Картина: Роман Кохановский, Польский пейзаж с рекой (ок. 1920).
.
Согласно польским оценкам, в Казахстане проживало до недавнего времени до 100 тыс. поляков, чьи предки, в основном, оказались там в результате враждебных действий российских (царских) и советских правительств в отношении польского народа и Польши [1]. Почему эти поляки не уехали из Казахстана в Польшу в начале 90-х годов XX века, когда распался уже Советский Союз, а в Польше была объявлена независимость страны, свобода народа и демократия как – теоретически – способ управления страны гражданами?
Ведь в 1991 году функционировали в Польше последовательно два правительства: первое с участием, а второе даже с доминированием представителей партии „Соглашение Центра” (PC) Ярослава Качиньского (Ян Ольшевски, Ю. Эйсымонт, А. Гляпински) и партии „Христианско-Национальное Объединение” – ZChN (В. Хшановски, А. Мацеревич, Ю. Кропивницки, З. Дыка), при чём 25 ноября 1991 г. начался первый срок полномочий демократически выбранного, независимого от СССР Сейма Польской Речи Посполитой (в котором посткоммунистические левые SLD и т. н. светские левые – Демократическая Уния UD имели всего лишь 26,5 % мандатов), а 8 декабря того же года лидеры России, Белоруссии и Украины подписали Беловежское соглашение, ликвидирующее Советский Союз, который именно в 1989-1991 гг. разрешил делать массовую, достигающую сотен тысяч человек в год, репатриацию евреев и немцев, которая происходила также и в последующие годы на территории стран бывшего СССР, в том числе и самой России:
Эмиграция из России (Российской Федерации) в 1980-1999 гг. (в тыс. человек). Рис.: Михаил Денисенко, Эмиграция из России по данным зарубежной статистики http://www.archipelag.ru/ru_mir/volni/4volna/denisenko/
.
Что же стало препятствием в том, чтобы привезти в Польшу всех желающих поляков с Востока?
Злая воля „космополитических” политиков
Покойный уже профессор Андрей Стельмаховски (Andrzej Stelmachowski, ум. в 2009 г.), который был с февраля 2007 г. советником по вопросам Полонии бывшего президента Польши Леха Качиньского (ум. в 2010 г.), и также в 1990-2008 гг. президентом занимающейся польской мировой диаспорой Ассоциации „Wspólnota Polska” („Польское содружество”) и маршалом Сената Польши (в 1989-1991 гг.), – пояснил в декабре 2007 г. [2], что против репатриации поляков с Востока „были огромные сопротивления и одним из наиболее важных аргументов, которые поднимали противники, был масштаб безработицы в Польше. Все боялись, что люди будут массово приезжать к нам и мы с такой большой массой иммигрантов не справимся. В результате закон о репатриации, какой в конце концов [в 2000 г.] был принят [3], был очень сокращён. (...) Не без значения является то, что среди политиков [в Польше] есть определенная группа людей с таким отношением, я бы назвал космополитическим, которые выступают против любых привилегий, признаваемых по национальному принципу”.
Проф. Стельмаховски имел здесь, наверное, в виду тех политиков, которые внесли свой вклад также в блокировку „Сенатского проекта закона о Карте поляка и порядке определения принадлежности к Польскому Народу людей польской национальности или польского происхождения” с 28.04.1999 года. В статье „Карта поляка” в польской версии Википедии говорится, что этот „Проект был же критически оценен правительством Юрия Бузка [Ежи Бузек, Jerzy Buzek] и Секретарём Комитета по европейской интеграции Яцком Сариуш-Вольским” [4], который в 80-х годах ХХ века был адъюнктом на Кафедре политической экономии социализма Лодзинского университета, а в 2006-2010 гг. был заместителем председателя общепольского правления партии либеральных социалистов „Гражданская Платформа” (PO) [5]. Т. н. евро-депутатом от Гражданской Платформы (с 2004 года), а потом её членом (с 2009 года) был также Юрий Бузек.
В результате злой воли „космополитических” политиков репатриация поляков с Востока была в минувшей четверти века практически заторможена: „до сих пор с помощью государства приезжало ежегодно в Польшу около 20 семей (...) люди ждут на репатриацию 13 лет (...) стоять в этой очереди – это бессмысленно”, – говорил в декабре 2016 г. в интервью для Польского Радио 24 доктор Роберт Вышиньски (Robert Wyszyński) [6], бывший директор Кресового института (Instytut Kresowy), ликвидированного 30.06.2009 года, во время полномочий президента польской столицы Ханны Гронкевич-Вальц (Hanna Gronkiewicz-Waltz, Гражданская Платформа), „как муниципальное учреждение культуры столичного города Варшавы. В такой организационной форме этому Институту пришло действовать с 26 октября 2006 года. Почти три года, очень жаль, что в огромной части этого времени как „нежелательный ребенок” в глазах новой расстановки власти в столичном городе Варшава. Практически постоянно в ходе процедур, направленных на [его] ликвидацию или [уже находясь] в ликвидации. [7]”
10 миллионов на репатриацию, 10 миллиардов на армию
Однако, после победы на президентских и парламентских выборах 2015 года, конкурирующая партия „Право и Справедливость” (PiS) прервала период правления Гражданской Платформы и достигла полноты власти в Польше. Благодаря этому, в апреле 2017 г. Сеймом был принят проект изменения закона о репатриации [8], что, надеемся, позволит, наконец, многим полякам с Востока приехать на постоянной основе на территорию нынешней Речи Посполитой. Пётр Косьциньски (Piotr Kościński, званый тоже в России: Косьчиньский) пишет, однако, в еженедельнике „Idziemy” („Идём”, № 20/2017) [9], что в общей сложности будет их очень мало, и что их дорога до Польши не будет „усыпана розами” – ибо это одно дело, когда миллион низкооплачиваемых гастарбайтеров приезжает сюда ежегодно для получения короткой или более длительной сезонной работы, чтобы вернуться потом на Украину, а другое дело, когда варшавское правительство имеет обязательность принять в год за свой счет 1 тыс. поляков с Востока.
„Теперь – пишет Косьциньски – в специальные репатриационные центры в течение десяти ближайших лет будут принимать по тысяче человек в год. После 12 месяцы пребывания (а на данный момент функционирует один [такой центр], в Пултуске) каждый репатриант получит по 25 тыс. злотых на жильё. Так что, если семья будет насчитывать несколько человек, сложится из этого сумма, которая может даже быть основой для покупки квартиры. А правительство будет обсуждать с Национальным банком Польши по вопросу льготных кредитов для репатриантов. Репатрианты не будут тоже платить налога от возможных пожертвований (...) Стоимость репатриационной акции в течении ближайших десяти лет оценивается в 385 млн. злотых [ок. 103 млн. долларов, т. е. ок. 10 млн. долларов в год].” – Для сравнения добавим, что власти Польши потратят в 2017 году на военные цели 37,35 млрд. злотых, то есть почти 10 млрд. долларов [10].
Косьциньски приводит также мнение упомянутого уже выше доктора Роберта Вышиньского, сотрудника Института социологии Варшавского университета, который заявил:
„До сих пор мы принимали всего более двухсот человек в год, из этого только несколько [человек] на счет [польского] государства. Теперь это должна быть тысяча [человек] в год, то есть 10 тыс. в течении десяти лет. Можно подсчитать, сколько лет будут ждать на переезд в Польшу все заинтересованы в Казахстане (...) Россия принимает более 100 тыс. человек в год, а Немцы стянули [с Востока], [в том] также с Казахстана, около 3 миллионов людей немецкого происхождения. В последние годы попало в Польшу в общей сложности всего несколько тысяч поляков с территории бывшего СССР. (...) Между тем, совершенно опущен был вопрос воссоединения семей. Если, например, уже живут в Польше дети каких-то пожилых людей, которые остались в Казахстане, это – чтобы эти родители смогли к ним приехать и получить помощь [от польского государства] – они тоже должны будут попасть в [репатриационный] центр, что кажется совершенно ненужным”.
А репатриантка из Казахстана Нина Метелска подчеркнула в этой же статье, что „Адаптация [к жизни в Польше] не может полагаться на круглогодичных курсах и тренингах [в репатриационных центрах], она должна быть связана с работой. Как она сама, так и другие репатрианты, которые каким-там способом в Польше уже адаптировались, отмечают, что даже тем, кому помогали органы самоуправления, было очень трудно. И не только по финансовым причинам. Просто жизнь в Польше другая, чем в бывших советских республиках; другие люди, другие обычаи, и даже климат другой. Пришельцы из бывших колхозов и совхозов не всегда могут найти себя в [современном] польском сельском хозяйстве, а выпускники казахстанских вузов должны компенсировать программные различия.” [9]
„Окончание работы” ген. Андерса, или политический пи-ар?
Ну что можно на это сказать? – По нашему мнению, власти Польши выполнили после выборов только дешевый пропагандистский жест в сторону поляков, оставшихся на Востоке, а может быть, только в сторону тех своих избирателей, которые являются потомками бывших польских жителей восточных Кресов, Казахстана и Сибири. Не исключено, что Варшава руководствовалась также другими соображениями, о которых вспомнили, впрочем, сами инициаторы всей этой акции.
