Yvision.kzYvision.kz
kk
Екпiн
Екпiн
Екпiн
431 постов3 подписчика
Дарынды жастар мен замандастарымыздың өмірлік тәжірибесі, мақсаттары, ойы, ұстанған қағидалары жайында сөз етеді. Фоторепортаж, шолу, тарихи маңыздылығы бар материалдармен бөліседі.
9
00:47, 22 октября 2013

Болат Тыныбеков: «Менің аспабым — виолончельдің тамыры қобыздан тарайды»

Blog post image

Айжан Кәрібаева

журналист

Бүгінгі кейіпкеріміз Күләш Байсейітова атындағы мектеп музыкасының сахнасынан бастап, Ұлыбританиядағы Альберт-холлға дейін көптеген әлемдік сахналарда өнер көрсеткен, Лондондағы "Royal College of Music" жоғарғы оқу орнының түлегі, виолончель аспабының шебер орындаушысы, музыкант Болат Тыныбеков.

Тыныбековтер әулеті қазірде шетелдерде өздерінің әйгілі дуэтімен танымал. Бір туған ағалы-қарындас Ботагөз (скрипка) бен Болат қазақ әуендерін де классикалық аспаптарға салып, әлемге қазақ музыкасын насихаттайды. Бүгінде Болат Тыныбековпен тек музыка жайлы емес, жалпы әлемдегі Қазақстанның орнын, тіл мәселесі мен бізге алға жүруге не жетіспейтіні жайлы әңгіме тарқаттық.

Blog post image

- Болат, сәлеметсіз бе! Біздің журналға сұхбат беруге уақыт тауып келгеніңізге рахмет. Біраз өзіңіз жайлы айтып өтсеңіз, қай жерде туылып, өсіп-өндіңіз?

- 1985 жылы Қарағандыда қарындасым екеуіміз туылғанбыз. Кейін екі айымызда Алматыға көшіп келіп, осы жерде Күләш Байсейітова атындағы музыкалық мектебінде 12 жыл оқып бітіріп шықтық. Жалпы музыка бағытын таңдауымыз бекерден емес деп ойлаймын. Әкем ғалым-металлург болған. "Ғалымдар үйінде" қызмет етіп, жаңа металл түрлерін ашып, зерттеулер жасағаны үшін кеңес заманында "Лениндік сыйлықтар" алып отырған. Мені де болашақта ізін бассын деп атымды "Болат" қойғаны да сол себептен болар. Алайда біздің кішкентай кезімізде әкеміз ауырып қайтыс болды. Сол себепті анамның бағытымен кеттік. Ал анам – кәсіби скрипкашы. Біздің бас жанашырымыз, қолдаушымыз, менеджеріміз.

- Ал Лондонға ең ірі музыка мектебіне түсу мүмкіндігі қалай түсті?

- Қазақстандағы Ресей күндерінде Мәскеуден келген танымал виолончелист, М.Л.Ростроповичтің шәкірті Наталья Гутман қарындасым екеуімізді көріп, бізге ары қарай оқуымызды Мәскеуде емес, Лондонға барып жалғастыруымызға кеңес берді. Өйткені қазіргі мәскеулік білім бұрынғыдай емес деп, Лондондағы өзінің жақсы таныстары Боярскийлерге бағыттады. Олар да ерлі-зайыптылар скрипкашы мен виолончелист екен. Солай біз Лондонда мәскеуліктерден үйрендік.

Ол университет бізді құшақ жая қабылдағанымен, оқу ақысы жағы қиындық туғызды. Содан анамыз "Болашақ" бағдарламасы жайлы естіп қалып, мектеп бітіргеннен кейін, біз «Royal College of Music» университетіне «Болашақ» бағдарламасы бойынша құжат тапсырып түстік.

- Оқу процесі, ондағы мұғалімдеріңіз жайлы айтып берсеңіз?

