Республикалық «Атамекен» балалар ұйымының тарихы

История республиканского детского движения «Атамекен»

The history of Rebublican shildren social organization “Atameken”

Курсабаев М.К., руководитель научного центра этнопедагогики и этнопсихологии Кокшетауского университета, Кокшетау (Казахстан),  E-mail: kursabaev _mr@mail.ru

Қай қоғамда болмасын жас ұрпақтың тағдыры барша бұқараның назарын өзіне аударып келді. Педагогика тарихындағы Қайқауыс данышпанның «Қабус-нама» медресесіндегі (ХІғ) мұсылман балаларының тәрбие дәстүрлері, Витторино де Фельтренің «Қуаныш мектебі» (ХІҮғ), Э.Джильдің «Мектеп Республикасы» (1898), Р.Бадэн Поуельдің «Скаутизм», В.И.Ленин атындағы Бүкілодақтық пионер ұйымы және басқа балалар ұйымдары ересек адамдардың көмегі арқылы әрбір бала өмірін бақытты қылу мақсатында көптеген істер атқарды. Кеңес Одағының көрнекті ғалымдары (Лебединский В.В, Соколова Э.С, Фурин С.А, Ходоровская З.А, Болдырев Н.И, Коротов В.М) пионер жұмысының теориясы мен әдістемесі жөнінде ауқымды зерттеулер жүргізді.

Бүкілодақтық пионер ұйымының жас ұрпақтың тағдыры мен болашағына қатысы бар айтулы іс-шаралары мен педагогикалық маңызы зор тәжірибелері зор бағаға ие болды. Дегенмен, пионер ұйымының мемлекет тарапынан саяси құралға айналуы – оның халықаралық беделіне нұқсан келтірді. Кеңес Одағы құрамындағы көптеген мемлекеттерде (Эстония, Өзбекстан, Украина т.б) пионер ұйымының орнына ұлттық балалар ұйымын құру жөнінде әрекеттер жасала бастады.

Қазақстандағы пионер ұйымының орнына ұлттық балалар ұйымын құру жөнінде 1969 жылы Павлодарда Арман Қанидың жетекшілігімен «Жас ұлан» және 1985 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Үржар ауданы, Қарақол орта мектебінде «Атамекен»  балалар ұйымының бастауыш топтары құрыла бастады. «Атамекен» ұйымының алғашқы мүшелері болып Г.Ордабаева, Г.Хасенова, С.Р.Ағманова, Р.Қыдырбайқызы, М.Мәлгаждарұлы, Г.Оспанқызы, Т.Қыржыбаев, А.Қамақова, С.Ережепұлы, О.Жұмағұлұлы, Қ.Тырнақбаев, Г.Бағдатұлы, С.Исабаева, М.Бөлегенов, Г.Қабышқызы болып қабылданды. Ұйымның басты іс-шараларының бірі қазақ халқының салт-дәстүрлерін насихаттар, ұлттық ойындар ұйымдастыру, мақал-мәтелдер һәм халық өнері мен музыкалық мұраларын жаңғырту болды. Олар малшы ауылдағы шопандарға арнайы жорық ұйымдастырып, түрлі мәдени-шығармашылық шаралар өткізіп, Бүкілодақтық «Пионерлік ферма» операциясының жүзеге асырылуының нағыз жанашырлары болды. Оқушылардың «Атамекен» тобы ауылдан шалғай орналасқан шапандар қыстауларына мәдени-шығармашылық жорықтар ұйымдастырды, қой төлдету науқанына ат салысты, шопандарға арнап концерттік бағдарламалар ұйымдастырды. Аталмыш жұмыс жоспарын ұйымдастыру мен жүзеге асыру барысында бір топқа біріккен оқушылар мен ұстаз-тәлімгерлер ендігі арада нақты идеяларын жинақтап, мазмұнды да, мәнді іс-шараларды жоспарға ендірді. Бұл жерде балалар тарапынан бастама ретінде туындаған түрлі бағыттағы іс-шараларға: тай жарыс, асыз ойнау, бес тас, мақал-мәтелдер сайысы, ән-күй сайысы, ұлттық ойындар ойнау сияқты ұсыныстарға мән берілді. Аталған істер жалпы Қазақстан пионер ұйымындағы ауқымды істің біріне жататын «Пионерлік ферма» операциясының мақсаттарымен үндесе отырып, нәтижесінде облыстық комсомол конференциясында аталып өтті. Аталмыш топ белсенділерінің қоғамға пайдалы еңбектерін ескерген Шығыс Қазақстан (бұрынғы - Семей) облыстық комсомол комитетінің хатшысы М.Д.Әлсейітованың қолдауымен «Атамекен» тобының мүшелері Халықаралық «Артек» балалар орталығына тәлімгерлік қызметке жіберілді. Халықаралық «Артек» лагерін біздер тек қана бақытты балалар мекені ғана емес, сонымен қатар барша адамзат құндылықтарының гуманистік һәм парасаттылық ордасы деп атар едік.