Как информировало варшавское Информационное радио-агентство IAR, 09.01.2016 г. была организована в Доме Полонии в Варшаве пресс-конференция по теме „комплексных предложений польской иммиграционной политики”, на которой выступили совместно: Рышард Чарнецки (Ryszard Czarnecki) – многолетний евродепутат от партии Андрея Леппера (Andrzej Lepper) „Самооборона Польской Речи Посполитой” и от партии Я. Качиньского PiS, a в 1990-1991 гг. секретарь редакции журнала „Głos” („Голос”, который издавал Антоний Мацеревич – один из основателей прозападного Комитета Защиты Рабочих KOR), а еще ранее один из создателей прокапиталистско-прозападной ассоциации и партии „Движение Реальной Политики”/„Союз Реальной Политики” (RPR/UPR) Януша Корвин-Микке и уже упомянутой партии „Христианско-Национальное Объединение” (ZChN) В. Хшановского и А. Мацеревича, а также Анна Мария Андерс (Anna Maria Anders) – тогдашняя кандидатка от партии PiS на сенатора Польской Речи Посполитой, дочь (от второго брака с русинкой Ириной Яросевич) знаменитого заключенного тюрьмы на Лубянке и потом командира Польской Армии в СССР (1941-1942) ген. Владислава Андерса, а в 1986-2007 гг. жена полковника Роберта А. Коста (Robert A. Costa) – американского военного атташе в Риме (1982-1985), а затем в течении двух лет помощника одного из заместителей министра обороны США в Пентагоне, во времена президентства Рональда Рейгана [11].
На этой пресс-конференции представители СМИ узнали, что Чарнецки и Андерс призвали правительство PiS как можно быстрее принять меры в пользу репатриации поляков с Востока и назвали их „действиями, опережающими прием иммигрантов из стран Ближнего Востока и Северной Африки” [12]. Разве мы не можем поэтому подумать, что нынешняя пропагандистская акция весьма скромной численно репатриации является не столько „окончанием работы” ген. Андерса, который „вывел из СССР 120 тысяч поляков” и „всю жизнь жалел, что не больше”, но, например, созданием для себя правительством PiS политического „щита” против атак Европейской комиссии, сильно нажимающей на прием Польшей массы ближневосточных беженцев? Надо помнить, что почти год перед апрельским изменением закона о репатриации, нынешнее правительство приостановило под каким-то предлогом („саммит НАТО в Варшаве”) малое приграничное передвижение между Польшей и Калининградом, в результате чего „поляки, которые ехали с Казахстана в Польшу, застряли в Калининградской области” [13], не имея уже возможности въезжать на территорию своей Родины без польской визы или репатриационной процедуры.
А ведь каждое правительство, которое на самом деле хотело бы работать в интересах польского народа, в интересах поляков-славян, должно искренне и настойчиво добиваться хороших отношений с Россией и русскими с целью максимального насыщения Калининградской области поляками из Польши и с Востока, чтобы в будущем именно поляки (а не – не дай Бог! – немцы) переняли эту территорию из рук России. Каждое польское (т. е. славянское) правительство пыталось бы договориться с Россией, чтобы однажды присоединить к Польше то бывшее польское województwo królewieckie (Королевецкое воеводство, созданное королём Казимиром IV Ягеллончиком в июне 1454 г.), хотя бы даже со всеми проживающими в нём гражданами России (польского и не-польского происхождения), хотя бы и „в компании” с мечтающей о доступе к Балтийскому морю Республикой Белоруссии!
Между тем, вместо того, чтобы принять меры для переселения в Калининград широких масс поляков – граждан России и бывших республик СССР (имеющих ведь право на получение гражданства России), и вместо того, чтобы открыть перед этими восточными поляками польскую границу в районе Калининграда, чтобы они могли – используя свое знание русского языка и восточных реалий – навязывать и расширять экономическое и всякое другое польско-российское сотрудничество (и польское сотрудничество с другими странами СНГ), натурально входя в экономическую кровеносную систему и социальную структуру Польской Речи Посполитой – мы видим с 2016 года что-то совершенно обратное: закрытие малого приграничного передвижения с Калининградской областью, истерику вокруг дела т. н. сувалкского коридора (благодаря которому поляки, живущие на Белоруссии могли бы получить прямой доступ к портам и пляжам Балтийского моря!), переброску американских и британских военных отрядов из Баварии в Варминско-мазурское воеводство, т. е. недалеко от польско-российской границы [14], и почти пи-ар-овую акцию репатриации 10 тысяч поляков с Востока, которую ни в коем случае нельзя назвать „окончанием работы ген. Андерса”, или исполнением обещания премьер-министра Шидло: „мы не остановимся, пока в Польшу не вернётся каждый поляк и каждая полька, которые хотят вернуться”, данного ею в Пултуске, в 80-ую годовщину депортации польского населения с Украинской ССР в Казахскую ССР [15].
Надо создать полякам нормальные условия для жизни
Варшавские власти не переселят в нынешнюю Польшу ни 100 тыс. поляков из Казахстана, ни 300 тыс. из России (а именно в Россию были вынуждены бежать поляки из независимого Казахстана в эпоху Путина [16]), ни 900 тыс. из Белоруссии, и столько же с Украины, ни тоже 380 тыс. из Прибалтики (в общей сложности было до недавнего времени на Востоке ок. 2,6 млн. людей польского происхождения) [17]. Не только потому, что эти восточные поляки живут уже часто в смешанных браках и частично уже ассимилировались с местными сообществами (нациями) или некоторые из них уехали уже в другие страны, но также и потому, что варшавские власти ведут с 1989 года политику совершенно обратную, опирающуюся – как выразился в 2012 году б. премьер-министр Я. Качински – на „принципе ликвидирования польского народа” [18], т. е. политику ограничения численности населения польской национальности, путем, в частности, завышения стоимости жизни и стоимости воспитания потомства, а также путем занижения доходов населения, при одновременном открытии границ (кроме восточной границы!) и поощрения поляков для массового опускания Польши.
В Польше на протяжении уже многих лет демографы бьют тревогу, система социального страхования упала уже безвозвратно, а до апреля 2016 года (т. е. до начала выплат пособий „Семья 500+”, которые так любят поляки [19]) до 22 % польских детей жило в бедности (по данным ЮНИСЕФ), причем польские дети были в восемь раз беднее от немецких детей, а печатающая такие данные польская католическая пресса сообщала, что „По прогнозу ООН в 2020 г. число жителей Польши составит 37,5 млн., в 2040 г. – 34,2 млн., а за пол века нас будет всего 31 млн., из которых значительная часть будет требовать гериатрической опеки. Кроме того, на эту опеку может не хватить денег. В короткое время мы можем стать одним из старейших по возрасту народов Европы. После 2035 года эксперты прогнозируют всего два человека, платящие взносы на одного пенсионера” [20].
Варшавское правительство должно было бы, наверное, серьёзно ограничить вывоз прибыли с бизнеса за границу, эксплуатацию работников, военные расходы, а также потери, вызванные действием и бездействием „неэффективной или вредоносной бюрократии” (расходы на которую оцениваются специалистами из варшавского Центра им. Адама Смита на 40 млрд. злотых, т. е. ок. 10,6 млрд. долларов в год), – если бы власть когда-то захотела финансировать репатриацию и содержание всех желающих для проживания в Польше, не говоря уже о расходах на воспитание их детей, которые в мае 2017 г. были обновлены:
„От 176 тыс. до 200 тыс. злотых [ок. 47-53 тыс. долл.] стоит воспитание одного ребенка в Польше (до 18. лет), стоимость воспитания двух потомков – это от 317 тыс. до 368 тыс. злотых [ок. 84-98 тыс. долл.] – оценивает Центр им. Адама Смита. (...) стоимость воспитания троих детей в 2017 г. составляет от 422 тыс. до 484 тыс. злотых [ок. 112-129 тыс. долл.], а для семьи с четырьмя детьми – от ок. 528 тыс. до 582 тыс. злотых [ок. 141-155 тыс. долл.].” [21], и при этом – по иронии судьбы! – в стоимостях указанных выше является скрытый налог НДС, который в случае троих детей составляет ок. 140 тыс. злотых [ок. 37 тыс. долл.]. „Это только основные расходы” – отметили специалисты этого Центра в 2012 году – а „Если бы добавить до этих сумм расходы на содержание и обучение [детей] на более высоком уровне [до момента окончания ВУЗа], то результат следовало бы увеличить, по крайней мере, о 55 тыс. злотых [ок. 14,7 тыс. долл.] на каждого ребенка.” [20]
Времена, когда для строительства собственного дома поляку нужно было только немного камней, немного кирпича, извести и пару возов дров с лесопилки – это, к сожалению, уже история. Теперь нужно взять кредит для своей инвестиции в еврейском банке, а цены на жилье невероятно высоки – см.: Как купить квартиру в Польше, если ты иностранец. Инфографика с ценами https://euforyou.biz/posts/2226504 (29.11.2016). Эти расходы пугают, потому что в 2016 году медиана заработной платы рядовых сотрудников в Польше составила только 2650 злотых брутто в месяц, т. е. ок. 1912 злотых нетто (ок. 457 долл. нетто по среднему курсу Национального банка Польши от 31.12.2016 г.) – см.: Praca, zarobki: Ile zarabiają pracownicy szeregowi? (Работа, доходы: Сколько зарабатывают рядовые сотрудники? [в Польше]) http://www.pulshr.pl/wynagrodzenia/praca-zarobki-ile-zarabiaja-pracownicy-szeregowi,41553.html (16.02.2017). При таких доходах поляк не может себе позволить, чтобы взять высокий кредит.