- Ол университет өзінің инновацияларымен ерекшеленеді. Жыл сайын пәндер жаңаланады, мысалы, мен алған сабақтар кейінгі курстарға түспеуі мүмкін. Сондай-ақ теориядан гөрі, практикаға көп мән беріледі. Білімнің жұмыста бір пайдаға асу керектігі олар үшін маңызды.

Мұғалімдік құрам өте интернационалды болды. Ол университет үшін мұғалімнің міндетті түрде ағылшын болуы маңызды емес екен. Бастысы, үлкен шебер болуы керек. Сол себепті мен жапондардан да, француздардан да сабақтар алдым. Әрине, шетелде оқудың басты артықшылығы сол – әлемнің түкпір-түкпірінен достар жинап келесің. Мысалы, келешекте мен музыка фестивалін өткізетін болсам, жан-жақтан түрлі шеберлерді шақыра аламын. Негізі халықаралық қарым-қатынастың өзі осылай орнайды.

Оқып жүріп мен екінші курстан бастап сабақ бердім. Ол да бір ерекше тәсіл – өйткені өзгеге оқытып жүріп, сен материалды өзің терең қабылдайсың. Өз мұғаліміңмен әріптес боласың. Әр студентті ынталандыру, түсіну, түсіндіру – бәрі де маған өте ұнайды, өзіме жақын дүниелер. Сол себепті мен қазір де №10 музыкалық мектепте сабақ беру тәжірибемді жалғастырып жүрмін.

Blog post image

- Сабақ беріп жүрсеңіз, біздегі оқу жүйесі жайлы айтарыңыз болар?

- Иә, бізде әлі де музыкалық білім саласында тым академиялық жүйе қатып қалған. Ойын арқылы жеңілдетіп жеткізу тәсілі жоқ. Қазірде қинау, ойнай алмасаң қолыңнан ұру сияқты тәсілдер жұмыс істемейді. Адамдар соңғы кезде музыкамен өздері үшін айналысады. Мен әдетте оқушыларымнан қазір не тыңдап жүрсің деп сұраймын. Ол кино музыкасы болсын, джаз, рок болсын, оларға нотасын жазып беріп, соны үйрете бастаймын. Оқушылар музыканы қиын сабақ ретінде емес, жан қалауы ретінде қабылдауы керек.

Бір жағынан сабақ беруге мен неліктен көп мән беремін? Өйткені ол біздің болашақ тыңдармандарымыз. Біз музыка үйрету арқылы оқушыларға сол әсем әлемге деген талғам қалыптастырамыз. Олардың музыкаға деген сүйіспеншілігін арттырамыз. Көп жағдайда классикалық музыканы ешкім түсінбейді, концерттерге ешкім бармайды деп жатады. Егер аудиторияны тәрбиелемесе, әрине оған сұраныс болмайды. Мен өз басым, әр орта мектепте жақсы музыка үйірмелерінің болуын қалаймын. Ол ертең музыкант болмаса да, музыканы түсінуі қалады. Болашақта ол керемет тыңдарман болады.

- Ал классикалық музыканы түсіну үшін қарапайым тыңдарманға неден бастау керек? Мүмкін музыка тарихына үңілу керек шығар?

- Жоқ, ол міндетті емес. Ол музыканттардың міндеті. Алдымен жай ғана концерттерге барудан бастау керек. Қазір Қазақстанда мәдениетке, классикалық өнерге үлкен мән берілуде. Концерттер дұрыс форматта құрылып жатыр. Яғни, қай туынды қандай жағдайда жазылғаны жайлы айтылады, көрерменді қызықтырады.

Мысалы, Д.Шостаковичтің ағылшын аудармашы қызына ғашық болып жазған керемет сонатасы бар. Сондай туындының қандай жағдайда, қандай сезіммен жазылғанын түсіндірсе, тыңдарман оны басқаша қабылдай бастайды. Мысалы, Лондонда бізді тек музыкаға емес, өзіңді презентациялауға да үйретеді. Көрермендермен "eye contact" жасау, қалай жүріп, тұру – бәрі де сахнада өте маңызды.

- Қазірде белгілі бір ансамбльдердің құрамында барсыз ба?

