Хлеб или мука, мясо и молоко всегда были основными продуктами питания в Казахстане. Это тесно связанно с национальными обычаями и местной культурой питания казахов. Кочевой образ жизни приводил к некоторому аскетизму в плане кулинарных изысков, зато вдоволь предоставлял простую, здоровую и полезную пищу.
Основные продукты питания Казахстан всегда производил для себя сам, их хватало даже с избытком. Например с таким продуктом как молоко в Казахстане не было проблем даже во времена жесткого советсткого дефицита. А как же обстоят дела сейчас?
Ежегодная потребность в молоке и молочных продуктах согласно международным нормам потребления составляет 260 кг/чел. В Казахстане фактическое потребление населением молока и молокопродуктов (в пересчете на молоко) составляет около 330 кг/чел. Таким образом, мы видим, что уровень потребления молока в Казахстане молочных продуктов выше мировых нормативных показателей.
При этом, на сегодняшний день имеет место недостаточное обеспечение внутреннего потребления молочной продукцией отечественного производства. В результате, доля импорта молочной продукции во внутреннем потреблении составляет около 40 %.
И это ещё не всё, около 28% от всего производимого молока используется для промышленного потребления, остальная гораздо большая часть используется для личного потребления. 90% молока производится в личных подсобных хозяйствах, оно имеет довольно высокую цену и относительное качество, при этом стоимость импортного сухого молока значительно ниже.
Именно поэтому многие производители предпочитают использовать в производстве сухое молоко, импортируемое, в основном, из России, Белоруссии и Украины. Мы, то есть покупатели, хотим низких цен, и производитель рад их нам предложить, а уж какое молоко мы пьем натуральное или восстановленное - этот вопрос до недавнего времени волновал лишь отдельных наиболее дотошных покупателей.
Правда сегодня ситуация изменилась (кто не верит зайдите в магазин и внимательно изучите пакетики с молоком), после вхождения в таможенный союз в Казахстане для производителей ввели определенные стандарты. Теперь на пакетах с восстановленным молоком указано не молоко натуральное, а молокосодержащий продукт.
Как же сделать так, чтобы наше местное молоко стало доступнее и качественнее?
Ответ один, необходимо создавать молочные фермы, то есть фермер в своем хозяйстве должен ориентироваться именно на производство молока и молочной продукции. Такие укрупненные молочные фермы давно уже успешно работают в Белоруссии, на Украине и в России.
В последней программе по поддержке агропромышленного комплекса принятой Правительством РК, отдельным пунктом выделены меры по созданию молочно-товарных ферм, кроме этого должны быть созданы специальные пункты по приему молока. Министерством сельского хозяйства РК разработан специальный мастер-план- "Развитие отрасли молочного скотоводства в Казахстана до 2020 года".
Согласно этому документу планируется оказание государственной поддержки для организации 212 пунктов приема молока до 2020 года, а также для приобретения 400 крупных молоковозов для сбора молока. Проектная стоимость одного такого пункта приема мощностью 750 тонн молока в год составляет 10,2 млн тенге.
Размер инвестиционной субсидии составит 30%, при этом оставшаяся сумма может быть получена в кредит, ставка по которому также подлежит субсидированию, в размере 7%. Подобные пункты планируется создать в Восточной-Казахстанской, Алматинской, Южно-Казахстанской, Северо-Казахстанской, Костанайской и Акмолинской областях.
Кроме этого, согласно всё тому же мастер-плану, будет построено 2 тыс. мини-молочно-товарных ферм. Данные фермы должны будут содержать примерно 187 тысяч дойных голов скота и производить 689 тысяч тонн молока к 2020 году.
Поскольку в проектах мини-ферм уже предусмотрено наличие у них охладительных танкеров для сбора молока объемом 2 тонны, создание пунктов приема молока для подобных ферм не требуется. Кроме этого государством будут предложены выгодные условия для покупки молоковозов, на эти мероприятия запланировано выделить 3,3 млрд тенге.
Принятие все этих мер должно привести к тому, что к 2020 году производство сухого молока будет увеличено с 2 тыс. до 4,8 тыс. тонн, сыра - с 6,5 тыс. до 9,4 тыс. тонн, сливочного масла - с 13,8 тыс. до 27,7 тыс. тонн. Весь этот комплекс мер в первую очередь направлен на вытеснение импорта молочной продукции.