1987 жылы Халықаралық «Артеке» балалар орталығында өткен ІХ Бүкілодақтық пионерлер Слеті жалпы балалар ұйымын тек «пионер» ұйымының моделі бойынша  басқарудың мүмкін еместігін көрсетті. Соның нәтижесінде 1990 жылы кезектен тыс шақырылған Х Бүкілодақтық Слет шешімі бойынша «пионер» ұйымы өз атауын өзгертті.

Қазақстандағы пионер ұйымының тарихын көптеген ғалымдар (Ержанова Р.Д, Байназаров З, Құнантаева К.Қ, Мұқанова Б.Ы, Абаева Н.Б, Татаурова Н.Л, Көпжасарова М) зерттеді.

1988 жылы Халықаралық «Артек» балалар орталығынан Қазақстанға оралған бір топ тәлімгерлер (М.Баймусин, Е.Сеңкібаев, М.Қыдырбайұлы, Ж.Сүлейменов, Г.Бопинаева)  «Атамекен» тобының республикалық мәртебесі бар ұйым ретінде құрылуына белсенді түрде ат салысады. Олар аталмыш ұсынысты сол кездегі В.И.Ленин атындағы Қазақ Республикалық пионер ұйымының Орталық Кеңесінің қарарына ұсынуға күш салады. Қазақстандағы сол жылдардағы саяси жағдайларға байланысты ұсыныс жауапсыз қалады. Дегенмен, Алматы қаласы Ленин аудандық  комсомол комитетінің қызметкерлері А.Мырзахан, А.Мамутаева, Ф.Алиева, З.Құрманғалиева, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтының оқытушылары профессор А.Х.Мұхамбаева,  Г.М.Аубакирова, Ж.Төлебаева және Ғ.Мұсаева, Подлевская О.П, Г.Низамеддинова, Шереметьева Л.С, Н.Иванқызы, А.Төлепов, М.Талқанбаева, Г.Қабдешқызы, Б.Ахметқызы, ғалым-педагогтар Т.С.Сабыров, Б.Ы.Мұқанова, Н.Б.Абаева және басқа ұстаздар ақыл-кеңес беріп қолдау көрсетті. Нәтижеде Алматы қаласы, Ленин ауданы №112 мектептің жанынан Қазақстандағы тұңғыш ұлттық оқушылардың қоғамдық қозғалысы «Атамекен» балалар ұйымының бастауыш тобы құрылды. Ұйымның құрылуына мектеп директоры Л.С.Шереметьева мен аудандық комсомол ұйымының хатшысы А.Мырзаханның  еңбектері зор. Қазіргі таңда «Атамекен» архивінде сол жылдардағы дәптерлер мен басқа деректер сақталған. Топтың маңызды жұмыстарының бірі Спитак (Армения) қаласының Алматыда демалып жатқан оқушыларымен (1988 жылы жер сілкінісіне байланысты) бірлескен іс-шаралар өткізуі болды. Топ белсенділері Р.Алиева, Н.Бекбулин, Л.Бакуменко,  Г.Салықова, О.Кокшарова, Э.Амердинова, Р.Каримова және басқа оқушылар көптеген қызықты шаралардың ұйымдастырушылары бола білді. («Ұлан» газеті, 18.5.1989)

1989 жылы Алматыда өткен  мектеп оқушылары лидерлерінің (активтерінің) республикалық «Звездный-1989» жиынында оқушылар мен тәлімгерлер тарапынан «Атамекен» ұйымы жөніндегі  мәселелелер қайта көтерілді. Аталмыш республикалық мәжіліске жиналған М.Сейтекенова (Ақтөбе, Новороссийск, Құдықсай), Л.Сарбасова (Оңтүстік Қазақстан, Шардара), А.Шәкенова (Ақмола, Алексеевка, Өрнек), Е.Нысанов (Шығыс Қазақстан, Өскемен), Г.Жалмұратова (Жамбыл), Т.Рысқұлов (Алматы), Ғ.Хамитов (Ғ.Хамитов), Б.Сұлтанбеков (ОҚО,Арыс), Ә.Жылқыбаева (Алматы, ГРЭС) және басқа өкілдердің қатысуымен «Атамекен» ұйымы құрылып, республикалық «Ұлан» газеті жанынан «Алау» Штабын ашу жөнінде маңызды шешім қабылданды. (Ұлан,14.09.1989)