Для тех, кто знает Польшу является, однако, очевидно, что эта страна очень удобна для жизни и невероятно богата, что проявляется как в надземных, так и в подземных богатствах, так что Польша должна без особого труда сделать возможным приезд, поселение и благополучную жизнь всем полякам с Востока, а также многим польским эмигрантам, живущим на разных заморских территориях. Однако, так не получается, и причиной этому является участие польского государства (так же, как и русского или казахского) в международной (а на самом деле: наднациональной) системе чрезмерной концентрации капитала, которой главный принцип действия и катастрофические его последствия мы видим лучше всего на примере США, где в 2013 г. средняя семья из группы 10 % самых богатых семей имела в 76 раз больше имущества, чем средняя семья из группы 50 % бедных семей, и при этом даже 25 % американских семей не имело никакого имущества, только долги на уровне 13 тыс. долл. на одну семью. [22] „В 1980 году 1 % самых богатых американцев заработал в среднем 27 раз больше, чем 50 % [американцев] из нижней части населения, а в настоящее время это уже в 81 раз больше.” – сообщало в начале 2017 г. Польское агентство печати (PAP) [23].
Оставляя в стороне важный вопрос объединения польских семей – на что, впрочем, как говорит д-р Вышиньски, в апрельском обновлении закона о репатриации не чувствуется никакого давления и нет в связи с этим такого приоритета, чтобы быстро и легко объединять членов семей, живущих в Польше и на Востоке – импортирование польской бедности не является решением проблемы, потому что нужно бы этим бедным людям обеспечить все, что имели и не имели эти миллионы беженцев из Польши, странствующих от четверти века в различных западных странах и зачастую не имеющих там финансового успеха, только увеличивающих огромное население американской, западноевропейской или африканской бедности. В противном случае, прибывшие с Востока поляки (или их дети, получившие образование уже в Польше) рано или поздно станут в очередь для окончательного выезда на Запад.
Именно такая ситуация наблюдается даже в Израиле, где „По данным Центрального статистического управления (ЦСУ), 18 % детей и подростков, которые в течение последних десятилетий репатриировались из бывшего Советского Союза, уже не живут в Израиле. Как пишет портал Ynet, речь идет о десятках тысяч граждан страны, приехавших в Израиль в возрасте до 19 лет. Некоторые из них возвращаются в страну исхода, но большинство оседает в странах Северной Америки. Уезжать из страны граждан иногда побуждает ситуация в сфере безопасности, но гораздо чаще причина в ограниченных экономических возможностях и страх быть порабощенным на многие десятилетия, пытаясь приобрести недвижимость и обеспечить нормальное будущее для своих детей.” [24]
Кроме того, широкая репатриационная акция спустя 72 года после окончания Второй мировой войны и спустя 26 лет после распада Советского Союза имела бы большой смысл, если бы поляки с Востока могли просто приехать через открытый специально для них „железный занавес” и начать жить в сельской местности, истинно по-польски. К сожалению, создание сегодня собственного крестьянского хозяйства или даже собственного малого бизнеса на провинции – будет в Польше действительно трудным. Пришельцы с Востока – как „диписы” после войны [25] – попадут в центры для репатриантов, где дадут им поучение, чем, на самом деле, является сегодняшняя Польша и какие обязанности должен исполнять до самой смерти статистический поляк-наёмник, а результат будет такой, что желающим остаться и жить в Польше придется стать такими, как мы, и они много раз потом подумают: „Зачем мне это было надо!”
Подводя итог, казахи могут, пожалуй, не опасаться, что в результате нынешней поправки к польскому закону о репатриации уедут им из их страны все польские „умные головы”, хотя без сомнений прав доцент Булат Султанов, директор Исследовательского института международного и регионального сотрудничества (ИМиРС) при Казахстанско-Немецком университете (КНУ) в Алматы, говоря: „Миграционные процессы не свалишь на царизм и советский период [в истории] стран региона (...) Люди не виноваты в том, что они ввергнуты более 25-ти лет в процессы, бушующие на постсоветском пространстве, где власти не могут создать нормальных условий для жизни” [26].
Но, то же самое могут сегодня сказать русские, поляки или американцы.
Grzegorz Grabowski (специально для Eurazja, перевод автора)
Примечания:
[1] – Некоторые исследователи считают, что официальная численность поляков в Казахской ССР могла быть занижена из-за, между прочим, нежелания поляков записывать в официальной советской документации свою истинную этническую идентичность и ещё из-за легкости изменения заявленной национальности на другую, например, украинскую или русскую – см.: Krystyna Iglicka, Are They Fellow Countrymen or Not? The Migration of Ethnic Poles from Kazakhstan to Poland (Кристина Иглицка, Разве это земляки или нет? Миграция этнических поляков из Казахстана в Польшу), „The International Migration Review” № 4/1998, с. 1000-1001. https://www.jstor.org/stable/2547669
Основная информация на эту тему – см.:
Поляки в Казахстане https://ru.wikipedia.org/wiki/Поляки_в_Казахстане
Poles in the Soviet Union https://en.wikipedia.org/wiki/Poles_in_the_Soviet_Union
Н.В. Петров, А.Б. Рогинский, «Польская операция» НКВД 1937–1938 гг. http://old.memo.ru/history/polacy/00485art.htm
Польська операція НКВС https://uk.wikipedia.org/wiki/Польська_операція_НКВС
Репрессии по «национальным линиям» в СССР (1937-1938) https://ru.wikipedia.org/wiki/Репрессии_по_«национальным_линиям»_в_СССР_(1937—1938)
Territories of Poland annexed by the Soviet Union https://en.wikipedia.org/wiki/Territories_of_Poland_annexed_by_the_Soviet_Union
Радянська анексія західноукраїнських земель https://uk.wikipedia.org/wiki/Радянська_анексія_західноукраїнських_земель
Soviet repressions of Polish citizens (1939–1946) https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_repressions_of_Polish_citizens_(1939–1946)
[2] – Andrzej Stelmachowski o Karcie Polaka (Андрей Стельмаховски о Карте поляка) http://www.prezydent.pl/archiwum-lecha-kaczynskiego/ludzie-prezydenta/wypowiedzi-doradcow/archiwum-wywiadow-doradcow/andrzej-stelmachowski-o-karcie-polaka/ (XII 2007).
[3] – Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1118) – (Закон от 9 ноября 2000 г. о репатриации („Dziennik Ustaw RP” – „Законодательный Вестник Польской Речи Посполитой” с 2000 г. № 106, поз. 1118)) http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20001061118&type=1
[4] – Karta Polaka (Карта поляка) https://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Polaka (д. 06.2017); см. также:
Stanowisko Rządu [Jerzego Buzka z dn. 19.06.2001] wobec senackiego projektu ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia (druki nr 1206-2641) – (Позиция Правительства [Юрия Бузка от 19.06.2001] в отношении сенатского проекта закона о Карте поляка и порядке определения принадлежности к Польскому Народу людей польской национальности или польского происхождения (печати № 1206-2641)) http://orka.sejm.gov.pl/Rejestrd.nsf/8af70e7fca8ea6b3c125658e0038e26c/c0935edb35260cb5c1256a720033b0d9/$file/1206-2641-x.pdf
Opinia [z dn. 28.02.2001] Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Jacka Saryusza-Wolskiego do sprawozdania [sejmowej] Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Łączności z Polakami za Granicą (druk nr 2641) o senackim projekcie ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia (druk nr 1206) – (Мнение [от 28.02.2001] Секретаря Комитета по европейской интеграции Яцка Сариуш-Вольского в отношении доклада [сеймовой] Комиссии администрации и внутренних дел и связи с поляками за рубежом (печать № 2641) о сенатском проекте закона о Карте поляка и порядке определения принадлежности к Польскому Народу людей польской национальности или польского происхождения (печать № 1206)) http://orka.sejm.gov.pl/Rejestrd.nsf/d0ee93dacc85313dc125695b00345e83/83c2f83c6babeb31c1256a0600412d78/$file/2641.pdf
[5] – Сариуш-Вольский, Яцек https://ru.wikipedia.org/wiki/Сариуш-Вольский,_Яцек (д. 06.2017).
[6] – Nowa ustawa repatriacyjna. Polacy w końcu wrócą do ojczyzny (Новый репатриационный закон. Поляки, в конце концов, вернуться на родину) http://www.polskieradio.pl/130/2792/Artykul/1699536,Nowa-ustawa-repatriacyjna-Polacy-w-koncu-wroca-do-ojczyzny (02.12.2016).
Robert Wyszyński (Роберт Вышиньски) https://pl.wikipedia.org/wiki/Robert_Wyszyński (д. 06.2017). См. также: Robert Wyszyński, Repatriacja dla wybranych (Роберт Вышиньски, Репатриация для избранных) http://www.naszdziennik.pl/mysl/59763,repatriacja-dla-wybranych.html (16.11.2013).
[7] – Został zlikwidowany Instytut Kresowy w Warszawie (Был ликвидирован Кресовый институт в Варшаве) http://www.poloniarosji.ru/ru/aktualnosci/56/Zostal-zlikwidowany-Instytut-Kresowy-w-Warszawie (31.07.2009).
[8] – См.: Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw [ogłoszona 28.04.2017 r. w Dz. U. z 2017 r., poz. 858] – (Закон от 7 апреля 2017 г. о внесении изменений в закон о репатриации и в некоторые другие законы [обнародован 28.04.2017 г. в „Dzienniku Ustaw RP” – „Законодательном Вестнике Польской Речи Посполитой” от 2017 г., поз. 858]) http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/858/1
Этот закон изменяет следующие правовые акты: http://www.infor.pl/akt-prawny/DZU.2017.084.0000858,metryka,ustawa-o-zmianie-ustawy-o-repatriacji-oraz-niektorych-innych-ustaw.html (д. 06.2017).
