ой мектебімен де мойындалады. [2]
Аллаһ Тағала Құран Кәрімде мұсылмандарға, имандарын берік ету үшін, наменгерлерді (Халифаларды[4]) жіберем деп уәде берген, басқа бұрын халықтарға жібергендей. («Ан-Нұр» сүресі, 24:56). Яғни, бұл ізгі Халифаттың[5] (орынбасарлықтың) тізбегі, сосын үмметтің мұҗәддид (дінді қайта қалпына келтірушілердің) тізбегі түрінде халифат пайда болды. Келтірілген хадис бойынша, әрбір дәуірде және әрбір жаңа жүзжылдықта осындай имамдар, ғұламалар, (фиқһ) заңгерлері, мұфассирлер[6] менмұхаддистер[7]келіп отырған, олар қолдарын білектерін түріп қойып, дін үшін аянбай қызмет еткен.
Ахмадийя Мұсылман Жамағаты соңғы он үш жүзжылдықтың ішінде пайда болған үмметің барлық мұҗәддидтеріне сенеді, сонымен қатар Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад (ас) һиҗра бойынша онтөртінші жүзжылдықтың басында келіп, дінді қайта жаңғыртуға тиіс болған Мәсіх-Мәһдидің өзі екендігіне сенеді, ол тоқырауды тоқтатып, Исламды қайтадан сергітуге тиіс болған және жоғарыда келтірілген хадисте аталған имамның дәп өзі. [3]
Демек, онүш ғасыр бойы келіп отырған үмметтің барлық ағартушыларын тануда біз (басқа мұсылмандармен бірге – Р.А.) бірауыздан құптаймыз; алайда, он төртінші жүзжылдықтың ағартушысы (реформаторы) қайда сонда? Бұл өте маңызды сұрақ, бұған жауапты бүгін Ахмадийа Мұсылман Жамағатынан басқа ешкім бере алмайды, өйткені басқа ешбір талапкердің жоқтын қасы, сондықтан Хазірет Мирза Ғұлам Ахмадты (ас) 14-ші жүзжылдықтың мұҗәддиді (дінді қайта қалпына келтірушісі) және Мәсіх-Мәһди екендігін мойындау игі шара болмақ. Ол 1907-ші жылы баршаға жар сала былай деп мәлімдеген:
«Исламның ізгілері де бұл дәуірді ақыр заман дәуірі деп анықтаған және онтөртінші жүзжылдықтын басынан міне 23 жыл өтіп қойды. Демек, осы заман Уәделенген Мәсіхтің келер заманы екеніне мықты дәлел болып табылады және де мен осы ғасырдың басында-ақ талабымды жария еткен, сол адамның өзімін. Мен сол адамның өзімін, талабымды жария еткеннен бері 25 жыл өтті, мен әлі де тірімін, араларында жүрмін. Құдайдың берген белгілерімен христиандық және тағы басқа діндердің ізбасарларына тойтарыс берген адам менмін. Демек, маған қарсы (уәж) ретінде осындай сипат-қасиеттері бар басқа талапкер ұсынылмайынша, менін талабым, яки ақыр заманның реформаторы – Уәделенген Мәсіх – мен екенім дәлелденген болып табылады». [4]
Еш күмәнсіз, ол – тек ол ғана – Уәделенген Мәсіх болып табылады (оған Алланың сәлемі болсын), соның арқасында пайғамбарлық негізінде халифаттың (орынбасарлықтың тізбегі) құрылатыны жайындағы көріпкелдік орындалды, бұл тізбек, хадиске сай «...Сосын пайғамбарлық негізінде халифат орнатылады» [5], Қиямет Күніне дейін сақталатын болады, және Ахмадийяттың халифтері дінді қайта жаңғырту мен оған қызмет ету ісін жалғастыра бермек. Егер бұған Алланың қалауы болса. Ақиқатында: барлық іс тек Оның қалауымен болмақ.
Дереккөздер:
[1]. Мәуләуи Фахр әл-Хасан Гангви. Әт-тә‘лийку-л-махмұд. Сунән Аби Дауд. 233-бет, Адаб-и-манзил, Чаук, Карачи (Пәкістан).
2. ‘Әлләмә Әбу Жа‘фар бин Мұхаммад Я‘құб Каляйни. Әл-фуру‘ мин әл-җәм‘и-л-кәфи. 2-бөлім, 192-бет, Әл-Ә‘лә Нау Лакшор.
3. ‘Әлләмә Йусуф бин Яхйа әл-Мұқаддаси әш-Шәфи‘и ‘Әлим. (VII х.х.) ‘Ақду-д-дүрар фи ахбар әл-мұнтазир. 227-бет, Бірінші басылым. 1979 ж. Мәктәбәт ‘Әлиму-л-фикр. Қаир.
4. Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад. Хақикату-л-уәхи. 194-бет, // Рухани Хазаин. 22-т., Мүбәрәк Сәқи, Лондон. 1984 ж., 201-бет.
5. а) Ахмад бин Ханбал, Мұснад. 4-т., 273-бет, Дару-л-фикр. Бейрут;
ә) ‘Али бин Сұлтан Мұхаммад әл-Қари (һиҗра б/ша 1014 ж. өлген).
б) Мирқату-л-мәфәтих, шарх мишкәт әл-мәсәбих. 108-бет, Мәктәбә имдадиййа, Мултан.
№15. Шоқ жұлдыздардан дінді кері қайтаратын – Парсылық ер
Әбу Һурайра (оған Алланың ризашылығы болсын) баяндайды:
«Пайғамбарға (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) Әл-Жұма сүресі аян болып түскенде, біз онымен бірге отырғанбыз. Бір кезде ол: уә ахирина минһум аятын айтты, ол (аятта) Аллаһ Тағала Қасиетті Пайғамбарды сәс тағы басқа адамдамдарға жіберетіні туралы айтылған (ол оларға кітап пен даналыққты үйретеді), олардың заманы Сахабалардың рә заманынан кейін орыналатын болады. Сонда бір адам одан сұрады: «О, Алланың Елшісі, ол адамдар кімдер?» Пайғамбар сәс жауап бермеді, әлгі адам сұрағын екі-үш қайталамайынша».