Создание товарных-ферм уже началось, в различных новостных регулярно проходят новости об этом процессе. Так в Мендыкаринском районе Костанайской области сдали в эксплуатацию новую молочно-товарную ферму стоимостью 160 млн тенге, в Алматинской области в Карасайском районе в окрестностях аула Алатау недавно появилась крупная молочная ферма.
В Павлодарской области одна из крупных ферм прошла процесс модернизации. Проект модернизации молочно-товарной фермы был запущен в 2012 году, тогда же на ферму были завезены 180 голов высокопродуктивной молочной породы симментал. В рамках проекта на ферму было поставлено высокотехнологичное доильное оборудование типа "елочка" и прочее оборудование для содержания КРС от немецкого производителя, соответствующее современным европейским стандартам. Общая стоимость проекта составляет 331,8 млн тенге. В ближайшее время планируется расширить поголовье до 340 голов и довести общую производительность до 3000 тонн молока в год.
Молочное производство в Казахстане развивается сразу по нескольким направлениям с одной стороны создаются крупные проекты, с другой мини-фермы и централизованные пункты для приема молока. Всё это позволяет наедятся, что в скором времени полки наших магазинов будут заполнены нашим казахстанским натуральным молоком, а не восстановленным из импортного порошка.
Тоже самое на государственном языке:
Сүт –өзендері
Нан немесе ұн, ет пен сүт қашан да Қазақстандағы негізгі азық-түлік түрі болған. Бұл қазақтардың ұлттық дәстүрлері мен жергілікті тамақтану мәдениетімен тығыз байланысты. Көшпелі өмір салты тағамдық таңдамашылық тұрғысынан белгілі бір тақуалыққа апарғанмен, жанға жайлы, шипалы әрі пайдалы тамаққа қол жеткізуге мүмкіндік берді.
Негізгі азық-түлік өнімдерін Қазақстан өзі өндіріп, олар артығымен жететін. Мысалы кеңестік қатаң тапшылық кезінің өзінде сүт сияқты азық-түлік Қазақстан үшін ешқашан проблема болмайтын. Ал қазіргі жағдай қандай?
Халықаралық тұтыну нормаларына сәйкес сүт және сүт өнімдеріне сұраныс адам басына шаққанда 260 кг құрайды. Іс жүзінде Қазақстан халқының сүт және сүт өнімдерін (сүтке қайта айналдырып есептегенде) пайдалануы адам басына шаққанда 336 кг құрайды. Осылайша, Қазақстандағы сүт және сүт өнімдерін пайдалану әлемдік нормативтік көрсеткіштерден жоғары екенін көріп отырмыз.
Бұл жағдайда, бүгінгі күні отандық өндірушілер ішкі тұтынысты сүт өнімімен қажетті түрде қамтамасыз ете алмайды. Нәтижесінде, ішкі тұтыныстағы сүт өнімдерінің импорт үлесі 40 %-ға жуық.
Бұл аздай, өндірілетін сүттің 28% кәсіпорындық тұтынуға жұмсалады, қалған көп бөлігі жеке қажеттілік үшін қолданылады. Сүттің 90% жеке қосалқы қожалықтарда өндіріледі, оның бағасы тым қымбат және сапасы да жоғары емес, ал импортталатын құрғақ сүттің бағасы едәуір төмен.
Сондықтан көптеген өндірушілер өндірісте көбіне Ресей, Белорусь және Украинадан импортталатын құрғақ сүтті қолдануды тиімді көреді. Біз, яғни сатып алушылар, төмен бағаларды қалаймыз, ал өндіруші бізге бұл бағаны ұсынуға қуанышты, ал табиғи немесе қалпына келтірілген сүт пе, бұл мәселе жуырға дейін тек кейбір қазымыр сатып алушыларды ғана мазалады.
Рас, бүгінгі күні жағдай өзгерді (сенбесеңіз дүкенге кіріп сүт пакеттерін зерттеп көріңіз), кеден одағына кіргеннен кейін Қазақстанда өндірушілер үшін белгілі бір стандарттар енгізілді. Енді қалпына келтірілген сүт пакеттерінде табиғи сүт емес, ал сүті бар өнім деп жазылады.