- Менің мәңгілік ансамблім қарындасым екеуіміздің дуэтіміз (күліп). Одан соң "Тұран" атты триомыз бар, онда екеуіміз және фортепианода ойнайтын Жанель Ахметова деген досымыз бар. Ол қазір Цюрихте білім алуда. Одан соң бірнеше лондондық ансамбльдердің құрамында бармын. Олар да концерттерге жиі шақырып тұрады.

Blog post image

Blog post image

- Музыкадан басқа немен айналысасыз?

- Қазір опера айтумен қызығып жүрмін. Миланда өте жақсы маэстро тауып алып, содан сабақтар алғанмын. Әдетте опера әншілері 28-30 жастарында ән айтуды бастайды. Мүмкін болашақта ол менің кәсібіме де айналатын шығар. Қазірде Моцарттың «Фигаро»-сын дайындап жүрмін. Оған тек ән салу емес, актерлік шеберлік те қосылып кетеді. Өнердің сан қырлары ғой. Сондай-ақ фотомодель ретінде лондондық “Ugly Models” агенттігінде бармын.

- Шетелде қазақ музыкасын орындайсыздар, ол жақтағы аудиторияның әсері қандай болып жатады?

- Шетелде қазақ музыкасы өте жоғары бағаланып жатады. Классикалық музыка бізге Батыстан келген, әрине, оны түсіну қиын. Екінші жағынан классикалық музыка өз менталитетіне сай қатаңдау, педанттық. Ал біздің қазақ әуені романтикаға толы.

Виолончель, скрипка, контрабас пен альт негізінде тамырын Орталық Азиядан алады. Ұлы Жібек Жолы арқылы еуропалықтар өздеріне қобызды алып келеді. Алдымен қобыз ол кездері Италиядағы алғашқы респубилка тектес ел Венецияға келеді. Олар қобызды атақты Страдивари туған Кремонаға әкеліп, оны ары қарай дамытып одан виола жасайды. Ал қобыздың өзі түркі кезеңінде соғыс жағдайындағы садақтан пайда болған. Бұл факт кеңес энциклопедияларында да жазылған. Алайда Кеңес одағының құрамында болған жылдарда көптеген түркологтардың еңбектері жойылып, қазірдің өзінде біраз факттар жасырынып жатыр.

Мысалы, аңыз бойынша, қазақтардың арғы аталары Көкке табынған түркілер емес пе, міне, сол түркілер көк бөріден тарайды, яғни “Mother Wolf”. Бұл аңыз тіпті италиялықтардың қазіргі Тоскана жерінде мекендеген этрусстардың қасқырдан тараған аңызынан да ежелгі. Италиядағы «Капитолиялық қасқыр» мүсініндегі екі баланы кейін римдіктер қойған екен, ал қасқырдың өзі сол этрустармен бірге келген. Этрустардың өздері қасқырдан тараған аңызы бар, бірақ олардың қайдан келгені белгісіз.

Blog post image

Менің өз болжамым бойынша, ол сол көк түркілерден тарайды. Одан соң венгрлер де біздің мадиярлар. Олар өздері де оны мойындайды. Венгрлердің музыкасы, нағыз классикалық қазақ әуені. Ежелгі түркі кезеңі, Орталық Азия тарихы өте қызықты ғой. Мысалы, Англияда Әмір Темірді Тамерланус деп танып, оны “King” ретінде зерттейді. Одан соң тарихыңа үңіліп, терең қазбалай бастасаң, өз рухың да көтеріледі. Аяғыңда нық тұрасың.

Мен әлемнің көп елдерінде болдым, ондай саяхаттаудың бір артықшылығы – қайда жүрмесең де, өз халқыңның ерекшелігін бағалайсың. Біздің халқымызда білім де, дарын да, эмоция да бар. Қазақстанның басты байлығы - мұнай да, табиғаты да емес, адамдары. Ең бастысы, бір-бірімізді артқа тартпай, көп сынай бермеу керек. Өйткені бұл жағдайдағы ең басты проблема – қазіргі кезең, уақыт қана.