Әбу Һурайра рә сөзін арықарай жалғастырады: «арамызда Парсылық-Салман рәотырған. Пайғамбар оның иығаны қолын қойып, былай деді: «егерде дін (имандылық) тіпті Шоқ жұлдыздарға дейін көтеріліп кетсе де, онда мыналардан шығатын (яғни, Салманның халқынан шығатын – Авт.) адамдар немесе бір адам оны қайтадан кері қайтарады (яғни, дінді (имандылықты) қайта орнатады – Авт.)». (Мүслим, Китәб-үл-фәзәил, Бәбу фазли Фараси; Бұхари, Китәб-үт-Тәфсир, Әл-Жұма сүресі)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл айтарлықтай танымал хадис Мүслимде, Тирмизиде және Насаиде бар. [1] Бұл хадиспен шииіттік мектептер де келіседі. [2] Келтірілген баяндамадан бірнеше жәйттерді тізбектеуге болады:
1) Қасиетті Пайғамбардың сәс «екінші рет келетің» дәуірі имандылық жер бетінен құрып кеткен кезеңде орыналады, және адамдар Исламды іс-жүзінде ұстанбайды.
2) Қасиетті Пайғамбардың сәс «екінші рет келуі» арабтар арасынан емес, Парсылық-Салманның халқының арасынан шығатын адам түрінде жүзеге асады. Бірде әлгі Парсылық-Салманға рә қатысты Қасиетті Пайғамбар сәс оған деген өзінің мейірімін білдіре отырып, былай деген: «Салман – біздің адам, Салман – ахлю-л-байт (яки «біздің үйдің адамынан» -А.Р.)» [3]
3) Қасиетті Пайғамбардың сәс «екінші рет келуінің» ниет-мақсаты имандылықты қайта орнатып, Ислам дінің қайта жаңғырту болып табылады.
4) Сонымен қатар, Ислам діні мүшкіл халде болған кезде, Исламды қайта жаңғырту үшін келетін Мәсіх басқа хадистерде Мәриямның ұлы Иса және Мәһди («(Құдайдың) жетекшілігімен жүрген» -А.Р.) деген есімдермен аталған, ал Құран Кәрімде (Әл-Жұма 62:4) Мәсіх пен Мәһдидің келетіні жайында айтылған, ол Қасиетті Пайғамбарға сәс толығымен бойұсына бағынғандығынын салдарынан Мұхаммед Пайғамбардың сәс екінші рет келуі іспетті деп аталып отыр. Мәсіх-Мәһдиді қабылдап, оған иман келтіру – бұл, басқа сөзбен айтқанда, Қасиетті Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафаның сәс өзің қабылдап, оған иман келтіру дегенді білдіреді.
Бір қызығы, үмметтің бірде бір өкілі осы хадистегі әңгіме сол туралы айтылған деп талабын білдірмеген. Бірақ кейбір адамдардың пайымы бойынша бұл хадистің сөздері Хазірет Имам Әбу Ханифа мен Имам Бұхариге қатысты дейді, алайда, біріншіден, осы екі ұлы адамдардың ешқайсысы бұған талабын білдірмеген; екіншіден, олардың өмір сүрген заманы екінші және үшінші жүзжылдықтар, ал Қасиетті Пайғамбар сәс бұл уақытты ең жақсы ғасырлар, ең жақсы дәуір деген болатын, ал парсылық-ердің келетің заманы имандылықтың (діннің) жер бетінен жоқ болып кететің заманы делінген. Бұдан мәлім болғандай, келтірілген баяндаманы парсы халқының Исламды қабылдаған уақытымен де байланыстыруға болмайды. Бұл белгі Уәделенген Мәсіхтің әс (1835-1908 жж.) дәуірінде ап-анық түрде орындалғаны сондайлық, бұған ұқсас бірде-бір мысалды өткен замандардан еш табалмайды. Оның қарсыласы, қас дұшпаны Мәуләуи Мұхаммед Хұссайн Баталуи де Уәделенген Мәсіхтің әс парсылық шығу тегін куәландырған. [4]
Уәделенген Мәсіх әс осы хадистің хақтығының куәлігі ол екені жайында Аллаһ Тағаладан хабар алып, былай деген:
«Бараһин Ахмадийя кітабының беттерінде бір емес бірнеше рет келтірілген Құдай Тағаланың уақиы осы хадистің сөздері маған қатысты айтылғаның, яки мен жайында екенің айқын түрде анықтап берді». [5]
Уәделенген Мәсіх Алланың атымен ант ішіп, бұл уақиды Құдай Тағаланың сөзі деген және оған жала жапқан қаскүнемдерге Құдайдың атынан қарғыс жолдаған, сондай-ақ өзін мойындамағандарды мұбахала дұғасына шақырған. Бұған сөз косар болсақ, әлгі шақыруды қабалдауға осы күнге шейін ешкімнің батылы бармады. Уәделенген Мәсіх дін (имандылықты) қайта қалпына келтіре отырып, ұлы қызмет атқарып, Құран Кәрімді Шоқ жұлдыдардан кері қайтаратын парлысылық ерді Уәделенген Мәсіх деп анықтап берді. Ол бұған келесі түрдегі қисынды дәлелді келтірген: егер осы теңеуді мойындамайтың болсақ, онда парсылық-ердің дәрежесі Уәделенген Мәсіхтен әс де жоғары болатының қабылдауға тура келеді, өйткені Мәсіхтің қызметі тек Тажалдыөлтіру деп суреттелген, бұл дегеніміз тек қана зұлымдықты жою деген сөз, алайда бұл құтқарылудың негізі болып табылмайды. Ал парсылықтық-ердің атқаратың қызметі адамды нағыз (иман келтірген) мүмінге айналдыру, бұл дегеніміз жақсылықтың көбейуі деген сөз, сондықтан оның рухани қызметі әлде-қайды салмақтырақ. Сондай-ақ, дінді (имандылықты) көк аспаннан кері қайтаратың кімнің күш-қабілеті бар болса, оған жер бетіндегі зұлымдықты да жоюға жеңіл болады. Сондықтан да парсылық-ер Уәделенген Мәсіхтің өзі болады, және де Құдай Тағаланың уақиына сай ол Қадианнаң шыққан Хазірет Мирза Ғұлам Ахмадтың әс тұлғасында жүзеге асқан.[8]
Дереккөздер:
[1]. Фәтху-л-Бәри, шарх Бұхари. 8-т. 642-643 беттер. Дару нашри-л-кутуби-л-исләмийя. Лахор.
