„Стратегии у нас – это одно, а реальная жизнь – совершенно другое. На том Русский мир стоял и стоять будет.” – констатирует публицист EADaily Николай Проценко. Фото: council.gov.ru
С 05 по 06.06.2017 г. прошёл в Крыму III Международный Ливадийский форум, посвященный вопросам Русского мира и русского языка. Его изначальная тема: „Русский мир. Русский язык. Исторические параллели и перспективы” была – как было указано в московских сведениях – изменена на: „Русский мир и русский язык. Исторические корни и направления развития”, что подтверждает также баннер в зале пленарных заседаний, в то время как крымские официальные источники (например, на сайте главы Республики Крым, правительства РК и ее Министерства Культуры) говорят об одном „направлении развития”, а не о нескольких.
Эта нерешительность, касающаяся финальной версии самой же темы Форума имела, впрочем, свое продолжение в содержании выступления главы Республики Крым, Сергея Аксенова [1], который (о чудо!) предложил „разработать „концепцию Русского мира””, понимаемого им как „понятие цивилизационное, а не этническое и не политическое” и как „мир многонациональный и многоконфессиональный”, а не, прежде всего, славянский и ортодоксально православный – как бы этого хотели хотя бы некоторые участники Юбилейного Всеславянского съезда, организованного в конце мая – начале июня ультранационалистом Олегом Платоновым [2].
Один из них, Сергей Дмитриевич Баранов, не верящий в евразийство соавтор пропагандируемой многонациональным Изборским Клубом „Доктрины Русского мира” [3] и автор проперсоналистического текста под названием „С чем мы идём к юбилейному Всеславянскому съезду?” [4], отверг понимание Русского мира как цивилизации и подчеркнул важность построения прохристианской „славянской цивилизации” о „персоналистско-духовной направленности”: „Зачем славянская цивилизация? Отвечаю: без неё русская цивилизация будет куцей и мы не поймём свой собственный цивилизационный тип. Русский мир – это нация, а не цивилизация. Я понимаю цивилизацию не как „культуру”, „религию”, а как тип человека, самостоятельную ветвь человечества. Отсюда и славянство и их соседи (Восточная Европа). Это один из 4 индоевропейских цивилизационных типов. Такое понятие соответствует нашему славянскому видению, а [не] западным рационалистическим концепциям”. „Славянская цивилизация, основанная на Вере в личного Бога и свободной соборной личности человека, стоит выше геополитики, и в этом её сила (...) По моему убеждению, сложившемуся в ходе исследования славянской цивилизации, основой славянской идеи является личность человека, в том числе каждого конкретного отдельного человека, неразрывно связанная через свой дух с Верой в личного Бога. Речь идёт не о личности вообще (так называемого общечеловека либералов), а об особом типе личности, характерном для славян, других народов Восточной Европы.”
Если мы это правильно поняли, в России происходит удивительный спор о том, идентичен ли „Русский мир” с российским народом, которого какая-то часть принадлежит к отдельной живой „славянской цивилизации”, базирующейся на протяжении веков на славянскости, персонализме и христианской религии, а его остальная часть, пока что, является „цивилизованной другими способами” – или, может быть, тот „Русский мир” является самобытной, удивительно эклектичной „многонациональной и многоконфессиональной” цивилизацией нового типа, которой русские-славяне уже давно подчиненны. Десять лет тому назад так утверждал, например, директор Информационно-Аналитического центра „Время и Мир” Валерий (Исмаил) Емельянов (нотабене сторонник независимости Курдистана), который в тексте под названием „Российские выборы – 2007 продемонстрировали место и значение национал-клерикализма в нашей стране” [5] сказал прямо:
„Как ни старались „всемирные соборяне”, другие деятели из околоцерковно-общественной среды, казаться фактором, значимым для общественной и политической жизни, им не удалось подняться выше роли рядовых агитпроповских зазывал. Не больше и не меньше. (…) Думается, что в современном российском обществе, которое пусть с большими натяжками, но во многом открытое, во многом информационное, в чем-то гражданское, попытка создания новой общей идеологии на основе православия обречена в конечном итоге на провал. В современном контексте это серьезно дискредитирует и Церковь, и государство, так как гражданам становится очевидно, что Церковь все-таки имеет явные политические амбиции (хотя и публично отрицает это), а государство не в состоянии предложить обществу в начале XXI века свежие идеи, направленные на прогресс и модернизацию, предпочитая обращаться к подзабытым клерикальным мифологемам эпохи упадка империи Российской. Думается, что здравомыслящие люди как в Церкви, так и, прежде всего, в государственной власти это все-таки понимают.”