- Иә, біз кей жағдайларда әлемдегі өз орнымызды түсінбей жатамыз...

- Әрине, әрбір ауыспалы кезеңде кез келген елде бүкіл құндылықтар қайтадан жаңғыра бастайды. Біздің өмір сүріп жатқан қазіргі кезеңіміз – елдің нық аяғына тұрып, біраз тұрақтылық сақталған кезең. Қандайда болсын экономикалық тұрақтылық болған елде адамдар әрине материалдық құндылықтарға жүгіреді. Алматы, Астанадан соны көретіндеймін.

Соңғы кезде «понтовый казах» деп айтатындары да содан. Ол біздің халыққа біткен мінез емес. Ол тек ауыспалы кезеңнен кейін туындаған жағдайдағы реакция. Мысалы, Қытайды алсаң, италиялық «Gucci» дүкендерінде кезекке тізіліп, стиліне келе ме, келмей ме, білместен сөмкелерді қырып сатып алып жатқан қытайлықтарды көресің. Оның бәрі өтеді. Біз енді-енді ғана тұрақтылыққа үйреніп, оң-солымызды байқап, қайтадан байырғы құндылықтарымызға көңіл бөліп, мәдениетке назар аударудамыз.

- Тек музыкамен емес, жалпы өмірде белгілі бір жетістікке жеткісі келетін жастарға не айтар едіңіз? Мүмкін өз тәжірибеңіз арқылы келген кеңестер?

- Ең бастысы, тек жастарға емес, жалпы біздерге позитивті болуға үйрену керек. Дамыған елдер оны біледі. Яғни, олар әр жағдайдың жақсы жақтарын көруге тырысады. Оларда, мысалы, Англияда адамның өзін-өзі тануына бағытталған, жетістікке жетуге үйрететін үлкен психологиялық орталықтар құрылған. Сондықтан олар жетістікке жетудің бірден-бір үлкен қадамы өмірдің жақсы жақтарына көңіл аудару деп ғылыми зерттеулер тұрғысында тұжырым жасайды.

Ал біз көбінесе жағдайдың негативті қырын тез көріп қоямыз. Мысалы, анау маған былай қарап қалды, мені сынап жатыр, ұнатпай қалды сынды ойлардан арылу керек. Әр адамның жетістікке жетуі позитивті ойларына байланысты. Бір жағынан, оны өз тәжірибемнен де айтып отырмын.

Blog post image

Одан соң бір-бірімізді қолдауды үйренуіміз керек. Бір елде тұрып, ұлтқа бөлінушілік те дұрыс емес деп ойлаймын. Мысалы, Қазақстанда тұратын орыстар мен ресейлік орыстарды алып қарасаң да, ол мүлде түрлі адамдар. Біз еуропалық та, азиялық та емеспіз, еуразиялықтармыз. Бір жағынан, бір-бірін он жыл көрмесе де, құшақтай алмай, жүз метрден иіліп тұратын жапондықтар сияқты емеспіз, екінші жағынан толықтай еуропалықтар да емеспіз. Екі жақтың да мәдениетін сіңіргенбіз. Сол себепті орыс тілін де мен еуразиялық тіл ретінде қарастырамын.

Әрине, ең бастысы, ана тіліміз – қазақ тілі, ал одан соң еуразиялық тіл – орыс тілі болуы керек деп ойлаймын. Мысалы, әлем бойынша көптеген елдер ағылшынша сөйлейді. Бірақ олар біз Англияның тілі ағылшынша сөйлейміз демейді, мысалы, біз аустралиялық немесе канадалық ағылшын тілінде сөйлейміз дейді. Сол сияқты біз қазақстандық орыс тілінде сөйлейміз. Айтпақшы, орыс тілінде түркі сөздері көптеп кездеседі. Сондықтан ол Еуразияда пайда болып қалыптасқан тіл.

Blog post image

Материалды басқа сайттарға көшіруге жол берілмейді

9
3895
4