[9] – Piotr Kościński, Z Kazachstanu droga daleka, Tygodnik „Idziemy” nr 20/2017 z dn. 14.05.2017 r. (Пётр Косьциньски, Из Казахстана путь далёк, Еженедельник „Idziemy” – „Идём” № 20/2017 от 14 мая 2017 г.) http://www.idziemy.pl/polityka/z-kazachstanu-droga-daleka (10.05.2017). См. также: Piotr Kościński: Młodzi Polacy z Kazachstanu chcieliby zamieszkać w Polsce, ale boją się, że zostaną źle przyjęci (Пётр Косьциньски: Молодые поляки из Казахстана хотели бы жить в Польше, но боятся, что будут плохо приняты) http://wnet.fm/2017/06/10/piotr-koscinski-mlodzi-polacy-kazachstanu-chcieliby-zamieszkac-polsce-boja-sie-o-zostana-przyjeci/ (10.06.2017). Piotr Kościński o repatriacji Polaków z Kazachstanu (Пётр Косьциньски о репатриации поляков с Казахстана) http://www.rp.pl/artykul/682774-Piotr-Koscinski-o-repatriacji-Polakow-z-Kazachstanu.html (04.07.2011).
[10] – Podział budżetu MON na 2017 rok. Resort wydał decyzję (Распределение бюджета Минобороны на 2017 год. Ведомство вынесло решение) http://www.defence24.pl/532368,podzial-budzetu-mon-na-2017-rok-resort-wydal-decyzje (01.02.2017).
[11] – Col. Robert A. Costa, 73; decorated veteran (Płk Robert A. Costa, 73; odznaczony weteran / П-к Роберт А. Коста, 73; награждённый ветеран) http://wellesley.wickedlocal.com/x986380693 (26.07.2007).
[12] – См.: Córka gen. Władysława Andersa: wzywamy rząd do repatriowania Polaków ze Wschodu (Дочь ген. Владислава Андерса: мы призываем правительство к репатриации поляков с Востока) http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1567943/ (09.01.2016).
[13] – См.: Польша временно ввела контроль на границах с Евросоюзом из-за саммита НАТО (Polska tymczasowo wprowadziła kontrole na granicach z Eurosojuzem z powodu szczytu NATO) https://ria.ru/world/20160704/1457815660.html (04.07.2016); Irina Czajko, Dlaczego zablokowano mały ruch graniczny między Polską i Rosją? (Ирина Чайко, Почему заблокировали малое приграничное передвижение между Польшей и Россией?) https://sptnkne.ws/duta (09.01.2017); Marek Kozubal, Polacy z Kazachstanu utknęli w obwodzie kaliningradzkim (Марек Козубаль, Поляки из Казахстана застряли в Калининградской области) http://www.rp.pl/Repatrianci/311039834-Polacy-z-Kazachstanu-utkneli-w-obwodzie-kaliningradzkim.html (03.11.2016).
[14] – Amerykańscy i brytyjscy żołnierze w Polsce. Będą stacjonować w Orzyszu (Американские и британские солдаты в Польше. Они будут размещены в Ожише) http://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2017-03-26/zolnierze-z-kontyngentu-nato-dotarli-do-wroclawia/ (26.03.2017).
[15] – Premier Szydło: Nie spoczniemy, póki do Polski nie wróci każdy Polak (Премьер-министр Шидло: Мы не остановимся, пока не вернётся в Польшу каждый поляк) http://telewizjarepublika.pl/premier-szydlo-nie-spoczniemy-poki-do-polski-nie-wroci-kazdy-polak,35344.html (03.07.2016).
[16] – См.: Jesteśmy frajerami bez pamięci. Rozmowa na temat repatriacji Polaków ze Wschodu z dr. Robertem Wyszyńskim (Мы – фраеры без памяти. Беседа с доктором Робертом Вышинским о репатриации поляков с Востока) http://rebelya.pl/post/8395/jestesmy-frajerami-bez-pamieci-rozmowa-na-temat (11.06.2015 - ссылка не активная). Альтернатива: http://www.rodaknet.com/rp_art_6532_czytelnia_jestesmy_frajerami_bez_pamieci.htm (13.07.2015).
[17] – См. данные проф. Петра Эберхардта (Piotr Eberhardt): http://www.wspolnota-polska.org.pl/szukaj?s=Piotr+Eberhardt&sb=szukaj (д. 06.2017). А также:
Страна / Приблизительное число поляков / Официальное число поляков
----------------------------
Армения 1 200
Азербайджан 1 000
Беларусь 900 000 396 000 (3,9%, 1999)
Эстония 5 000 2 193 (0,1%, 2000)
Финляндия 5 000
Грузия/Абхазия 6 000
Казахстан 100 000 47 297 (3,16%, 1999)
Кыргызстан 1 400
Литва 300 000 235 000 (6,7%, 2001)
Латвия 75 000 60 416 (2,5%, 2000)
Молдова 10 000
Россия 300 000 95 000 (<1%, 1989)
Таджикистан 2 000
Туркменистан 5 000
Украина 900 000 144 100 (0,3%, 2001)
Узбекистан 5 000
---------------------------------
Сумма: : 2 616 600
По материялам: Polonia w liczbach. Polska Diaspora na świecie (dane szacunkowe 2007) – (Полония в цифрах. Польская Диаспора в мире (данные приблизительные 2007)) http://liveweb.archive.org/web/20160306041430/http://archiwum.wspolnotapolska.org.pl/?id=pwko00 ; Перепись населения Казахстана (1999) https://ru.wikipedia.org/wiki/Перепись_населения_Казахстана_(1999) (д. 06.2017).
[18] – Jarosław Kaczyński: to jest likwidowanie narodu polskiego (Ярослав Качиньски: это ликвидирование польского народа) http://wiadomosci.onet.pl/kraj/jaroslaw-kaczynski-to-jest-likwidowanie-narodu-polskiego/274h0 (27.03.2012).
[19] – Что любят поляки? https://yvision.kz/post/770972 (23.06.2017).
[20] – Monika Florek-Mostowska, Brak dzieci brak przyszłości, Tygodnik „Idziemy” nr 25/2012 z dn. 17.06.2012 r. (Моника Флорек-Мостовска, Нет детей, нет будущего, Еженедельник „Idziemy” – „Идём” № 25/2012 от 17 июня 2012 г.) http://idziemy.pl/spoleczenstwo/brak-dzieci-brak-przyszlosci (13.06.2012).
[21] – Ile kosztuje wychowanie dziecka? (Сколько стоит воспитание ребенка?) http://www.idziemy.pl/gospodarka/ile-kosztuje-wychowanie-dziecka- (01.06.2017).
[22] – Obliczono ile pieniędzy mają wszyscy Amerykanie. Dysproporcje przerażają (Подсчитали сколько денег имеют все американцы. Диспропорции пугают) https://reporters.pl/2021/obliczono-ile-pieniedzy-maja-wszyscy-amerykanie-dysproporcje-porazaja/ (29.08.2016).
[23] – USA: rośnie przepaść między bogatymi i biednymi (США: растет пропасть между богатыми и бедными) http://wiadomosci.onet.pl/swiat/usa-rosnie-przepasc-miedzy-bogatymi-i-biednymi/p9jlwk7 (01.01.2017).
[24] – Дети репатриантов массово покидают Израиль http://www.israeleco.com/deti-repatriantov-massovo-pokidayut-izrail/ (07.06.2017).
[25] – „Диписы” – от англ. Displaced Persons, DP – „ди-пи” – см.: Перемещённое лицо https://ru.wikipedia.org/wiki/Перемещённое_лицо (д. 06.2017). См. также: „W Polsce jestem nikim, ja to już zrozumiałam” – wywiad z Wiktorią Charczenko, Polką z Donbasu – („В Польше я – никто, я это уже поняла” – интервью с Викторией Харченко, полькой из Донбасса) http://narodowcy.net/publicystyka/w-polsce-jestem-nikim-ja-to-juz-zrozumialam-wywiad-z-wiktoria-charczenko-polka-z-donbasu-3 (07.10.2015).
[26] – Владислав Юрицын, Миграция: из Казахстана уезжают умы, а прибывает неквалифицированная рабочая сила https://zonakz.net/2017/05/25/migraciya-iz-kazaxstana-uezzhayut-umy-a-pribyvaet-nekvalificirovannaya-rabochaya-sila/ (25.05.2017).
Следовало бы переселить в Калининград широкие массы поляков – граждан России и бывших республик СССР (имеющих ведь право на получение гражданства России) – чтобы открыть перед этими восточными поляками польскую границу в районе Калининграда, чтобы они могли навязывать и расширять экономическое и всякое другое польско-российское сотрудничество (и польское сотрудничество с другими странами СНГ), натурально входя в экономическую кровеносную систему и социальную структуру Польской Речи Посполитой. В конечном итоге, после завершения конфликта НАТО-Россия, округ Калининграда должен быть разделен между Польшу и Белоруссию, и демилитаризован. Интересы русского населения и российских компаний были бы полностью защищены благодаря договору: Россия-Польша-Белоруссия.
Należałoby sprowadzić do Kaliningradu szerokie rzesze Polaków – obywateli Rosji i krajów postsowieckich (czyli mających prawo do uzyskania obywatelstwa Rosji) – i otworzyć przed tymi wschodnimi Polakami polską granicę w rejonie Kaliningradu, by mogli oni nawiązywać i rozszerzać gospodarczą i wszelką inną współpracę polsko-rosyjską (oraz polską współpracę z pozostałymi krajami WNP), wchodząc w sposób naturalny w krwioobieg gospodarczy i tkankę społeczną RP. Docelowo, po zakończeniu konfliktu NATO - Rosja, okręg Kaliningradu powinien być podzielony pomiędzy Polskę i Białoruś, oraz zdemilitaryzowany. Interesy ludności rosyjskiej i firm rosyjskich byłyby w pełni zabezpieczone dzięki prozumieniu: Rosja-Polska-Białoruś.