В этом контексте возможно и третье объяснение: т. н. Русский мир – это только современное идеологическое мероприятие, начатое по инициативе прагматичных государственных органов [6], о которых известный писатель польского происхождения Роман Тадеушевич Черешкевич псевдо Роман Ключник писал недавно: „фактом является то, что 90 % состава правительства и президентского аппарата состоит из радикальных либералов и часто нерусской и даже не коренной российской национальности” [7]. Как отметила в декабре 2016 г. во время дискуссии о „Русском народе и российской нации” доктор Татьяна Викторовна Беспалова, „С 2000 года в России формируется гражданская идентичность, но до сих пор нет единства, общности россиян. Необходимо (так) совместить три типа идентичности: цивилизационную, гражданскую и этнокультурную. Государственной идеологией России должна стать идея Русского Мира и Русской Цивилизации.” [8] – Рецепт, казалось бы, своевременный, ведь в той же дискуссии некоторые аргументировали, что не надо заниматься чрезмерным рассматриванием этнического вопроса, потому что „политизация этничности главенствующего народа всегда вела к распаду империи. И эту закономерность очень хорошо понимал такой знаток национального вопроса как советский лидер И.В. Сталин. Из отечественной истории видно, что всплеск русского национализма произошел как раз незадолго до революции.” (А.Д. Степанов).
Но и что с того, если на сайте Информационного Агентства Eurasia Daily говорится, что „„Концепция Русского мира” – лучший способ профанации благой идеи” [9]: „Предложение главы Крыма Сергея Аксенова разработать «концепцию Русского мира», причем «уже в самом ближайшем будущем», сделанное им в ходе третьего Ливадийского форума, не оставляет никаких сомнений в том, что одна из главных идей «русской весны» 2014 года спустя очень непродолжительное время после этих событий может быть окончательно приватизирована чиновниками и, в сущности, похоронена.
(…)
Если же подходить к этой затее без иронии, то следует прежде всего вспомнить, что «концепция Русского мира» в «операционном» виде существует уже чуть ли не два десятилетия и совершенно ни к чему заново изобретать велосипед и уж тем более тратить на это государственные деньги. Еще в начале 2000 года философ Петр [Георгиевич] Щедровицкий опубликовал в «Независимой газете» статью под названием «Русский мир. Возможные цели самоопределения», позже переработанную под заголовком «Русский мир и транснациональное русское» [10].
Позволим привести длинную цитату: «В течение ХХ века, - писал Щедровицкий, - под воздействием тектонических исторических сдвигов, мировых войн и революций на планете сложился Русский Мир – сетевая структура больших и малых со-обществ, думающих и говорящих на русском языке. Не секрет, что на территории, очерченной административными границами Российской Федерации, проживает едва ли половина населения Русского Мира.
Признание существования Русского Мира позволяет нам говорить о русском капитале, совокупности культурных, интеллектуальных, человеческих и организационных потенциалов, выражаемых в языковом мышлении и коммуникационных (гуманитарных) ресурсах русского языка. Энергия воли различных этнокультурных групп, думающих и говорящих на русском языке, позволяет актуализировать эти потенциалы и превратить их в ряд образов будущего, задающих рамки и границы поля хозяйственных, политических и образовательных онтопрактик…
Чем большему числу людей и сообществ в мире нужна РФ-Россия, тем она устойчивее. Чем большее число мировых проблем получит своё выражение, а возможно, и решение в рамках русского языка, тем более востребованными будут культурные и человеческие ресурсы Русского Мира. Парадокс сегодняшней ситуации состоит в том, что любая страна, претендующая на статус державы Мира (или мировой державы), стремится не только к удовлетворению интересов своих граждан, но и к работе в интересах граждан иных государств и стран. Чем большему числу отдельных граждан других государств нужна Россия, тем устойчивее позиции России в мире”.”