2. ‘Әлләмә Тәбриси. Тәфсир мәҗмә‘у-л-бәйән. 10-т. 284-бет. Әл-Мәктәбәту-л-‘илмиййа әл-исләмийя. Тегеран.
3. Имам Хәким. Мұстадрак. Китәб мә‘рифәти-с-сахәбә. Зикр Салман әл-Фарси.
4. Мәуләуи Мухаммад Хуссайн Баталуи. Иша‘ату-с-суннә. 7-т. 193-бет.
5. Хазрат Мирза Ғұлам Ахмад. Татимма Хақикати-л-уәхи. 68-бет. // Рұхани Хазаин: 22-т. Мүбәрәк Сәқи, Лондон. 1984. 502-503 беттер.
№16. Пайғамбарлық жолмен басталатын Халифат, және соған қатысты көріпкелдіктер
Алланың Елшісі сәс айтты деп Хұзайфа рә баяндайды: «Пайғамбарлық сендерде Алланың қалаған уақытына дейін сақталады. Сосын Аллаһ Тағала оны алып алады да, пайғамбарлық жолмен басталатын халифат орнатады, ол Алланың қалаған уақытына дейін сақталады; сосын Аллаһ бұл игілікті де алып алады; сосын күшті-мықты патшалықтың дәуірі келеді, ол Алланың қалаған уақытына дейін сақталады, сосын Аллаһ бұл патшалықты да алып алады, сол кезде қатыгез және зұлым биліктің уақыты келеді, содан кейін қайтадан пайғамбарлық жолмен басталатын халифаттың дәуірі орнайды. Содан кейін (Алланың Елшісі сәс) үнқатпады». (Мұснад Ахмад. 4-т., 273-бет, Дар-үл-фикр. Бейрут; Мишкәт, Бәб-ул-инзари уә-т-тәхзири)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл хадис Әбу Даудта, әт-Таялусиде, Мишкәтта баяндалған, сондай-ақ Табарани де өзінің Мұҗәм әл-аусат атты кітабында келтірген. Ғұлама Ибн Хажар Хайсми осы хадистің баяндаушылары сенімге лайықты деген. [1]
Негізінде бұл хадис Ан-Нұр (24:56) сүресіндегі истихляф аятына тәпсір болып табылады, ол аятта мұсылмандарға халифат уәде етілген. Келтірілген баяндамада Қасиетті Пайғамбар сәс Аллаһ Тағаладан хабар алып көріпкелдік жасаған, яки ізгі халифаттан кейін бөлек-бөлек әулеттердің патшалығы орнайды, бұны бастан кешу үмметтің пешенесіне жазылған-ды, сосын, ұзақ мерзімнен кейін және Уәделенген Мәсіхтің әс арқасында қайтадан пайғамбарлық жолмен басталатын халифат тізбегінін орнатылуы тағдыр парағына жазылған. Осы көріпкелдік Исламның өткен үш кезеніне дәлме-дәл орындалғандай, ол осы ақырғы дәуірде де, пайғамбарлық жолмен басталып орныққан халифат түрінде орындалып жатыр. Минһаҗ сөзі «кең, ашық жол» деген мағнаны білдіреді. «Пайғамбарлық жолмен басталатын халифат» дегеніміз толығымен Мұхаммед Пайғамбарымыздың сәс шариғат жолымен жүріп, оның өнегелі үлгісінен нәр алатын халифат деген сөз. Бұл сөздерде халифат өз алдына тәуелсіз болмайды, ол Мұхаммедтің сәс шариғат заңына толығымен бағынышты болады деген нұсқама бар. Бүгінде, бүкіл дүниежүзінде тек Ахмадийя Мұсылман Жамағаты ғана осындай мағынадағы халифатқа дәмегөй. Қазіргі уақытта біз, Алланың наменгері – Мәсіх-Мәһди Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад Қадианиден басталған Халифаттың Бесінші кезеңінде өмір сүріп жатырмыз, және Алланың қалауы болса, бұл берекелі Халифат Қиямет Күніне дейін жалғасын таппақ, өйткені Қасиетті Пайғамбар сәс айтулы халифат дәуірінен кейін ешқандай басқа уақыт кезеңі туралы сөз қатпаған, яки «Пайғамбарлық жолмен басталатын халифат» жөніндегі сөздерді ғана айтып, сосын үндемей қойған. Бұдан мәлім болғандай, ақыр заманда Аллаһ Тағала бұл үмметке осы Халифатты бағалай білетін игі қабілетті тарту етеді, және де, біз, осы берекелі Халифатқа біріккен Жамағаттың басым көпшілік мүшесі имандылық пен ізгілікке адал болып қалады деген үміттеміз, соның нәтижесінде халифаттың дәуірі Қиямет Күнінен дейін жалғасын табады. Егер бұған Алланың қалауы болса, ақиқатында барлығы Оның қалауына тәуелді.
Дереккөздер:
[1]. Иттихафу-л-җәмә‘әти би мәҗә’и фи-л-фитәни уә-л-мәләһими уә әшра‘әти-с-сә‘әти. Тә’лиф: Хамуд бин ‘Абдиллаһ әт-Тәуиҗри. 1-бөлім, 171-бет. (1394 ж. х.)