.
Оригинальный текст на польском языке:
Repatriacja A.D. 2017: Polacy z Kazachstanu wrócą do Polski ?
Według polskich szacunków, w Kazachstanie żyło do niedawna do 100 tys. Polaków, których przodkowie znaleźli się tam przeważnie na skutek nieprzyjaznych działań rządów rosyjskich (carskich) i rządów sowieckich wobec narodu polskiego i Polski [1]. Dlaczego Polacy nie wyjechali z Kazachstanu do Polski na początku lat 90-tych XX w., gdy upadł już Związek Radziecki, a w Polsce ogłoszono niepodległość państwa, wolność narodu i demokrację jako – teoretycznie – sposób rządzenia się obywateli?
Przecież w roku 1991 funkcjonowały w Polsce kolejno dwa rządy, pierwszy z udziałem, a drugi nawet zdominowany przez przedstawicieli partii Porozumienie Centrum Jarosława Kaczyńskiego (J. Olszewski, J. Eysymontt, A. Glapiński) i partii Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe (W. Chrzanowski, A. Macierewicz, J. Kropiwnicki, Z. Dyka), przy czym w dniu 25.11.1991 r. rozpoczęła się pierwsza kadencja demokratycznie wybranego, niezależnego od ZSRR Sejmu RP (w którym lewica postkomunistyczna SLD i tzw. lewica laicka UD miały łącznie tylko 26,5 % mandatów), a 08.12.1991 r. przywódcy Rosji, Białorusi i Ukrainy podpisali traktat likwidujący ów Związek Radziecki, który właśnie w l. 1989-1991 zezwolił na masową, liczoną w setkach tysięcy osób rocznie repatriację Żydów i Niemców, kontynuowaną również i w latach następnych na obszarze państw byłego ZSRR, w tym także samej Rosji:
Emigracja z Rosji (Federacji Rosyjskiej) w l. 1980-1999 (w tys. osób). Rys.: Михаил Денисенко, Эмиграция из России по данным зарубежной статистики (Michał Denisenko, Emigracja z Rosji według danych statystyki zagranicznej) http://www.archipelag.ru/ru_mir/volni/4volna/denisenko/
.
Cóż zatem stało na przeszkodzie, by sprowadzić do Polski wszystkich chętnych Polaków ze Wschodu?
Zła wola „kosmopolitycznych” polityków
Nieżyjący już prof. Andrzej Stelmachowski (zm. w 2009 r.), który był od lutego 2007 r. doradcą ds. Polonii nieżyjącego już prezydenta Polski Lecha Kaczyńskiego (zm. w 2010 r.) oraz prezesem zajmującego się polską diasporą na świecie Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” (w l. 1990-2008) i marszałkiem Senatu (w l. 1989-1991) – wyjaśnił w grudniu 2007 r. [2], że przeciwko repatriacji Polaków ze Wschodu „były ogromne opory i jednym z poważniejszych argumentów, które podnosili przeciwnicy, była skala bezrobocia w Polsce. Obawiano się, że odwiedzać nas będą ludzie masowo i my z tak dużą rzeszą imigrantów sobie nie poradzimy. W rezultacie ustawa repatriacyjna, jaką w końcu [w 2000 r.] uchwalono [3], była bardzo okrojona. (…) Nie bez znaczenia jest to, że wśród polityków [w Polsce] jest pewna grupa ludzi o nastawieniu nazwałbym kosmopolitycznym, którzy są przeciwni jakimkolwiek przywilejom dawanym na zasadzie narodowościowej”.
Prof. Stelmachowski miał tu zapewne na myśli tych polityków, którzy przyczynili się także do zablokowania „Senackiego projektu ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia” z 28.04.1999 roku. W haśle „Karta Polaka” w polskiej wersji Wikipedii czytamy, że „Projekt [ten] został natomiast krytycznie oceniony przez rząd Jerzego Buzka i Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Jacka Saryusza-Wolskiego” [4], który w l. 80-tych XX w. był adiunktem w Zakładzie Ekonomii Politycznej Socjalizmu Uniwersytetu Łódzkiego, a w l. 2006-2010 był wiceprzewodniczącym zarządu krajowego nadwiślańskiej partii socjalistów liberalnych Platforma Obywatelska (PO) [5]. Tzw. europosłem z listy PO (od 2004 r.), a potem jej członkiem (od 2009 r.) był również Jerzy Buzek.
Na skutek złej woli „kosmopolitycznych” polityków repatriacja Polaków ze Wschodu została w minionym ćwierćwieczu praktycznie zahamowana: „dotychczas z pomocą państwa do Polski przyjeżdżało co roku około 20 rodzin (…) czeka się na repatriację 13 lat (…) stanie w tej kolejce jest bezsensowne” – mówił w grudniu 2016 r. w wywiadzie dla Polskiego Radia 24 Robert Wyszyński [6], były dyrektor Instytutu Kresowego, zlikwidowanego 30.06.2009 roku, za kadencji prezydenta stolicy Hanny Gronkiewicz-Waltz (Platforma Obywatelska), „jako samorządowa instytucja kulturalna miasta stołecznego Warszawy. W takiej formie organizacyjnej przyszło mu działać od 26 października 2006 roku. Prawie trzy lata, wielka szkoda, że w ogromnej części tego czasu jako „dziecko niechciane” w oczach nowego układu władzy miasta stołecznego Warszawy. Prawie stale w trakcie procedur zmierzających do [jego] likwidacji lub [znajdując się] w likwidacji. [7]”
10 milionów na repatriację, 10 miliardów na armię
Jednakże, po zwycięstwach w wyborach prezydenckich i parlamentarnych 2015 roku, konkurencyjna partia Prawo i Sprawiedliwość (PiS) przerwała okres rządów PO i osiągnęła pełnię władzy w Polsce. Dzięki temu, w kwietniu 2017 r. została uchwalona przez Sejm nowelizacja ustawy o repatriacji [8], co, miejmy nadzieję, pozwoli wreszcie wielu Polakom ze Wschodu przyjechać na stałe na terytorium obecnej Rzeczy Pospolitej. Piotr Kościński pisze jednak w tygodniku „Idziemy” (nr 20/2017) [9], że w sumie będzie ich bardzo niewielu, i że ich droga do Polski nie będzie „usłana różami” – co innego bowiem, gdy milion nisko opłacanych gastarbeiterów przyjeżdża tu corocznie do krótszej czy dłuższej pracy sezonowej, by powrócić potem na Ukrainę, a co innego, gdy rząd warszawski ma przyjąć na swój koszt 1 tys. Polaków ze Wschodu rocznie.
„Teraz – pisze Kościński – do specjalnych ośrodków repatriacyjnych przez dziesięć najbliższych lat będzie przyjmowanych po tysiąc osób rocznie. Po rocznym pobycie (na razie funkcjonuje jeden [taki ośrodek], w Pułtusku) każda osoba otrzyma po 25 tys. złotych na cele mieszkaniowe. Jeśli więc rodzina będzie liczyć kilka osób, złoży się z tego kwota, która może nawet być podstawą do zakupu mieszkania. A rząd ma rozmawiać z Narodowym Bankiem Polskim w sprawie preferencyjnych kredytów dla repatriantów. Repatrianci nie będą też musieli płacić podatku od ewentualnych darowizn (…) Koszt akcji repatriacyjnej na najbliższe dziesięć lat oszacowano na 385 mln zł [tj. ok. 103 mln dolarów, czyli ok. 10 mln dolarów rocznie].” – Dla porównania dodajmy, że władze Polski wydadzą w 2017 roku na cele wojskowe 37,35 mld złotych, czyli prawie 10 mld dolarów [10].
Kościński przytacza też opinię wspomnianego już wyżej dra Roberta Wyszyńskiego, pracownika Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, który stwierdził:
„Do tej pory przyjmowaliśmy zaledwie do dwustu kilkudziesięciu osób rocznie, z tego zaledwie kilka [osób] na koszt państwa [polskiego]. Teraz ma to być tysiąc [osób] rocznie, czyli 10 tys. w ciągu dziesięciu lat. Można obliczyć, ile lat na przyjazd do Polski poczekają wszyscy zainteresowani w Kazachstanie (…) Rosja przyjmuje ponad 100 tys. osób rocznie, a Niemcy ściągnęły [ze Wschodu], [w tym] także z Kazachstanu, blisko 3 mln ludzi pochodzenia niemieckiego. Do Polski w ostatnich latach trafiło łącznie zaledwie kilka tysięcy Polaków z terytorium byłego ZSRR. (…) Tymczasem zupełnie pominięta została kwestia łączenia rodzin. Jeśli np. w Polsce już są dzieci jakichś starszych ludzi, którzy pozostali w Kazachstanie, to – aby rodzice mogli do nich przyjechać i dostać pomoc [od państwa polskiego] – też muszą trafić do ośrodka [repatriacyjnego], co wydaje się zupełnie niepotrzebne”.