Однако, „стратегии у нас, как известно, это одно, а реальная жизнь – совершенно другое. На том Русский мир стоял и стоять будет.” – печально констатирует публицист EADaily Николай Проценко, сторонник „стратегической концепции” доктора П.Г. Щедровицкого (род. 1958), правнука Гирша Янкелевича Щедровицкого из Бреста Литовского и Рахили (Раси) Львовны Сольц (двоюродной сестры Арона Александровича Сольца из польского местечка Солечники возле г. Вильно, члена высших органов власти СССР, известного также как „совесть большевистской партии”) [11]. И Проценко заключает:
„(…) В сущности, мы все были свидетелями того, как [три года назад] идея [Русского мира] быстро овладела массами, но затем так же неожиданно утратила свою действенность: в принципе не реализуемые Минские соглашения, затяжной экономический кризис, продолжение неолиберальной политики правительства Медведева – все это явно отодвинуло идеи на второй, если не на третий план российской жизни. Теперь же идея Русского мира и вовсе может уйти в песок, попав в руки профессиональных писателей стратегий и «дорожных карт».”
Разве таким образом – как и прогнозировал Сергей Баранов [12] – „проект «Русский мир» без опоры на понятие нации останется лишь коммуникационным пространством для русскоязычных диаспор в Израиле и США”? Сложности с четким определением хотя бы понятий: „русский”, „россиянин”, „Славянщизна” и „славянин” – кажут нам судить, что Россия имеет еще перед собой долгий путь к созданию настоящего Русского мира, а разве удастся тамошний проект создания синкретического „русского народа” по американскому образцу – трудно в данный момент сказать. Славяне отличаются, однако, безусловно от азиатских народов (и евреев), Славянщизна является реальной и, одновременно, духовной областью, а российское православие является слишком слабым, чтобы оно могло сдоминировать Центральную и Восточную Европу и исполнять здесь роль так резко критикованного проимпериалистического американского протестантизма.
Не лучше ли россиянам перестать уже мечтать о возрождении православной (или многоконфессиональной) империи и вернуться к концепции персоналистического и экуменического Славянского мира? Это, безусловно, будет лучше, чем „изобретать заново велосипед”.
Grzegorz Grabowski (перевод автора)
Источник русской версии: http://polski.blog.ru/236490611.html (19.06.2017).
Примечания:
[1] – Аксенов призвал Кремль финансировать концепцию „русского мира” https://ru.krymr.com/a/news/28531390.html (06.06.2017).
[2] – Например, проф. Валентин Юрьевич Катасонов говорил на открытии Юбилейного Всеславянского съезда в Москве (26.05.2017), „что акцент нам необходимо делать не на славянской идее, а на идее христианской. Только духовное единство может обеспечить прочность славянскому делу. Духовное единение может быть обеспечено только верой, только Православием.” – См.: „Может быть, мы придем и к единству на государственном уровне” http://ruskline.ru/news_rl/2017/05/26/mozhet_byt_my_pridem_i_k_edinstvu_na_gosudarstvennom_urovne/ (26.05.2017).
[3] – В. Аверьянов, С. Баранов, А. Гапоненко, А. Елисеев, А. Комогорцев, А. Стариков, Доктрина Русского мира https://izborsk-club.ru/10269 (26.09.2016).
[4] – Сергей Д. Баранов, С чем мы идём к юбилейному Всеславянскому съезду? http://ruskline.ru/news_rl/2017/05/26/s_chem_my_idyom_k_yubilejnomu_vseslavyanskomu_sezdu/ (26.05.2017).
[5] – Российские выборы – 2007 продемонстрировали место и значение национал-клерикализма в нашей стране https://www.portal-credo.ru/site/?act=authority&id=882
См.: Соборность https://ru.wikipedia.org/wiki/Соборность ; Коллективизм https://ru.wikipedia.org/wiki/Коллективизм ; Всемирный Русский Народный Собор, ВРНС https://ru.wikipedia.org/wiki/Всемирный_русский_народный_собор
[6] – Владимир Абаринов, Галина Сидорова, „Русский мир”, бессмысленный и беспощадный https://www.svoboda.org/a/26855650.html (18.02.2015).