№17. Мәһдиді қолдап, оған көмек беру – парыз
Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтты деп Әли (оған Алланың ризашылығы болсын) баяндайды:
«Мауреннаһырдан Харис есімді адам шығады. Оның басты әскерінің көсемінің есімі Мансұр болады. Алланың Елшісін сәс нығайтудың құралына айналған құрайыштар (Исламды қабылдағандар – А.Р.) секілді, ол да Мұхаммедтің сәс үмметің нығайтудың құралына айналады. Әрбір иман келтірген адам оны қабылдап, оны қолдап және оған көмек беруі міндет. (Әбу Дауд, Китәб-үл-Мәһди, Ахир Бәб)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл хадисті Наса’и мен Байхақи және Ғұлама Багви өзінің Мәсәбиху-с-сүнна атты кітабында келтірген. Шииттік мектептер де бұл баяндаманың сенімділігін мойындайды. [1]
Бұл хадисте Мәуреннахр (Самарқан, Бұхара) жақтан шығатын адам жайында айтылған, оның лауазымы Харис бин Харрас болады.
Бұл лауазымдағы харис, яғни «диқаншы» сөзінің сөздік мағынасында, әлгі адамның жеке өзінің және ата-бабасынан жалғасып келе жатқан әулеттік кәсібене нұсқама бар – ол «диқаншылық». Яки ол ауылдық диқаншылардың құрметті әулетінен шығады. Хазірет Молда Әли Қари осы хадисті түсіндірген кезде келесі бір маңызды мәселені көтерген: баяндамада «әрбір иман келтірген адам оны қабылдап, оны қолдап және оған көмек беруі міндет» деген сөздердің бар болғанына қарағанда, бұл жәй қарапайым адам туралы емес, бұл сөздер Имам Мәһдиге нұсқау жасайды деген. [2] Бұдан бөлек, тағы екі белгі Молда Әли Қаридің пікірін растайды. Біріншісі: әлгі адамның туған жері Мауреннаһыр делінген, яғни Самарқан мен Бұхараның аймағы, негізінде бұл жер ол кездері Парсы патшалығының бір бөлігі болған, ал Сахих Бұхаридегі[9] хадисте дін (имандылықты) Шоқ жұлдыздардан кері қайтарып, оны жер бетіне қайта орнататын Мәһди де Парсылықтардан шығады делінген. Екінші белгі – хадистегі йумаккину сөзі. Дәл осы сөз Құран Кәрімнің истихляф аятында (Ан-Нұр 24:56) Исламның халифаларының белгісі ретінде қолданылған, бұл дегеніміз, Аллаһ Тағала осы халифалар арқылы Мұхаммедтің сәс дінін нығайтады. Сондықтан, осы хадисте Мәһдидің туған жері мен оның міндеттері бейнеленгеннен кейін, оған көмек беріп, оны қолдау барлық иман келтірген мүміндердің парызы болып табылады. Бұл жерде тағы бір айта кететін жәйт, осы күнге шейін бірде-бір қоғамда құрметті самарқанд диқаншысы «мен Мәһдимін» - деп, талабын білдірген емес. Мұндай жариялықты тек бір ғана адам жасады – ол Мәсіх-Мәһдидің рөліне талапкер Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад Қадиани әс, оның тарихи отаны Самарқан болып табылады. Оның ата-бабасы Бабыр ханның заманыңда Үндістанға көшіп барған, және Пенжабда Мирза Ғұлам Ахмад Сахибтің әулеті жериелігі ретінде бірнеше ауылды мекендерді алған, осы мағынада оның әулеті ауылды диқаншылардың құрметті әулеті болып табылады. Сонымен, бұл келтірілген хадисте Харис сөзімен суреттелген оның жеке әулеттік белгісі болған-ды.
Демек, Харис те, Мәсіх те, Мәһди де шын мәнінде бір адамның есімдері болып табылады. Харис сөзінде сонымен қатар рухани мағына бар: ол, яғни Харис, имандылықтың қайнар бұлағымен халықтың өскіндерін суғарып, кеуіп қалған жүректерді нәрлендіреді. [3] Ал, Мансұр есімі берілген Харистың рухани әскерінің қолбасшысына келетің болсақ, бұл жерде ерекше қолдаумен қамтылған оның халифаларының (яки, ісін жалғастырушы орынбасарларының) бірі болуы мүмкін.
Негізінде, бұл жерде Мәһдидің әрбір халифасы (орынбасары) Аллаһ Тағаланың тарабынан қолдауға ие болады дегенді білдіруі әбден мүмкін, айтар болсақ, мұндай көмек истихляф аятында да уәде етілген. Бұның барлығы ақиқат пен орыналып жатқан шындыққа жанасады.
Дереккөздер:
[1]. ‘Әлләмә Йусуф бин Йахйа. ‘Ақду-д-дурари фи ахбари-л-мунтазар. 130-б. Мәктәбә ‘Алиму-л-фикр. Қаир. 1979 ж.
2. Мирқату-л-мәфәтих, шарх мишкәт әл-мәсәбих. 5-т., 185-бет, Маймуниййа. Мысыр.
3. Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад. Изәлә әуһәм. 106-бет, // Рұхани Хазаин: 3-т., Мүбәрәк Сәқи, Лондон. 1984. 153-бет, сілтеме.
№18. Мәриямның ұлы секілді
Алланың Елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтқаның естідім деп, Әбу Һурайра (оған Алланың ризашылығы болсын) баяндайды: «Әр адам баласы дүниеге келген кезде оған сайтан тиіседі, сайтан тигендіктен бала айғайлап (жылай) бастайды, тек Мәриям мен оның ұлынан жағдайында ғана емес». Сосын Әбу Һурайра рә Құран Кәрімнің (мына) аятын оқыды: «Мен оған (Мәриям) және оның ұрпағы үшін пана сұраймын Сенен, қуылған сайтаннан (құтқара гөр деп)». (Бұхари, Китәб-үл-әнбийа. Бәбу уә-зкур фи-л-китәби Марйәмә)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұхари мен Мүслим бұл хадистің дұрыстығына бірауыздан келісіп, оны өздерінің сенімді хадистер жинақтарына енгізген.