A repatriantka z Kazachstanu Nina Metelska podkreśliła w cytowanym artykule, że „Adaptacja [do życia w Polsce] nie może polegać na rocznych kursach i szkoleniach [w ośrodkach repatriacyjnych], musi być połączona z pracą. Zarówno ona, jak i inni repatrianci, którzy jakoś się [już] w Polsce urządzili, podkreślają, że nawet tym, którym pomogły samorządy, było bardzo ciężko. I nie tylko z powodów finansowych. Po prostu życie w Polsce jest inne niż w byłych republikach sowieckich; inni są ludzie, inne zwyczaje, a nawet inny klimat. Przybysze z dawnych kołchozów i sowchozów nie zawsze odnajdują się [we współczesnym] polskim rolnictwie, a absolwenci kazachskich uczelni muszą nadrobić różnice programowe.” [9]
„Dokończenie dzieła” gen. Andersa, czy polityczny pi'ar?
Cóż można na to powiedzieć? – Naszym zdaniem, władze Polski wykonały tylko tani powyborczy gest propagandowy w stronę Polaków pozostawionych na Wschodzie, a może tylko w stronę tych własnych wyborców, którzy są potomkami polskich mieszkańców Kresów, Kazachstanu i Syberii. Niewykluczone, że Warszawa kierowała się tu także innymi względami, o których wspomnieli zresztą sami inicjatorzy całej tej akcji.
Jak informowała warszawska Informacyjna Agencja Radiowa IAR, w dniu 09.01.2016 r. zorganizowano w Domu Polonii w Warszawie konferencję prasową „w sprawie kompleksowych założeń polskiej polityki imigracyjnej”, na której wystąpili wspólnie: Ryszard Czarnecki – wieloletni europoseł z ramienia partii ś.p. Andrzeja Leppera Samoobrona RP i partii J. Kaczyńskiego PiS, a w l. 1990-1991 sekretarz redakcji miesięcznika „Głos” (wydawanego przez Antoniego Macierewicza – współzałożyciela prozachodniego Komitetu Obrony Robotników KOR), a jeszcze wcześniej współtwórca prokapitalistyczno-prozachodniego stowarzyszenia i partii RPR/UPR Janusza Korwin-Mikke i wspomnianej już partii Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe ś.p. W. Chrzanowskiego i A. Macierewicza, oraz Anna Maria Anders – ówczesna kandydatka z ramienia partii PiS na senatora RP, córka (z drugiego małżeństwa z Rusinką Ireną Jarosewicz) słynnego więźnia Łubianki i dowódcy Armii Polskiej w ZSRR (1941-1942) gen. Władysława Andersa, a w l. 1986-2007 żona pułkownika Roberta A. Costa – amerykańskiego attache wojskowego w Rzymie (1982-1985), a następnie przez dwa lata asystenta jednego z wiceministrów obrony USA w Pentagonie, w czasach prezydentury Ronalda Reagana [11].
Na konferencji tej przedstawiciele mediów dowiedzieli się, że Czarnecki i Anders zaapelowali do rządu PiS o podjęcie jak najszybszych działań na rzecz repatriacji Polaków ze Wschodu i nazwali je „działaniami wyprzedzającymi przyjmowanie imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej” [12]. Czyż zatem nie można pomyśleć, że obecna propagandowa akcja niezwykle skromnej liczbowo repatriacji jest nie tyle „dokończeniem dzieła” gen. Andersa, który „wyprowadził z ZSRR 120 tysięcy Polaków” i „całe życie żałował, że nie więcej”, lecz np. stworzeniem sobie przez PiS-owski rząd politycznej „tarczy” przeciwko atakom Komisji Europejskiej, nalegającej na przyjęcie przez Polskę rzeszy bliskowschodnich uchodźców? Pamiętajmy, że prawie rok przed uchwaleniem kwietniowej nowelizacji ustawy o repatriacji, obecny rząd zawiesił pod byle pretekstem („szczyt NATO w Warszawie”) mały ruch graniczny między Polską i Kaliningradem, wskutek czego „Polacy, którzy jechali z Kazachstanu do Polski, na dobre utknęli w obwodzie kaliningradzkim” [13], nie mogąc już wjeżdżać do swej Ojczyzny bez wizy lub procedury repatriacyjnej.
A przecież każdy rząd, który rzeczywiście chciałby działać w interesie narodu polskiego, w interesie Polaków-Słowian, powinien usilnie i wytrwale dążyć do dobrych stosunków z Rosją i Rosjanami w celu maksymalnego nasycenia województwa kaliningradzkiego Polakami z Polski i ze Wschodu, by w przyszłości to właśnie Polacy (a nie – nie daj Boże! – Niemcy) przejęli ten obszar od Rosji. Każdy polski (tzn. słowiański) rząd starałby się porozumieć z Rosją, by pewnego dnia przyłączyć do Polski to dawne polskie województwo królewieckie (utworzone przez króla Kazimierza Jagiellończyka w czerwcu 1454 r.), choćby nawet ze wszystkimi mieszkającymi tam teraz obywatelami Rosji (polskiego i nie-polskiego pochodzenia), choćby i „do spółki” z marzącą o dostępie do morza Republiką Białorusi!
Tymczasem, zamiast wysiłków na rzecz sprowadzenia do Kaliningradu szerokich rzesz Polaków – obywateli Rosji i krajów postsowieckich (czyli mających prawo do uzyskania obywatelstwa Rosji), i zamiast otwarcia przed tymi wschodnimi Polakami polskiej granicy w rejonie Kaliningradu, by wykorzystując swoją znajomość języka rosyjskiego i wschodnich realiów mogli oni nawiązywać i rozszerzać gospodarczą i wszelką inną współpracę polsko-rosyjską (oraz polską współpracę z pozostałymi krajami WNP), wchodząc w sposób naturalny w krwioobieg gospodarczy i tkankę społeczną RP – widzimy od 2016 roku coś zupełnie odwrotnego: zamknięcie małego ruchu granicznego z województwem kaliningradzkim, histerię wokół sprawy tzw. korytarza suwalskiego (dzięki któremu Polacy żyjący na Białorusi mogliby uzyskać bezpośredni dostęp do portów i plaż Bałtyku!), przerzucenie oddziałów amerykańskich i brytyjskich z Bawarii do województwa warmińsko-mazurskiego, czyli nad granicę polsko-rosyjską [14], oraz pijarową niemal akcję repatriacji 10 tys. Polaków ze Wschodu, którą w żadnym razie nie można nazwać „dokończeniem dzieła gen. Andersa”, czy wypełnieniem obietnicy premier Szydło: „nie spoczniemy, póki do Polski nie wróci każdy Polak i każda Polka, którzy chcą wrócić”, złożonej przez nią w Pułtusku, w 80. rocznicę deportowania ludności polskiej z Ukraińskiej SRR do Kazachskiej SRR [15].
Trzeba stworzyć Polakom normalne warunki do życia
Władze warszawskie nie sprowadzą do obecnej Polski ani 100 tys. Polaków z Kazachstanu, ani 300 tys. z Rosji (a właśnie do Rosji byli zmuszeni uciekać Polacy z niepodległego Kazachstanu w epoce Putina [16]), ani 900 tys. z Białorusi i tyle samo z Ukrainy, ani też 380 tys. z Litwy i Inflant (w sumie było do niedawna na Wschodzie ok. 2,6 mln ludzi polskiego pochodzenia) [17]. Nie tylko dlatego, że żyją oni już często w małżeństwach mieszanych i są po części zasymilowani z miejscowymi społecznościami (narodami), albo częściowo wyjechali już do innych krajów, ale także dlatego, że władze warszawskie prowadzą po 1989 roku politykę zupełnie odwrotną, opartą – jak to ujął w 2012 r. b. premier J. Kaczyński – na „zasadzie likwidowania narodu polskiego” [18], tzn. politykę ograniczania populacji osób narodowości polskiej, poprzez m.in. zawyżanie kosztów życia i wychowywania potomstwa oraz zaniżanie dochodów ludności, przy jednoczesnym otwarciu granic (poza wschodnią) i zachęcaniu Polaków do masowego opuszczania Polski.
Demografowie w Polsce od wielu lat biją na alarm, system ubezpieczeń społecznych upadł już bezpowrotnie, a przed kwietniem 2016 (tj. przed początkiem wypłat zasiłków „Rodzina 500+”, które tak bardzo lubią Polacy [19]) aż do 22 % polskich dzieci żyło w ubóstwie (według danych UNICEF), przy czym polskie dzieci były ośmiokrotnie uboższe od dzieci niemieckich, a podająca takie dane polska prasa katolicka donosiła, że „Według prognozy ONZ, w 2020 r. liczba mieszkańców Polski wyniesie 37,5 mln, w 2040 r. – 34,2 mln, a za pół wieku będzie nas zaledwie 31 mln, z czego znaczna część będzie wymagać opieki geriatrycznej. Do tego na opiekę tę może zabraknąć pieniędzy. W krótkim czasie możemy się stać jednym z najstarszych wiekowo narodów Europy. Po 2035 r. eksperci przewidują zaledwie dwie osoby płacące składki na jednego emeryta” [20].