[7] – Съезд КоНанов в Петербурге http://polski.blog.ru/216607843.html (28.04.2015).
[8] – Политизация русской этничности приведет к распаду России http://ruskline.ru/news_rl/2016/12/09/politizaciya_russkoj_etnichnosti_privedet_k_raspadu_rossii/ (09.12.2016).
[9] – Николай Проценко, „Концепция Русского мира” – лучший способ профанации благой идеи: мнение https://eadaily.com/ru/news/2017/06/06/koncepciya-russkogo-mira-luchshiy-sposob-profanacii-blagoy-idei-mnenie (06.06.2017).
[10] – Пётр Щедровицкий, Русский мир и Транснациональное русское [Полный, авторский вариант статьи] http://old.russ.ru/politics/meta/20000302_schedr.html (02.03.2000).
[11] – Пётр Щедровицкий, Послесловие (Опыт автобиографии) http://www.intelros.ru/intelros/reiting/reyting_09/material_sofiy/8754-posleslovie-opyt-avtobiografii.html (01.03.2011); Щедровицкий, Пётр Георгиевич (старший) https://ru.wikipedia.org/wiki/Щедровицкий,_Пётр_Георгиевич_(старший) ; Сольц, Арон Александрович https://ru.wikipedia.org/wiki/Сольц,_Арон_Александрович
[12] – Филипп Лебедь, Понимание и применение феномена Русского мира, „Русский Вестник” http://www.rv.ru/content.php3?id=11505 (18.03.2016).
„U nas strategie to jedno, a prawdziwe życie to coś zupełnie innego. Na tym Ruski Świat stoi i stać będzie.” – stwierdza publicysta EADaily Mikołaj Procenko. Фото: crimea.gov.ru
Оригинальный текст на польском языке:
Na czym Ruski Świat stoi
W dniach 05-06.06.2017 r. odbyło się w Liwadii na Krymie III Międzynarodowe Forum poświęcone sprawom Ruskiego Świata i języka rosyjskiego. Jego pierwotny temat: „Ruski Świat. Ruski język. Historyczne paralele i perspektywy” został – według relacji moskiewskich – zmieniony na: „Ruski Świat i język rosyjski. Historyczne korzenie i kierunki rozwoju”, co potwierdza też transparent na sali posiedzeń plenarnych, podczas gdy krymskie relacje oficjalne (np. na stronach szefa Republiki Krym, rządu RK, czy jej Ministerstwa Kultury) mówią o jednym „kierunku rozwoju”, a nie o wielu.
To niezdecydowanie co do ostatecznej wersji samego tematu Forum miało zresztą swój ciąg dalszy w treści wystąpienia szefa Republiki Krym, Sergiusza Aksionowa [1], który – o dziwo! – zaproponował „opracowanie koncepcji „Ruskiego Świata””, rozumianego przezeń jako „pojęcie cywilizacyjne, a nie etniczne czy polityczne” i jako „świat wielonarodowy i różnowierczy”, a nie przede wszystkim słowiański i ortodoksyjnie prawosławny – jak chcieliby tego chociażby niektórzy uczestnicy Jubileuszowego Zjazdu Wszechsłowiańskiego, zorganizowanego na przełomie maja i czerwca przez ultranacjonalistę Olega Płatonowa [2].