Жергілікті сүтіміз қолжетімді, әпі сапалы болуы үшін не істеуіміз керек?
Жалғыз жауап бар, сүт фермаларын құру қажет, яғни, фермер өз қожалығында сүт және сүт өнімін шығаруға бет алу керек. Мұндай ірілендірілген сүт фермалары Белорусь, Украина және Ресейде бұрынннан табысты жұмыс жасап келеді.
Агроөнеркәсіп кешенін қолдауға бағытталған ҚР Үкіметі қабылдаған соңғы бағдарламада сүт-тауар фермаларын, сондай-ақ сүтті қабылдау үшін арнайы пункттерді құру жекелеген пункт ретінде бөліп көрсетілген. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі «2020 жылға дейін Қазақстандағы сүтті мал шаруашылығы саласын дамыту» шеберлік-жоспары әзірледі.
Бұл құжатқа сәйкес 2020 жылға қарай 212 сүт қабылдау пунктін құруға қолдау көрсету және 400 ірі сүт таситын көлік сатып алу жоспарланған. Жылына Қуаттылығы 750 тонна сүт қабылдайтын бұндай бір пункттің жобалық құны 10,2 млн. теңгені құрайды.
Инвестициялық субсидия көлемі 30% құрайды. Қалған сома кредит түрінде алынуы мүмкін, оның мөлшерлемесі 7% мөлшерінде субсидиялауға жатады. Бұндай пункттерді Шығыс-Қазақстан, Алматы, Оңтүсік-Қазақстан, Солтүстік-Қазақстан, Қостанай және Ақмола облыстарында салу жоспарланған.
Сонымен бірге, осы шеберлік жоспарға сәйкес 2 мың шағын сүт-тауар фермаларын салу жоспарланған. Аталған фермаларда 187 мың сауын мал басы ұсталып, 2020 жылға қарай 689 мың тонна сүт өндіріледі.
Шағын-фермалар жобаларында 2 тонна көлеміндегі сүтті жинау үшін салқындатқыш танкерлер көзделгендіктен, бұндай фермаларға сүтті қабылдау пункттерін құру қажет болмайды. Сонымен бірге, мемлекет сүт таситын көлік сатып алу үшін тиімді шарттарды ұсынады, бұл іс-шаралар үшін 3,3 млрд. теңге бөлінеді.
Осы шараларды қабылдау арқасында 2020 жылға қарай құрғақ сүттің өндірісі 2 мыңнан 4,8 мың тоннаға, ірімшік – 6,5 мың тоннадан 9,4 тоннаға, май – 13,8 мыңнан 27,7 мың тоннаға дейін өседі. Бұл шаралардың кешені бірінші кезекте сүт өнімінің импортын жоюға бағытталған.
Тауар-фермаларын құру басталып кетті, бұл үрдіс жөніндегі ақпаратты түрлі жаңалықтарда тұрақты түрде көруге болады. Осылайша Қостанай облысының Мендіқара ауданында құны 160 млн. теңге сүт-тауар фермасы пайдалануға тапсырылды, Алматы облысының Қарасай ауданында Алатау ауылының маңайында жуырда ірі сүт фермасы пайда болды.
Павлодар облысындағы ірі фермалардың бірі жаңартылды. Сүт-тауар фермасын жаңарту жобасы 2012 жылы басталды, сол жылы фермаға симментал сүтті тұқымының жоғары өнімді 180 басы әкелінген. Бағдарлама аясында фермаға жоғары технологиялық «шырша» типті сауатын жабдық және қазіргі заманғы еуропалық стандарттарға сәйкес келетін ІҚМ ұстауға қажетті неміс өндірісінің өзге жабдықтары әкелінді. Жобаның жалпы құны 331,8 млн теңге. Жуық арада мал басын 340 дейін көбейтіп жалпы өндірісті жылына 3000 тонна сүтке жеткізу жоспарланған.
Қазақстандағы сүт өндірісі бірнеше бағыт бойынша дамып жатыр, бір жағынан ірі жобалар, екінші жағынан шағын фермалар мен сүтті қабылдау үшін орталықтандырылған пункттер жасалуда. Бұның барлығы болашақта дүкендеріміздің сөрелері импортталған ұнтаққа емес, қазақстандық табиғи сүтке толады деп үміттендіреді.