Rząd warszawski musiałby chyba poważnie ograniczyć wywóz zysków z działalności gospodarczej za granicę, wyzysk pracowników, wydatki zbrojeniowe oraz straty powodowane działaniami i zaniechaniami „nieskutecznej lub szkodliwej biurokracji” (koszty utrzymania której szacowane są przez Centrum im. Adama Smitha na 40 mld złotych, czyli ok. 10,6 mld dolarów rocznie) – gdyby kiedyś zechciał sfinansować transfer i utrzymanie wszystkich chętnych do zamieszkania w Polsce, nie mówiąc już o kosztach wychowywania ich dzieci, które w maju 2017 r. zostały zaktualizowane:
„Od 176 tys. do 200 tys. złotych [ok. 47-53 tys. dolarów] kosztuje wychowanie jednego dziecka w Polsce (do 18. roku życia), koszt wychowania dwójki potomków to od 317 tys. do 368 tys. złotych [ok. 84-98 tys. dolarów] – szacuje Centrum im. Adama Smitha. (…) koszt wychowania trójki dzieci w 2017 r. wynosi od 422 tys. do 484 tys. złotych [ok. 112-129 tys. dolarów], a dla rodziny z czwórką dzieci – od ok. 528 tys. do 582 tys. złotych [ok. 141-155 tys. dolarów].” [21], a przy tym – o ironio! – w podanych wyżej kosztach ukryty jest podatek VAT, który przy trójce dzieci wynosi ok. 140 tys. złotych [ok. 37 tys. dolarów]. „Są to jedynie koszty podstawowe” – podkreślali eksperci tego Centrum w 2012 roku – a „Jeśli by dodać do tych sum koszty utrzymania i kształcenia [dzieci] na poziomie wyższym [do chwili ukończenia studiów], to wynik należałoby zwiększyć o co najmniej 55 tys. złotych [ok. 14,7 tys. dolarów] na każde dziecko.” [20]
Czasy, gdy do budowy własnego domu Polak potrzebował trochę kamieni na podmurówkę, trochę cegieł, wapna i parę wozów drewna z tartaku – należą już, niestety, do przeszłości. Teraz trzeba się zadłużyć w żydowskim banku, a ceny mieszkań są niezwykle wysokie – zob.: Как купить квартиру в Польше, если ты иностранец. Инфографика с ценами (Jak kupić mieszkanie w Polsce, jeśli jesteś obcokrajowcem. Infografika z cenami) https://euforyou.biz/posts/2226504 (29.11.2016). Koszty te przerażają, bo w roku 2016 mediana wynagrodzeń pracowników szeregowych w Polsce wyniosła tylko 2650 zł brutto miesięcznie, czyli ok. 1912 złotych netto (ok. 457 dolarów netto według średniego kursu NBP z 31.12.2016) – zob.: Praca, zarobki: Ile zarabiają pracownicy szeregowi? http://www.pulshr.pl/wynagrodzenia/praca-zarobki-ile-zarabiaja-pracownicy-szeregowi,41553.html (16.02.2017). Przy takich zarobkach Polak nie może sobie pozwolić na otwarcie wysokiego kredytu.
Dla każdego, kto zna Polskę jest jednak oczywiste, że to kraj dogodny dla życia, niezwykle bogaty, obfitujący zarówno w bogactwa nadziemne, jak i podziemne, i Polska powinna bez większego trudu umożliwić przybycie, osiedlenie się i dostatnie życie wszystkim Polakom ze Wschodu, a także wielu polskim emigrantom żyjącym na terytoriach zamorskich. Tak jednak nie jest, a przyczyną tego jest uczestnictwo państwa polskiego (podobnie, jak i rosyjskiego, czy kazachskiego) w międzynarodowym (a właściwie: ponadnarodowym) systemie nadmiernej koncentracji kapitału, którego zasadę działania i zgubne skutki widzimy najlepiej na przykładzie Stanów Zjednoczonych, gdzie w 2013 r. przeciętna rodzina z grupy 10 % najbogatszych rodzin miała 76 razy większy majątek, niż przeciętna rodzina z grupy 50 % biednych rodzin, a przy tym aż 25 % rodzin amerykańskich nie miało żadnego majątku, tylko długi w średniej wysokości 13 tys. dolarów na rodzinę. [22] „W 1980 roku 1 % najbardziej majętnych Amerykanów zarabiał średnio 27 razy więcej niż 50 % [Amerykanów] na dole, a obecnie jest to 81 razy więcej.” – donosiła na początku 2017 r. Polska Agencja Prasowa [23].
Pomijając ważną kwestię łączenia polskich rodzin – na co zresztą, jak mówi dr Wyszyński, w kwietniowej nowelizacji ustawy repatriacyjnej nacisku się nie kładzie i nie ma w związku z tym priorytetu dla szybkiego i łatwego łączenia się członków rodzin żyjących w Polsce i na Wschodzie – importowanie polskiej biedy nie jest rozwiązaniem problemu, bo trzeba by tym biednym ludziom zapewnić to wszystko, co miały i czego nie miały te miliony uchodźców z Rzeczypospolitej Polskiej, tułających się od ćwierć wieku po różnych zachodnich krajach i nierzadko nie odnoszących finansowego sukcesu, lecz powiększających olbrzymią populację biedy amerykańskiej, zachodnieuropejskiej czy afrykańskiej. W przeciwnym razie, przybyli ze Wschodu Polacy (czy ich wykształcone już w Polsce dzieci) wcześniej czy później ustawią się w kolejce do ostatecznego wyjazdu na Zachód.
Taka właśnie sytuacja obserwowana jest nawet w Izraelu, gdzie „Według danych [tamtejszego] Głównego Urzędu Statystycznego, 18 % dzieci i młodzieży, która w ciągu ostatnich dziesięcioleci repatriowała się z byłego Związku Radzieckiego – nie mieszka już w Izraelu. Jak donosi portal Ynet, chodzi o dziesiątki tysięcy obywateli, którzy przyjechali do Izraela w wieku do 19 lat. Niektórzy z nich wracają do kraju urodzenia, ale większość osiedla się w krajach Ameryki Północnej. Niekiedy obywateli skłania do wyjazdów sytuacja w zakresie bezpieczeństwa, ale o wiele częściej powodem są ograniczone możliwości ekonomiczne i obawa przed popadnięciem w kilkudziesięcioletnią niewolę, [nieuchronną] przy staraniach o zakup nieruchomości i zapewnienie normalnej przyszłości swoim dzieciom.” [24]
Ponadto, szeroka akcja repatriacyjna w 72 lata po zakończeniu II wojny światowej i w 26 lat po upadku Związku Radzieckiego miała by wielki sens, gdyby Polacy ze Wschodu mogli po prostu przyjechać przez otwartą specjalnie dla nich „żelazną kurtynę” i zacząć żyć na wsi, prawdziwie po polsku. Niestety, założenie dzisiaj własnego gospodarstwa rolnego, czy nawet własnej małej firmy na prowincji – będzie w Polsce naprawdę trudne. Przybysze ze Wschodu – niczym powojenni „dipisi” [25] – trafią do ośrodków dla repatriantów, gdzie zostaną pouczeni, czym naprawdę jest ta dzisiejsza Polska i jakie obowiązki aż do śmierci ma w niej statystyczny Polak-najemnik, a skutek będzie taki, że chcący pozostać i żyć w Polsce, będą musieli stać się takimi, jak my i wiele razy pomyślą: „Po co mi to było!”
Podsumowując, Kazachowie mogą się chyba nie obawiać, że w wyniku tegorocznej nowelizacji polskiej ustawy o repatriacji ubędą im z kraju wszystkie polskie „tęgie umysły”, chociaż niewątpliwą rację ma docent Bułat Sułtanow, dyrektor Instytutu Badań Współpracy Międzynarodowej i Regionalnej (IMiRS) przy Uniwersytecie Kazachstańsko-Niemieckim (KNU) w Ałma-Acie, mówiąc: „Procesy migracyjne nie dadzą się wytłumaczyć caratem i okresem sowieckim [w historii] krajów regionu (...) Ludzie nie są winni temu, że od ponad 25 lat są wciągnięci w procesy zachodzące na obszarze postsowieckim, gdzie władze nie mogą stworzyć normalnych warunków do życia” [26].
To samo mogą też dziś powiedzieć Rosjanie, Polacy czy Amerykanie.
Grzegorz Grabowski
Przypisy:
[1] – Niektórzy badacze uważają, że oficjalna liczebność Polaków w Kazachskiej SRR mogła być zaniżona m. in. ze względu na niechęć Polaków do rejestrowania w oficjalnej sowieckiej dokumentacji swojej prawdziwej tożsamość etnicznej oraz ze względu na łatwość zmiany zgłoszonej narodowości na inną, na przykład ukraińską czy rosyjską – zob.: Krystyna Iglicka, Are They Fellow Countrymen or Not? The Migration of Ethnic Poles from Kazakhstan to Poland (Czy to są rodacy, czy nie? Migracja etnicznych Polaków z Kazachstanu do Polski), „The International Migration Review” Nr 4/1998, s. 1000-1001. https://www.jstor.org/stable/2547669
Podstawowe informacje – zob.:
Поляки в Казахстане https://ru.wikipedia.org/wiki/Поляки_в_Казахстане
Poles in the Soviet Union https://en.wikipedia.org/wiki/Poles_in_the_Soviet_Union
Н.В. Петров, А.Б. Рогинский, «Польская операция» НКВД 1937–1938 гг. http://old.memo.ru/history/polacy/00485art.htm
Польська операція НКВС https://uk.wikipedia.org/wiki/Польська_операція_НКВС
Репрессии по «национальным линиям» в СССР (1937-1938) https://ru.wikipedia.org/wiki/Репрессии_по_«национальным_линиям»_в_СССР_(1937—1938)
Territories of Poland annexed by the Soviet Union https://en.wikipedia.org/wiki/Territories_of_Poland_annexed_by_the_Soviet_Union
Радянська анексія західноукраїнських земель https://uk.wikipedia.org/wiki/Радянська_анексія_західноукраїнських_земель
Soviet repressions of Polish citizens (1939–1946) https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_repressions_of_Polish_citizens_(1939–1946)
http://www.gumer.info/forum/showthread.php?t=5465
[2] – Andrzej Stelmachowski o Karcie Polaka http://www.prezydent.pl/archiwum-lecha-kaczynskiego/ludzie-prezydenta/wypowiedzi-doradcow/archiwum-wywiadow-doradcow/andrzej-stelmachowski-o-karcie-polaka/ (XII 2007).