Jeden z nich, Sergiusz Baranow, nie wierzący w eurazjanizm współautor lansowanej przez wielonarodowy Klub Izborski „Doktryny Ruskiego Świata” [3] oraz autor propersonalistycznego tekstu pt. „Z czym idziemy na Jubileuszowy Zjazd Wszechsłowiański?” [4], odrzucił pojmowanie Ruskiego Świata jako cywilizacji i podkreślił ważność budowania prochrześcijańskiej „cywilizacji słowiańskiej” o „ukierunkowaniu personalistyczno-duchowym”: „Dlaczego cywilizacja słowiańska? Odpowiadam: bez niej ruska cywilizacja będzie marna i nie zdołamy zrozumieć naszego własnego typu cywilizacyjnego. Ruski Świat – to jest naród, a nie cywilizacja. Pojmuję cywilizację nie jako „kulturę”, „religię”, lecz jako typ człowieka, samodzielną gałąź ludzkości. Stąd też i Słowiańszczyzna i jej sąsiedzi (Europa Wschodnia). Jest to jeden z czterech indoeuropejskich typów cywilizacyjnych. Takie ujęcie odpowiada naszej słowiańskiej wizji, a [nie] zachodnim koncepcjom racjonalistycznym”. „Cywilizacja słowiańska, oparta na Wierze w osobowego Boga i wolnej prochrześcijańskiej osobie człowieka, stoi wyżej od geopolityki i w tym jest jej siła (...) Zgodnie z moim przekonaniem, powstałym w trakcie badania cywilizacji słowiańskiej, podstawą idei słowiańskiej jest osoba człowieka, w tym także każdego konkretnego pojedynczego człowieka, nierozerwalnie związana przez swego ducha z Wiarą w Boga osobowego. Tu nie chodzi o wszelkie osoby (o tzw. ogólnego człowieka liberałów), lecz o specjalny typ osoby, właściwy Słowianom i innym narodom Europy Wschodniej.”
Jeśli dobrze zrozumieliśmy, w Rosji toczy się niesamowity spór o to, czy „Ruski Świat” jest tożsamy z narodem rosyjskim, którego jakaś część należy do odrębnej żywej „cywilizacji słowiańskiej”, bazującej od wieków na słowiańskości, personalizmie i religii chrześcijańskiej, a jego reszta jest, póki co, „cywilizowana na inne sposoby” – czy też może ów „Ruski Świat” jest samoistną, zadziwiająco eklektyczną „wielonarodową i różnowierczą” cywilizacją nowego typu, której Rosjanie-Słowianie zostali już dawno podporządkowani. Dziesięć lat temu twierdził tak np. dyrektor Centrum Informacyjno-Analitycznego „Czas i Świat” Walery (Izmail) Jemielianow (nb. zwolennik niepodległości Kurdystanu), który w tekście pt. „Rosyjskie wybory 2007 roku pokazały miejsce i znaczenie narodowego klerykalizmu w naszym kraju” [5] powiedział wprost:
„Jak by się nie starali „wszechświatowi soborianie” i inni działacze ze społecznego środowiska okołocerkiewnego, pragnący stać się istotnym czynnikiem w życiu społecznym i politycznym – to nie udało im się wyjść z roli zwykłych agitacyjno-propagandowych gęgaczy. Ni mniej, ni więcej. (…) Wydaje się, że we współczesnym społeczeństwie rosyjskim, które, co prawda z dużymi oporami, ale stało się w dużej mierze otwarte, w dużej mierze informacyjne, w jakiś sposób obywatelskie – próba stworzenia nowej wspólnej ideologii na bazie prawosławia skazana jest ostatecznie na klęskę. W dzisiejszym kontekście, kompromituje to poważnie zarówno Cerkiew, jak i państwo, gdyż obywatelom wydaje się oczywiste, że Cerkiew ma jednak wyraźne ambicje polityczne (choć publicznie temu zaprzecza), a państwo nie jest w stanie zaoferować społeczeństwu w początkach ХХІ wieku świeżych pomysłów, mających na celu postęp i modernizację, woląc uciekać się do prawie zapomnianych mitycznych archetypów klerykalnych z epoki upadku Imperium Rosyjskiego. Myślę, że rozsądni ludzie, zarówno w Cerkwi, jak i przede wszystkim we władzach państwowych, jednak to rozumieją.”