Егер біз бұл баяндаманы тек сыртқы, тіке мағынасында ғана түсінетін болсақ, онда Мәриям мен оның ұлынан басқа, бірде-бір кінәсіз пайғамбарды сайтанның тиісуінен құтқарылмағандығын мойындауымызға тура келеді. Сондықтан мұндай мағына беру дұрыс болмайды. Пайда болған осы бір жағдайға байланысты, әйгілі мұфассир (Құран Кәрімді тәпсірлеуші) Ғұллама Замахшари былай деп жазған, егер осы хадистің сенімділігін мойындайтын болсақ, онда оның мағынасы мынадай болмақ: сайтан тек Мәриям мен оның ұлынан өзге, және де Мәриям мен оның ұлына тән ізгілік қасиеттері бар әр адамдардан өзге, әрбір баланы шабуылдайды. [1]
Осы хадисте Мәриям мен оның ұлын көптеген пайғамбарлардың ішінен ерекшелендіріп көрсетудің даналығы, яһудилердің оларға жапқан жалаларынан оларды ақтап шығарумен негізделген. Бұл түсіндірме Қасиетті Пайғамбардың сәс келесі бір хадисімен расталады, егер адам әйелімен жыныстық қатынасқа түсердің алдында, сайтанның ықпалына түсіп қалудан қорғашы деп Алладан дұға тілесе, Аллаһ Тағала ол адамға сайтанның ықпалынан қорғалған ұрпақ тарту етеді. [2] Басқаша сөзбен айтқанда, Мұхаммед сәс үмметінің әрбір өкілі дұғаның көмегімен өзің сайтанның тисуінен сақтай алады.
Негізінде, бұл хадис әт-Тәхрим сүресінің бір аятының (66:13) түсіндірмесі болып табылады, онда шынайы иман келтірген адамдар Мәрияммен салыстырылады, яки олар өздерінің абырой-намыстарын Мәриям секілді сақтап, сосын рухани қарыштаудың арқасында «Мәриямның ұлы» деген дәрежеге жеткен адамдар. Басқаша сөзбен айтқанда, «Мәриям» және «Мәриямның ұлы» делінген рухани дәрежелерге жеткісі келетіндер үшін есік әрдайым ашық. Ан-Нұр (24:56) сүресіндегі истихляф аяты сияқты, бұл аятта да Мұхаммед сәс үмметінде Иса әс секілді адам пайда болатыны туралы астарлы көріптелдік бар.
Жоғарыда айтылғандарды түйіндейтін болсақ, келтірілген хадисте «Мәриям әс» және «Мәриямның ұлы әс» деген есімдер, сонымен қатар оларға ұқсайтын, олардың сипат-қасиеттеріне ие болған адамдарды да білдіреді. Сондықтан, осы теңеуді жетекшілікке алатын болсақ, онда Мұхаммед сәс үмметінің ішінде туылуы пешенеге жазылған «Мәриямның ұлы әс» сол Иса әс секілді болатын адамның өзі. Тіпті исраилдік пайғамбар Мәриямның ұлы Исаның әс өлімі Құран Кәріммен және хадистермен дәлелденгенің ескеретін болсақ, онда «Мәриямның ұлы» түседі (келеді) деген көріпкелдік тек оған ұқсайтын – Уәделенген Мәсіхтің әс келуін білдіреді.
Дереккөздер:
[1]. Тәфсир әл-Кәшшәф. 1-т., 426-бет, Дару-л-фикр, Бейрут.
2. Бұхари. Китәб бадау-л-халқ. Бәбу сифатаһу иблис.
№19. Иса және Мәһди – бір адамның қос (лауазымды) есімі
Алланың Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтты деп Анас бин Мәлік (оған Алланың ризашылығы болсын) баяндайды: «Жағдай одан әрі ушыға түседі. Әлем бара-бара моральды (ағлақтық) құлдырау жаққа ауытқып, адамдарды ашкөздік пен сараңдық билейді, және Қиямет Күні тек пасық адамдарды ғана қамтиды, және Мәриямның ұлы Исадан әс басқа (ешқандай) Мәһди болмайды».(Ибн Мәҗәһ. Китәб-үл-фитән. Бәбу шиддати-з-замани).
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл хадисті Имам Хаким Мұстадрак атты кітабында, Ибн Әби Шәиба өзінің Мұсаннафжинағында, Ибн ‘Абди-л-Барр Җәми’ул-‘илм атты кітабында және Әбу ‘Амру-д-дин өзінің Сүнанында баяндаған; келтірілген есімдермен бірге бұл хадисті әйгілі шииттік тәпсірлеушісі ‘Әлләмә Табриси өзінің Маҗма‘-үл-байан атты тәпсір жинағына қосқан.