[3] – Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1118) http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20001061118&type=1
[4] – Karta Polaka https://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Polaka (d. 06.2017); zob. także:
Stanowisko Rządu [Jerzego Buzka z dn. 19.06.2001] wobec senackiego projektu ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia (druki nr 1206-2641) http://orka.sejm.gov.pl/Rejestrd.nsf/8af70e7fca8ea6b3c125658e0038e26c/c0935edb35260cb5c1256a720033b0d9/$file/1206-2641-x.pdf
Opinia [z dn. 28.02.2001] Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Jacka Saryusza-Wolskiego do sprawozdania [sejmowej] Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Łączności z Polakami za Granicą (druk nr 2641) o senackim projekcie ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia (druk nr 1206) http://orka.sejm.gov.pl/Rejestrd.nsf/d0ee93dacc85313dc125695b00345e83/83c2f83c6babeb31c1256a0600412d78/$file/2641.pdf
[5] – Jacek Saryusz-Wolski https://pl.wikipedia.org/wiki/Jacek_Saryusz-Wolski (d. 06.2017).
[6] – Nowa ustawa repatriacyjna. Polacy w końcu wrócą do ojczyzny http://www.polskieradio.pl/130/2792/Artykul/1699536,Nowa-ustawa-repatriacyjna-Polacy-w-koncu-wroca-do-ojczyzny (02.12.2016).
Robert Wyszyński https://pl.wikipedia.org/wiki/Robert_Wyszyński (d. 06.2017). Zob. także: Robert Wyszyński, Repatriacja dla wybranych http://www.naszdziennik.pl/mysl/59763,repatriacja-dla-wybranych.html (16.11.2013).
[7] – Został zlikwidowany Instytut Kresowy w Warszawie http://www.poloniarosji.ru/ru/aktualnosci/56/Zostal-zlikwidowany-Instytut-Kresowy-w-Warszawie (31.07.2009).
[8] – Zob.: Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/858/1 (ogłoszona 28.04.2017 r. w Dz. U. z 2017 r., poz. 858).
Powyższa ustawa zmienia następujące akty prawne: http://www.infor.pl/akt-prawny/DZU.2017.084.0000858,metryka,ustawa-o-zmianie-ustawy-o-repatriacji-oraz-niektorych-innych-ustaw.html (d. 06.2017).
[9] – Piotr Kościński, Z Kazachstanu droga daleka, Tygodnik „Idziemy” nr 20/2017 z dn. 14.05.2017 r. http://www.idziemy.pl/polityka/z-kazachstanu-droga-daleka (10.05.2017). Zob. także: Piotr Kościński: Młodzi Polacy z Kazachstanu chcieliby zamieszkać w Polsce, ale boją się, że zostaną źle przyjęci http://wnet.fm/2017/06/10/piotr-koscinski-mlodzi-polacy-kazachstanu-chcieliby-zamieszkac-polsce-boja-sie-o-zostana-przyjeci/ (10.06.2017). Piotr Kościński o repatriacji Polaków z Kazachstanu http://www.rp.pl/artykul/682774-Piotr-Koscinski-o-repatriacji-Polakow-z-Kazachstanu.html (04.07.2011).
[10] – Podział budżetu MON na 2017 rok. Resort wydał decyzję http://www.defence24.pl/532368,podzial-budzetu-mon-na-2017-rok-resort-wydal-decyzje (01.02.2017).
[11] – Col. Robert A. Costa, 73; decorated veteran (Płk Robert A. Costa, 73; odznaczony weteran) http://wellesley.wickedlocal.com/x986380693 (26.07.2007).
[12] – Zob.: Córka gen. Władysława Andersa: wzywamy rząd do repatriowania Polaków ze Wschodu http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1567943/ (09.01.2016).
[13] – Zob.: Польша временно ввела контроль на границах с Евросоюзом из-за саммита НАТО (Polska tymczasowo wprowadziła kontrole na granicach z Eurosojuzem z powodu szczytu NATO) https://ria.ru/world/20160704/1457815660.html (04.07.2016); Irina Czajko, Dlaczego zablokowano mały ruch graniczny między Polską i Rosją? https://sptnkne.ws/duta (09.01.2017); Marek Kozubal, Polacy z Kazachstanu utknęli w obwodzie kaliningradzkim http://www.rp.pl/Repatrianci/311039834-Polacy-z-Kazachstanu-utkneli-w-obwodzie-kaliningradzkim.html (03.11.2016).
[14] – Amerykańscy i brytyjscy żołnierze w Polsce. Będą stacjonować w Orzyszu http://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2017-03-26/zolnierze-z-kontyngentu-nato-dotarli-do-wroclawia/ (26.03.2017).
[15] – Premier Szydło: Nie spoczniemy, póki do Polski nie wróci każdy Polak http://telewizjarepublika.pl/premier-szydlo-nie-spoczniemy-poki-do-polski-nie-wroci-kazdy-polak,35344.html (03.07.2016).
[16] – Jesteśmy frajerami bez pamięci. Rozmowa na temat repatriacji Polaków ze Wschodu z dr. Robertem Wyszyńskim http://rebelya.pl/post/8395/jestesmy-frajerami-bez-pamieci-rozmowa-na-temat (11.06.2015 - link nieaktywny). Alternatywa: http://www.rodaknet.com/rp_art_6532_czytelnia_jestesmy_frajerami_bez_pamieci.htm (13.07.2015).
[17] – Zob. wyliczenia prof. Piotra Eberhardta: http://www.wspolnota-polska.org.pl/szukaj?s=Piotr+Eberhardt&sb=szukaj (d. 06.2017). Oraz:
Kraj / Szacunkowa liczba Polaków / Oficjalna liczba Polaków
----------------------------
Armenia 1 200
Azerbejdżan 1 000
Białoruś 900 000 396 000 (3,9%, 1999)
Estonia 5 000 2 193 (0,1%, 2000)
Finlandia 5 000
Gruzja/Abchazja 6 000
Kazachstan 100 000 47 297 (3,16%, 1999)
Kirgistan 1 400
Litwa 300 000 235 000 (6,7%, 2001)
Łotwa 75 000 60 416 (2,5%, 2000)
Mołdawia 10 000
Rosja 300 000 95 000 (<1%, 1989)
Tadżykistan 2 000
Turkmenistan 5 000
Ukraina 900 000 144 100 (0,3%, 2001)
Uzbekistan 5 000
-------------------------------
Razem 2 616 600
Na podstawie: Polonia w liczbach. Polska Diaspora na świecie (dane szacunkowe 2007) http://liveweb.archive.org/web/20160306041430/http://archiwum.wspolnotapolska.org.pl/?id=pwko00 ; Перепись населения Казахстана (1999) – (Spis ludności Kazachstanu (1999)) https://ru.wikipedia.org/wiki/Перепись_населения_Казахстана_(1999) (d. 06.2017).
[18] – Jarosław Kaczyński: to jest likwidowanie narodu polskiego http://wiadomosci.onet.pl/kraj/jaroslaw-kaczynski-to-jest-likwidowanie-narodu-polskiego/274h0 (27.03.2012).
[19] – Что любят поляки? (Co lubią Polacy?) https://yvision.kz/post/770972 (23.06.2017).
[20] – Monika Florek-Mostowska, Brak dzieci brak przyszłości, Tygodnik „Idziemy” nr 25/2012 z dn. 17.06.2012 r. http://idziemy.pl/spoleczenstwo/brak-dzieci-brak-przyszlosci (13.06.2012).
[21] – Ile kosztuje wychowanie dziecka? http://www.idziemy.pl/gospodarka/ile-kosztuje-wychowanie-dziecka- (01.06.2017).
[22] – Obliczono ile pieniędzy mają wszyscy Amerykanie. Dysproporcje przerażają https://reporters.pl/2021/obliczono-ile-pieniedzy-maja-wszyscy-amerykanie-dysproporcje-porazaja/ (29.08.2016).
[23] – USA: rośnie przepaść między bogatymi i biednymi http://wiadomosci.onet.pl/swiat/usa-rosnie-przepasc-miedzy-bogatymi-i-biednymi/p9jlwk7 (01.01.2017).
[24] – Дети репатриантов массово покидают Израиль (Dzieci repatriantów masowo opuszczają Izrael) http://www.israeleco.com/deti-repatriantov-massovo-pokidayut-izrail/ (07.06.2017).
[25] – „Dipisi” – od ang. Displaced Persons, DP – „di-pi” – zob.: Dipisi https://pl.wikipedia.org/wiki/Dipisi (d. 06.2017). Zob. także: „W Polsce jestem nikim, ja to już zrozumiałam” – wywiad z Wiktorią Charczenko, Polką z Donbasu http://narodowcy.net/publicystyka/w-polsce-jestem-nikim-ja-to-juz-zrozumialam-wywiad-z-wiktoria-charczenko-polka-z-donbasu-3 (07.10.2015).
[26] – Владислав Юрицын, Миграция: из Казахстана уезжают умы, а прибывает неквалифицированная рабочая сила (Władysław Juricyn, Migracja: z Kazachstanu wyjeżdżają [tęgie] umysły, a przyjeżdża niewykwalifikowana siła robocza) https://zonakz.net/2017/05/25/migraciya-iz-kazaxstana-uezzhayut-umy-a-pribyvaet-nekvalificirovannaya-rabochaya-sila/ (25.05.2017).
.
.