W tym kontekście możliwe jest też wytłumaczenie trzecie: tzw. Ruski Świat to tylko współczesna impreza ideologiczna, uruchomiona z inicjatywy pragmatycznych władz państwowych [6], o których znany rosyjski publicysta polskiego pochodzenia Roman Czereszkiewicz vel Roman Klucznik pisał niedawno: „faktem jest, że 90 % składu rządu i aparatu prezydenckiego to radykalni liberałowie, często nie-Rosjanie, i nawet nie mający rosyjskiego pochodzenia” [7]. Jak zauważyła w grudniu 2016 r. podczas dyskusji o „Ruskim narodzie i rosyjskiej nacji” dr hab. Tatiana Biespałowa, „Od 2000 roku formuje się w Rosji tożsamość obywatelska, ale do tej pory nie ma jedności, wspólnoty Rosjan. Należy (więc) połączyć trzy rodzaje tożsamości: cywilizacyjną, obywatelską i etnokulturową. Ideologią państwową Rosji powinna stać się idea Ruskiego Świata i Rosyjskiej Cywilizacji.” [8] – Przepis, wydawałoby się, jak najbardziej na czasie, bo przecież w tej samej dyskusji argumentowano, że nie ma co się bawić w przesadne roztrząsanie spraw narodowościowych, bo „upolitycznienie pochodzenia etnicznego dominującego narodu zawsze prowadziło do rozpadu imperium. I tę prawidłowość bardzo dobrze rozumiał taki znawca problemu narodowościowego, jak radziecki przywódca J. W. Stalin. Z rosyjskiej historii wynika, że erupcja rosyjskiego nacjonalizmu nastąpiła niedługo przed rewolucją.” (A. Stiepanow).
Cóż jednak z tego, skoro na stronie Agencji Informacyjnej Eurasia Daily czytamy, że „„Koncepcja Ruskiego Świata” to najlepszy sposób na sprofanowanie dobrej idei” [9]: „Propozycja szefa Krymu Sergiusza Aksionowa, żeby opracować „koncepcję Ruskiego Świata”, i to „już w niedalekiej przyszłości”, przedstawiona przezeń w trakcie trzeciego Forum Liwadyjskiego, nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że ta jedna z głównych idei „rosyjskiej wiosny” 2014 roku może zostać – w bardzo krótkim czasie po tamtych wydarzeniach – ostatecznie sprywatyzowana przez urzędników i – w istocie – pogrzebana.
(…)
Jeśli by podejść do tego wymysłu bez ironii, to trzeba by przede wszystkim wspomnieć, że „koncepcja Ruskiego Świata” w jej „operacyjnej” postaci funkcjonuje już od prawie dwóch dziesięcioleci i zupełnie nie potrzeba wymyślać od nowa roweru, a tym bardziej marnować na to państwowe pieniądze. Już na początku 2000 roku filozof Piotr [Jerzewicz/Георгиевич] Szczedrowickij opublikował w „Gazecie Niezależnej” artykuł pt. „Ruski świat. Możliwe cele samostanowienia”, przeredagowany później pod tytułem: „Ruski Świat i transnacjonalne rosyjskie” [10].
Pozwolimy sobie na długi cytat: „W ciągu XX wieku – pisał Szczedrowickij – pod wpływem tektonicznych zmian historycznych, wojen światowych i rewolucji ukształtował się na planecie Ruski Świat – sieciowa struktura dużych i małych społeczeństw, myślących i mówiących w języku rosyjskim. Nie jest tajemnicą, że na terytorium ograniczonym administracyjnymi granicami Federacji Rosyjskiej mieszka niemal połowa ludności Ruskiego Świata.
Uznanie istnienia Ruskiego Świata pozwala nam mówić o rosyjskim kapitale, o całości kulturowych, intelektualnych, ludzkich i organizacyjnych potencjałów, występujących w myśleniu językowym i zasobach komunikacyjnych (humanistycznych) języka rosyjskiego. Energia woli różnych grup etnokulturowych, myślących i mówiących w języku rosyjskim, pozwala aktualizować te potencjały i przekształcać je w szereg obrazów przyszłości, które określają ramy i granice pola gospodarczych, politycznych i edukacyjnych ontopraktyk...