Келтірілген хадистен белгілі болғандай, Мәсіх және Мәһди екі бөлек адам емес, бір ғана адамның қос рухани лауазымды есімдері болып табылады. Кейбір ғұламалар келтірілген баяндаманың сенімділігіне күмән келтірмек болды, алайда әйгілі тәпсірлеуші және тарихшы ‘Әлләмә ибн Касир оның сенімділігіне күмән келтірмеген және сонымен қатар былай деген, бұл өте белгілі хадис, және оны жеткізген әйгілі Мұхаммед бин Халид; ол муэдзин (яғни, азаншы) және Имам Шафи’идің ұстазы болған, оның баяндамаларымен көптеген адамдар қолданған, және Ибн Мү’йин оны сенімді адам деп атаған. Сондай-ақ Ибн Касир осы хадистың тағы бір баяндаушысын – Йунус бин ‘Абду-л-А’ланы сенімге лайықты деп, былай деп жазған, қарастырылып отырған хадис Мәһди туралы айтылған басқа хадистерге, яғни Мәһди Исадан бөлек тұлға болып көрінген халистерге қарама-қайшы болып көрінеді, бірақ, егер ойланып көретін болсақ, онда, бәлки, Әл-Мәһди сөзімен «шын, нағыз Мәһди» туралы айтылған болар, сонда хадистың түп мағынасы былай болады: нағыз Мәһди тек Исаға ұқсаған адамның өзі болмақ, дегенмен басқа да Мәһдилердің келуі әбден мүмкін. [1]
Бұл хадисті дәп осылай тәпсірлеген бұрынғы заманның ғұламалары мыналар: ‘Әлләмә Ибн Таймийа, ‘Әлләмә Куртуби, ‘Әлләмә Ибн әл-Қаййим, ‘Әлләмә Суйути және ‘Әлләмә Манави. Шын мәнінде, Мәһди есімі «Алланың хидаятының жетекшілігімен жүрген» дегенді білдіреді, ал Құран Кәрімнен белгілі болғандай («Әл-Әнбийа» сүресі, 21:74), Алланың барлық пайғамбарлары мен наменгерлері алғашында Одан хидаят жетекшілігін қабылдап, Мәһди болады, тек содан кейін Хадиге («Жетектеушіге») айналады. Әділ қазы Уәделенген Мәсіх әс Алладан мағлұмат алып, осы хадис жайында былай деген:
«Хадистерді жинақтаушылар тек болжайды, ал маған Құдай Тағала бұл хадистің сенімді екенің ап-анық етіп көрсетті». [2] Осылайша, ол Алланың әмірімен, өзінің талабын, яки Уәделенген Мәсіх екенің және Уәделенген Мәһди екенің жария етті.
Басқа да хадистер қарастырылып отырған баяндаманың тақырыбын растайды. Қасиетті Пайғамбарымыз айтты деп Әбу Һурайра баяндайды: «араларында тірі қалған кейбіреулерін «Мәриямның ұлы Исаның», сендерге келгенін (көзбен) көретін заман жақындап қалды, сонымен қатар ол (Имам – А.Р.) Мәһди болады». [3] Сондай-ақ тағы бір баяндамада Имам Мәһди болған «Мәриямның ұлы Иса» Қасиетті Мұхаммед Пайғамбардың сәс хақтығын растап келеді деген сөздер бар. [4] ‘Әлләмә Ибн Таймийа үмметтің бұрынғы ғалымдарының ішінен Әбу Мұхаммед бин әл-Уәлид әл-Бағдади туралы сөз етеді, ол «Исадан басқа (ешқандай) Мәһди болмайды» деген хадиске сенім артып, «Исадан» бөлек келетін басқа Мәһди болады деген ойдан бас тартқан; басқаша сөзбен айтқанда, оның пікірі бойынша, келеді деп үмметке тек бір ғана Мәсіх уәде етілген, сонымен қатар ол Мәһдидің өзі болып табылады. [5]
Сондай-ақ осы бағытты ұстанған бір топ жайында Ғұлама Ибн Халдун да сөз қылады. Ол былай деп жазады: «Ибн Әби Уәтилдің айтуынша, бір топтың нанымы бойынша Мәһди әс Мұхаммедтің сәс ұрпағынан шығатын Мәсіхтің әс дәп өзі болмақ, оны «шипагерлердің шипагері» деп атаған дұрыс». Ибн Халдун айтады: «кейбір сопылар «Исадан басқа (ешқандай) Мәһди болмайды» деген хадисті келесі түрде түсінген, яки әрдайым Мұхаммедтің шариғатың ұстанып, сол шариғаттың бірде-бір қағидасын алып тастамайтың Мәһдидан басқа ешқандай (жеке дара) Мәһди болмайды және оның орны Мұсаның әс шариғатына қатысты Исаның әс орны секілді болады». [6]
Ғұлама Ибн Араби, осы хадисты мойындай отырып, келесі бір хадистын сөздерін түсіндіре кеткен, ол осы қарастырылып отырған оқиғаға қатысты: «Иса әс түскен кезде, Мәһди немесе Қасиетті Пайғамбардың сәс үмметінен шыққан әлде кім намазға жетекшілік етеді», осылайша: «Иса әс, Мәһдиге айналады да, Ислам шариғатын ұстанатын болады». Сонымен қатар, Мәһди намазға жетекшілік етеді деген сөз, Мәһдидің дәрежесі Исадан әс жоғары болады дегенді білдіреді. [7]
Атақты сопы Ғұллама Шайх Мұхаммед Акрам Сабри былай деп жазады:
«Кейбір адамдардың ой-пікірі бойынша, Исаның рухы Мәһдиде жүзеге аспақ, бұнын дәлелі «Исадан басқа Мәһди жоқ» деген хадисте бар». [8]
Осы ойды растау үшін атақты шииттік тәпсірлеуші Ғұллама Табриси де былай деп жазады, яки «Исадан басқа Мәһди жоқ» деген хадистен белгілі болғандай, Исаның рухы Мәһдиде жезеге асады». [9]
Демек, Ахмадий Мұсылман Жамағатының ой бағыты жаңадан шығарылған жалған ой емес, керісінше Құран Кәрімге, хадистерге сүйеніп, құрметті ғұлламалар мен әйгілі сопылардың пікірлерімен расталады, бұл ойдың мәні мынада: Мәсіх пен Мәһди – үмметтің екі бөлек өкілі емес, бір ғана адамның қос лауазымды есімі, және Хазірет Мирза Ғұлам Ахмадтың талабыды да дәп осындай. Осы сөз тартыстардан әдемі мән шығарған тағы бір атақты сопы Халифа Пир Абдул-Қайюм Накшбанди еді, ол былай дейді:
«Хадистерде Имам Мәһдиге қатысты көптеген қарама-қайшылықтар бар, сол себептен Имам Бұхари де, Имам Мүслим де (Исамен бірге айтылмаған) Мәһдиге қатысты бірде-бір хадисті қабылдамаған; ал олардың қару етіп қабылдаған хадистерінен түйілетін мән келесідей, біріншіден, Мәриямның ұлы Иса Мәһди болады, ал, екіншіден, келеді деген Имам (Мәһди) Мәриям ұлының өзі. Басқаша сөзбен айтқанда, Имам Бұхари мен Мүслимның пікірлері бойынша, Уәделенген Мәсіх әс Мәһдидің өзі». [10]
Хазірет Уәделенген Мәсіх әс Исаның әс дәрежесін суреттей келе, былай деп жазады:
«Мәһдидің кемел дәрежесіне алдымен Иса әс болған адам ғана жете алады, яғни, Аллаға деген ұмтылыстың әсерінен адамда рухтан басқа ештеңе қалмаған кезде, ол Аллаһ Тағаланың көз алдында Құдайдың рухына айналады, және көктерде мұндай адамға «Иса» деген есім беріледі, және Аллаһ Тағаланың қол сермеуімен ол (жаңадан) рухани туылады». [11]
Дереккөздер:
[1]. А) Ибн Мәҗәһ. 3-т., 295-бет, Аударма: ‘Әлләмә Уәхиду-з-Заман. Әһл-и-хадис Академи. Кашмири Базар, Лахор.
