ru
Default banner
Разное
426 297 жазбалар48 тіркелуші
Всяко-разно
0

Берікбайдың шұлғауы

Берікбай деген ауылдың қарапайым шаруасы болған адам. Өкініштісі сол, осыдан бірнеше жыл бұрын 50-ге жетпей-ақ, көлденең келген аурудан көз жұмды. Ауылға арнап мешіт тұрғызбаса да, көшелі сөз сөйлеп, мінберден көрінбесе де, ешкімге залалы жоқ, барға қанағат, жоққа сабырлық етіп өткен жан болатын. Бірақ, сол Берікбаймен сабақтасатын ауылда аңыз боп қалған әзіл бар. Соны жазайын. Егер артықтау кетіп жатсам (теңеуде, суреттеуде, диалогтарда), әруақ алдында алдын-ала кешірім сұраймын.

Берікбай талай үйден дәм ауыз тие алмай, арманда кететін. Ал, далада дастархан жайып, терлеп-тепшіп шәй ішіп отырған ортадан ит қосып қусаңыз да кетпейді. Шілденің шіліңгір ыстығында да қонышы тізесіне дейін жететін етігін шешпей жүретін Бекең аяғын ұзыннан созып, маңдайы жіпсіп шәй ішетін далада. Елдің барлығы Берікбайдың етігі шешілмесе екен, шылғауы сыртқа шығып, шуаш сасыған аяғы қолқаны қаппаса екен деп тілейді. Тіпті, Берікбай жатқан бөлмеге де әйелінен басқа ешкім кіре алмайды-мыс. Оны ауылдың кейбір айтқыштары «Берікбайдың төлтума иісі» деп мазақ қылады.

Жаз келе, ауылдағы жұмысқа жарамдының бары егістікке аттанатын әдеті бар. Күріш егіп, шөп орып қысқа дайындалатын колхоз жұмысшылары бір маусым бойы үйінен безіп, егістік басындағы жазғыз үйге тығылады. Күндізгі бейнеттен соң ас пен ұйқыны ғана медет етіп келетін жандар әуелі масаның ызылынан ызаланып ұйықтай алмаса, кейіннен Берікбайдың аяғынан шыққан «хош» иіске тұншығып, тек қана атарға оғы болмай жатады. Әрине, ұйқысы қанбай, көңілі тоймай жүрген адамның жұмысқа зауқы соқсын ба? Барлығы кеп бригадирге Берікбайдың аяғын айтып сылтаурататынды шығарыпды. Кейіннен Берікбайдың аяғындағы шуаш бір бригаданың әжуасына айналды. Отыра қалса айтатыны сол болды. Берікбай қай кездегідей мазаққа да, мақтауға да үнсіз жауап беретін, яки іштей тынатын жан. Барлығын күліп қана жеңетін. Бір күні ауылдағы Аманжол дейтін (ол кісі де өмірден озды) ағамыз Берікбайды мазақ қылғандардан өш алуға кіріседі.

Әдеттегідей жұысшылардың барлығы уақытынан мысқалдай кешікпей түскі асқа жиналды. Сол күні таңертеңнен бері қанша іздесе де, Берікбай шұлғауының бір сыңарын таппай әуре болады. Барлығы, әр жерден әңгіме таппағандай жарысып, «Сенің шуаш сасыған шұлғауыңды кім керек қылсын? Оны ит екеш ит те алмас» деп сүйкенеді. Берікбай қай кездегідей бір езуін тартып, ешкімге соқтықпастан отыра беретін.

Содан ортаға екі иығынан демалып, буы бұрқырап самаурын келді. Аптапта әбден аузы құрғаған жұмысшылар шөлін шәймен басуға асығып отыр. Әншейінде, бірінші өзінен бастап құятын Аманжол ағамыз алғашқы кеселерді төрге қарай аттандыра бастады. Әншейін де, жиырма адамды жарылқайтын үлкен самаурын 4-5 кеседен кейін жұтынып, шүмегінен су ақпай қалды. Әрі-бері шайқап еді, самаурыннан су шықпады. Аманжол да білмегеннің күйін кешіп, басын шайқап отыр. Сонда, шыдамы таусылды ма, әлде айналасындағылардың жайбарақат әрекетіне көңілі толмады ма, ортадан Марқабат атып тұрып, самаурынның қақпағын ашты. Ашты да, көзін Берікбайға тіктеді. «Е, Берікбай, сенің таңертеңнен бері іздеген шұлғауың мынау жүр» деп, самаурынның ішіндегі суға малшынған қара матаны алып шықты. Манадан бері Берікбайды төпелеп мазақ қылып отырғандардың аузына құм құйылғандай жым болды. Шәй ішкендердің барлығы лоқсыған күйі қолын аузына қойып далаға жүгіре кетті. Тек Аманжол ғана ерлік жасаған адам құсап орнында қалды. Ал, Берікбай болса қай кездегідей үнсіз.