Im większej liczbie ludzi i społeczności na świecie potrzebna jest FR-Rosja, tym bardziej jest ona trwała. Im większa liczba problemów światowych zostanie wyrażona, a może i rozwiązana w ramach języka rosyjskiego, tym bardziej będą potrzebne zasoby kulturowe i ludzkie Ruskiego Świata. Paradoks obecnej sytuacji polega na tym, że każdy kraj, który pretenduje do statusu światowego mocarstwa (lub mocarstwa), dąży nie tylko do zabezpieczenia interesów swoich obywateli, ale i do działania w interesie obywateli innych państw i krajów. Im większej liczbie pojedynczych obywateli innych państw potrzebna jest Rosja, tym pewniejsza jest pozycja Rosji na świecie”.”
Jednakże, „jak wiadomo, u nas strategie to jedno, a prawdziwe życie to coś zupełnie innego. Na tym Ruski Świat stoi i stać będzie.” – stwierdza smętnie publicysta EADaily Mikołaj Procenko, zwolennik „strategicznej koncepcji” dra P. J. Szczedrowickiego (ur. 1958), prawnuka Hirsza Jankielewicza Szczedrowickiego z Brześcia Litewskiego i Racheli (Rasi) Lwowny Solc (kuzynki Arona Aleksandrowicza Solca ze Solecznik k/Wilna, członka najwyższych organów władzy ZSRR, zwanego też „sumieniem partii bolszewickiej”) [11]. I konkluduje:
„W istocie, wszyscy byliśmy świadkami tego, jak [trzy lata temu] idea [Ruskiego Świata] szybko opanowała masy, ale potem równie nagle utraciła swoją siłę: nie realizowane porozumienia z Mińska, przedłużający się kryzys gospodarczy, kontynuowanie neoliberalnej polityki przez rząd Miedwiediewa – wszystko to wyraźnie zepchnęło idee na drugi, jeśli nie na trzeci plan rosyjskiego życia. A teraz idea Ruskiego Świata może zostać całkiem pogrzebana, gdy dostanie się w ręce profesjonalnych twórców strategii i „map drogowych”.”
Czy zatem – jak przewidywał Sergiusz Baranow [12] – „projekt „Ruski Świat” bez oparcia się na pojęciu narodu pozostanie tylko komunikacyjną przestrzenią dla rosyjskojęzycznej diaspory w Izraelu i USA”? Trudności z jasnym zdefiniowaniem chociażby pojęć: „Ruski”, „Rosjanin”, „Słowiańszczyzna” i „Słowianin” – każą nam mniemać, że Rosja ma jeszcze przed sobą daleką drogę do stworzenia prawdziwie Ruskiego Świata, a czy powiedzie się tamtejszy projekt stworzenia synkretycznego „rosyjskiego narodu” na wzór amerykański – trudno w tej chwili powiedzieć. Słowianie różnią się jednak zdecydowanie od ludów azjatyckich (i Żydów), Słowiańszczyzna jest obszarem realnym i zarazem duchowym, a prawosławie rosyjskie jest zbyt słabe, by mogło zdominować Europę Środkową i Wschodnią i pełnić tu rolę tak bardzo krytykowanego proimperialistycznego amerykańskiego protestantyzmu.
Czy nie lepiej więc Rosjanom przestać już marzyć o odrodzeniu prawosławnego (bądź różnowierczego) imperium i powrócić do koncepcji personalistycznego i ekumenicznego Świata Słowiańskiego? Będzie to z pewnością lepsze od „wymyślania na nowo roweru”.
Grzegorz Grabowski
Przypisy:
[1] – Аксенов призвал Кремль финансировать концепцию „русского мира” (Aksionow wezwał Kreml do finansowania koncepcji „Ruskiego Świata”) https://ru.krymr.com/a/news/28531390.html (06.06.2017).
[2] – Np. prof. Walenty Katasonow mówił na otwarciu Jubileuszowego Zjazdu Wszechsłowiańskiego w Moskwie (26.05.2017), „że powinniśmy kłaść nacisk nie na ideę słowiańską, lecz na ideę chrześcijańską. Tylko jedność duchowa może zapewnić sukces słowiańskiej sprawie. Zjednoczenie duchowe może dokonać się tylko dzięki wierze, tylko dzięki Prawosławiu.” – Zob.: „Может быть, мы придем и к единству на государственном уровне” („Być może, dojdziemy też do jedności na poziomie państwowym”) http://ruskline.ru/news_rl/2017/05/26/mozhet_byt_my_pridem_i_k_edinstvu_na_gosudarstvennom_urovne/ (26.05.2017).