Ә) ‘Әлләмә Ибн Касир. Ан-ниһәйә фи-л-фитәни уә-л-малахим. 27 бет, Дару-л-кутуби-л-‘илмиййа. 1-ші басылым. 1988 ж. Бейрут. Ливан.
2. Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад. Малфузат. 3 т., 64-бет. (Бірінші басылым)
3. Ахмад бин Ханбал. Мұснад. 2 т., 411-бет, Дару-л-фикр. Бейрут.
4. ‘Әлләмә Хайсми. Мәҗмә‘у-з-зәуәйид. 7 т., 336-бет, Дару-л-китәби-л-‘арабий. Бейрут.
5. ‘Әлләмә Ибн Таймийа. Минһәҗу-с-суннәти-н-нәбәуиййә. 8 т., 256-бет, Муәссәсә Құртұба. 1986 ж.
6. Ибн Халдун. Тарих. 1 т., 581-582 беттер, Дару-л-кутуб әл-лубнаний. Бейрут. 1-ші басылым. 1979 ж.
7. Шайх Мухйи-д-дин ибн ‘Арабий (һиҗра б/ша 638 ж. қайтыс болған) Тәфсиру-л-Құр’әни-л-Кәрим. 2 т., 450-451 беттер. Дару-л-андалус. Бейрут.
8. Иқтибәсу-л-әнуар. 50-51 беттер. Матба‘ Ислам Нәшрият. Мәуләуи Кәрам Бахш.
9. Нәҗму-с-сақиб, немесе Уәделенген Мәһдидің өмірбаяны. 119 бет, Фуруши Җә‘фари Мәшһәди. Базар Сараи Мухаммадиййа.
[1]0. Әс-сәйфу-с-сарим. 76 бет, Парсы тілінен аударма. Назир Принтинг Пресс, Хал Базар, Амритсар.
1[1]. Хазірет Мирза Ғұлам Ахмад. Нишан-и-асмани. 8-бет. // Рухани Хазаин. 4 т., Мубәрәк Сәқи, Лондон. 1984 ж., 368 бет.
№20. Уәделенген Мәһди Мұхаммедтің сәс үмметінен шығады
Алланың Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтты деп, Әбу Һурайра (оған Алланың ризашылығы болсын) баяндайды: «(Ей, мұсылмандар!) Өз араларыңнан Мәриямның ұлы шығып, сендерге имамдық еткенде, қандай жағдайда болар екенсіңдер». (Бұхари. Китәб-л-әнбийа. Бәбу нузули Иса бни Марйама; Муслим, Китәбу-л-иман)
Хадистің түсіндірмесі:
Бұл хадис Сахих Мүслимде айтылады, және хадистерді жинақтаушылар бұл баяндаманын рас екендігін бір ауыздан мойындаған. Бұл хадис сонымен қатар шииттік бағыттаға мектептермен де қабылданған. [1]
Құран Кәрімнің истихляф аятындағы: «уә’әдә (А)ллаһу-л-лязина аману минкум» (яғни, «Араларындағы иман келтіргендерге Аллаһ уәде етеді»,- Ан-Нұр сүресі 24:56) - деген сөздерде, мұсылмандардың арасында наменгерлікті орнатудың зор уәдесі бар, бұл наменгерлік бұрындары мұсылмандарға дейін болған халықтың арасында (яғни, исраилдіктерде) болған. Әлгі наменгерлер Мұхаммедтің сәс үмметінен шығатыны«минкум» сөзімен түсіндіріледі.
Сондай-ақ, келтірілген хадис негізінде әлгі аяттың түсіндірмесі болып табылады. Ол (аятта) Құдайдың осы бір уәдесі орындалып, олардың араларында құтты халифат (пайғамбарлыққа негізделген наменгерлік) орнатылған кезде өмір сүрген мұсылмандар қандай бақытты, қаншалықты жолдары болғыш болады делінген.
Өйткені мұсылмандар қилы-қилы ауыр жағдайларды бастан кешіп жатқан кезде олардың араларында, он үш ғасырдан кейін, Халиф (Наменгер) пайда болады, исраилдіктердің наменгері Мәриямның ұлы Иса Мәсіх әс іспетті. Хадисте де минкумсөзінің бар болғаны әлгі имамның міндетті түрде мұсылмандардың арасынан шығатының анық көрсетеді.
Осы хадистің ішінде нузул (түсу) сөзі бар, ол «Мәриямның ұлына әс» қатысты қолданғандықтан, кейбір адамдар жаңылысып Мәриямның ұлы исраилдік Иса Мәсіх әсаспаннан тура мағынада түседі деп ойлады. Алайда олар дәл осы сөз Құранда киім-кешекке, темірге және малға қатысты қолданғанына мән бермеген (Әл-А’раф 7:27, Әл-Хадид 57:26, Әз-Зүмәр 39:7 қара). Тіпті, бұл заттарға қатысты ешбір адамда ешқашан олар тура мағынада аспаннан түседі деген ой да пайда болмайды, өйткені бұл сөз араб тілінде пайдасы керемет және берекесі мол нәрселердің пайда болуын белгілеу үшін қолданады. Құран Кәрімде Мұхаммед сәс Алланы зікір етудің үлгісіне айналды және де ол пайғамбар ретінде түсірілді делінген (Ат-Талақ сүресі 65:11-12), алайда ешкім бұл жерде ол аспаннан физикалық түрде түсті деп ойламайды. Бұдан мәлім болғандай, бұл жерде «Мәриямның ұлы Иса Мәсіх әс түседі» делінген кезде «Мәриямның ұлының әс» сипатына ие болған және оның міндетіне ұқсас міндетті атқаратын адамның келуін білдіреді.
Әдетте, Исаның әс физикалық түрде көтерілгені-міс, оның физикалық (көрнеулі) түрде көктен түсуін айғақтауға қолданылады. Бірақ, оның табиғи өлімі мен рухани түсініктегі көтерілуі Құран Кәріммен, хадистермен дәлелденгендіктен, «түсу» сөзі - метафора[10]болып табылады (яғни, астарлы мағынада айтылған сөз). Осылайша, Әлләмә Ибн Араби былай деп жазған, «Исаның көтерілуі» дегеніміз Исаның әс рухы о дүниеде биік дәрежеге ие болады дегенді білдіреді; ал оның ақыр заманда түсуі дегеніміз соған ұқсас біреудің келуін білдіреді. [2] Бұл жаңадан ойлап табылған наным емес. Өйткені, сегізінші ғасырда өмір сүрген үлкен діндар ғалым Сираҗү-д-дин Әл-Вурди, былай деп жазады:
«Адамдардың бір тобы бар, олардың сенімдері бойынша, Исаның әс түсуі деген абыройы мен сипат-қасиеті жағынан Исаға әс ұқсайтың адамның келуін білдіреді. Бұл жақсы адамды періште, ал жаман адамды сайтан деп атағандай. Бұның барлығы тек ұқсастық, мұнда жеке тұлғаның сәйкестігі жайында айтылмаған». [3]
Бұл хадистен «Мәриямның ұлы әс» келгенде ол имам болмайды, имам мұсылмандардың арасынан шыққан басқа біреу болады деген түсінік алу, ақылға салып қарасақ та, қате екені айдай анық, яки: Иса әс Алланың пайғамбары және Оның наменгері ретінде келеді, бірақ ол имам болмайды-міс. Сондықтан, осы хадистың мән-мағынасын оның басқа баяндамасын басшылыққа алып талқылау керек. Сонымен, Сахих Муслимде фә әммәкум минкум - деген сөздер бар, оның мағынасы мынадай: сендерге жетекшілік ететің имам сендердің араларынан шығады, яғни ол сендердің араларынан шыққан имам, сендердің үмметерінен; ол Мәриямның ұлына әс ұқсас міңез-қасиетпен туылған сендердің имамдарын болады.
Тағы бір айта кететіні Имам Муслим рә және Имам Мәлік рә секілді Имам Бұхари рә да өзінің Сахих Бұхари жинағына Мәһди жайында айтылған бірде бір баяндаманы еңгізбеген, тек Мәриям ұлы Имам Мәсіхтің әс келуі жайында айтылған баяндаманы артығырақ көріп сенімге лайықты деп шешкен. Мәриямның ұлына әс ұқсастығымен танылған дәл осы Имам он үш ғасыр өткен соң мұсылмандардың халифасы болуға тағдыр жазған. Назереттік Иса әс секілді, ол да он үшінші ғасырдың аяғы мен он төртінші ғасырдын басындағы мұсылмандардың мүшкіл жағдайын оңалтуы (реформалауы) керек болды; мінеки Уәделенген Мәсіх әс сол халифтың өзі болмақ, оған қатысты Қасиетті Пайғамбарымыз сәс былай деген: «ол менім үмметімнен шығады және ол менім мұрагерім болады». [4]
Қадианнан шыққан Хазірет Мирза Ғұлам Ахмадтың әс жасаған талабы, ол Қасиетті Пайғмабардың сәс үмметінен шығатын Уәделенген Мәсіхі әс және Қасиетті Пайғамбарымыз сәс келеді деп айтқан Имам Мәһдиі болып табылады. Өз заманының имамын тануға және оған иман келтіруге Құдай Тағала қабілет берген адамдардың жолдары болған екен.
«Мұндай игілікті жасап шығару адамның қолынан келмейді.»
Дереккөздер:
[1]. ‘Әлләмә Әбу-л-Хасан ‘Али бин ‘Иса әл-Арбали. (693 ж.һ.) Кәшфу-л-ғұмма фи мә‘рифати-л-әиммә. 3 т., 280-бет. Дару-л-әдуә’. Бейрут.
2. Шайху-л-Акбар ‘Әлләмә Мухйи-д-дин ибн ‘Арабий. (638 ж. х. қайтыс болған) Тәфсиру-л-Кұр’ани-л-Кәрим. 269-бет. Дару-л-Андалус. Бейрут.
3. Сираҗу-д-дин Әбу Хафс ‘Умар бин әл-Уәриди. (749 ж. х. қайтыс болған) Харидәту-л-‘әҗәиб уә фаридәту-л-ғараиб. 263-бет. 2-ші басылым. Мұстафа әл-Бали әл-Халби. Мысыр.
4. ‘Әлләмә Табәрани. Әл-Мұ‘җәму-с-сағыйр. 1-ші бөлім, 257-бет. Дару-л-фикр. Бейрут.
Жалғасы: Хадис 21-30 (40тан) http://yvision.kz/post/396408
Хадис 31-40 көру үшін: http://yvision.kz/post/589496
Comments