[3] – В. Аверьянов, С. Баранов, А. Гапоненко, А. Елисеев, А. Комогорцев, А. Стариков, Доктрина Русского мира (W. Awierianow, S. Baranow, A. Gaponienko, A. Jelisiejew, A. Komogorcew, A. Starikow, Doktryna Ruskiego Świata) https://izborsk-club.ru/10269 (26.09.2016).
[4] – Сергей Д. Баранов, С чем мы идём к юбилейному Всеславянскому съезду? (Sergiusz D. Baranow, Z czym idziemy na Jubileuszowy Zjazd Wszechsłowiański?) http://ruskline.ru/news_rl/2017/05/26/s_chem_my_idyom_k_yubilejnomu_vseslavyanskomu_sezdu/ (26.05.2017).
[5] – Российские выборы – 2007 продемонстрировали место и значение национал-клерикализма в нашей стране (Rosyjskie wybory 2007 roku pokazały miejsce i znaczenie narodowego klerykalizmu w naszym kraju) https://www.portal-credo.ru/site/?act=authority&id=882
Zob.: Соборность (Soborność, soborianie) https://ru.wikipedia.org/wiki/Соборность ; Коллективизм (Kolektywizm) https://ru.wikipedia.org/wiki/Коллективизм ; Всемирный Русский Народный Собор, ВРНС (Wszechświatowy Rosyjski Sobór Narodowy, WRNS) https://ru.wikipedia.org/wiki/Всемирный_русский_народный_собор
[6] – Владимир Абаринов, Галина Сидорова, „Русский мир”, бессмысленный и беспощадный (Włodzimierz Abarinow, Halina Sidorowa, „Ruski Świat”, bezsensowny i bezlitosny) https://www.svoboda.org/a/26855650.html (18.02.2015).
[7] – Zjazd KoNanów w Petersburgu http://polski.blog.ru/216607843.html (28.04.2015).
[8] – Политизация русской этничности приведет к распаду России (Upolitycznienie rosyjskiego pochodzenia etnicznego doprowadzi do rozpadu Rosji) http://ruskline.ru/news_rl/2016/12/09/politizaciya_russkoj_etnichnosti_privedet_k_raspadu_rossii/ (09.12.2016).
[9] – Николай Проценко, „Концепция Русского мира” – лучший способ профанации благой идеи: мнение (Mikołaj Procenko, „Koncepcja Ruskiego Świata” to najlepszy sposób na sprofanowanie dobrej idei – opinia) https://eadaily.com/ru/news/2017/06/06/koncepciya-russkogo-mira-luchshiy-sposob-profanacii-blagoy-idei-mnenie (06.06.2017).
[10] – Пётр Щедровицкий, Русский мир и Транснациональное русское [Полный, авторский вариант статьи] (Piotr Szczedrowickij, Ruski Świat i Transnacjonalne rosyjskie [Pełny, autorski wariant artykułu]) http://old.russ.ru/politics/meta/20000302_schedr.html (02.03.2000).
[11] – Пётр Щедровицкий, Послесловие (Опыт автобиографии) – Piotr Szczedrowickij, Posłowie (Próba autobiografii) http://www.intelros.ru/intelros/reiting/reyting_09/material_sofiy/8754-posleslovie-opyt-avtobiografii.html (01.03.2011); Щедровицкий, Пётр Георгиевич (старший) https://ru.wikipedia.org/wiki/Щедровицкий,_Пётр_Георгиевич_(старший) ; Сольц, Арон Александрович https://ru.wikipedia.org/wiki/Сольц,_Арон_Александрович
[12] – Филипп Лебедь, Понимание и применение феномена Русского мира (Filip Łabędź, Zrozumienie i zastosowanie fenomenu Ruskiego Świata), „Русский Вестник” („Posłaniec Ruski”) http://www.rv.ru/content.php3?id=11505 (18.03.2016).
Источник польской версии: http://polski.blog.ru/236490611.html (19.06.2017).