1990 жылдың күзінде республикалық жоғарғы комсомол мектебінің қолдауымен тұңғыш рет қазақ тілінде республика пионер жетекшілерінің жиыны өтті. Жиынға қатысқан А.Жакенова (Жезқазған), А.Қ.Омарова (Ресей, Омбы өлкесі), Б.Сейілханова (Алматы облысы), Қ.Е.Өскенбаева (Қостанай), Б.Сүйеубаева (Қызылорда),  Қ.Нағыманова (Қарағанды) және басқа өкілдер тарапынан республиканың облыстарында «Атамекен» балалар ұйымының бөлімдерін ашу туралы маңызды шешімдер қабылданды. Бұл орайда «Атамекен» жөнінде Республикалық «Ұлан» газеті редакторлары Б.Сүлейменовтың, Ғ.Доскен мен Б.Сапаралы мен журналистер Ж.Дуанабай, А.Шымырбаев пен Р.Имашеваның қосқан үлестері зор болды. Атап айтқанда «Ұлан» газетінің редакторлары Ғ.Доскен мен Б.Сапаралы және «Пионер (Ақжелкен)» журналының редакторы көрнекті ақын Ф.Оңғарсынова, «Қазақстан мектебі» журналының редакторы С.Әбішева, «Қазақстан мұғалімі» газеті, «Социалистік Қазақстан» газетінің қызметкері Ә.Меңдеке, «Лениншіл жас» газетінің қызметкерлері Б.Омаров пен Ә.Әуелбек, «Дружные ребята» газетінің редакторы С.Н.Луценко көпшілік қауымның «Атамекен» жөнінде толық ақпарат алып отыруларына тарихи маңызы бар үлес қосты. (Қараңыз: Ұлан, 18.03.1990, 2.7.1991, 10.02.1991, 1.7.1992, 23.7.1991, 28.1.1992, «Егеменді Қазақстан» 27.08.1991, «Пионер» журналы, №2,1991, «Қазақстан мектебі» №5,1991, «Лениншіл жас» 14.08.1990, «Дружные ребята» 22.08.1990, «Русский язык и литература в казахской школе» №4,1992,  )

Республикалық «Ұлан» газетінде жарияланған «Атамекен» бағдарламасы (18.03.1990) – Қазақстандағы балалар ұйымдарының тарихындағы ерекше құбылысты тудырып, жас ұрпақтың бойында ұлттық сана-сезім рухын оятып, жаңа бағыттағы балалар ұйымының қажет екендігін танытты.

1990 жылдың 3-5 қараша айында өткен Қазақстан пионерлерінің ҮІІ Слетінде көптеген делегаттар тарапынан ұйымның атауы мен моделін өзгерту жөнінде ұсыныстар енгізді. Слет делегаттарына Қазақстан Компартиясы ОК Бірінші хатшысы Н.Назарбаевтың құттықтауын Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшысы И.Н.Тасмағамбетов оқыды. Слет жұмысына СССР СПО-ФДО Төрағасының орынбасары А.Строканов, пионер ұйымының ардагері М.Хасанова, ҚР пионер ұйымы РК Төрағасы Г.А.Алтынбекова қатысты. Слет делегаттары Ғ.Тоқсанбаев, Б.Сүйеубаева, Р.Кенбаева, Л.Шөменова, Т.Ізтілеуова, А.Лайықова, С.Исаева,  (Қызылорда), Е.Әбдірәсілов (Қарағанды), Ж.Сүлейменов, А.Кәріпжанов, Г.Хасенова (Шығыс Қазақстан), М.Қыдырбайұлы (Алматы), Б.Бақтыбаева, Р.Әбсаттарова, Қ.Әбдірахманова (Оңтүстік Қазақстан), О.Нұрғалиева (Атырау) ұйым атауын «Атамекен» балалар ұйымы деп өзгерту жөніндегі ұсыныстары қолдау таппады. Нәтижеде ұйым бұрынғысынша В.И.Ленин атындағы Қазақстан пионер ұйымының Орталық Кеңесі деген атаумен көпшілік дауыс негізінде қалдырылды. Слет делегаттары ҚР пионер ұйымының Төрағасы лауазымына үміткер М.Жақыповтың, Д.Шайменованың, М.Қыдырбайұлының кандидатурасын талқыға салып, нәтижесінде ҚР пионер ұйымы РК Төрбасы болып Д.Шайменова сайланды. (Ұлан,8.11.1990).

Алайда, пионер ұйымының В.И.Ленин атындағы Қазақ республикалық пионер ұйымының Республикалық Кеңесі деп қалуына «Атамекен» балалар ұйымының белсенділері қарсы болды. Ұйым атауын өзгертудің басты мақсаты қазақ халқының  салт-дәстүрі, тілі һәм ділі және басқа ұлттық құндылықтарының дамуы және оның жас ұрпақ санасында қалыптасуына мүмкіндік жасайтындай, сол кездегі пионер ұйымының шамасы жоқ еді. Жас ұрпақ өкілдеріне, әсіресе ауылды жерлердегі балалар топтарына халық педагогикасының құндылықтары негізінде ұлттық тәрбие беру, ана тілінің өрісін кеңейту, мектептегі тәрбие жұмысының орталығына айналған пионер жұмысын ұлттық тәрбие моделі негізінде қайта жоспарлау қажеттігі – сөзсіз «Атамекен» ұйымының және «Атамекен» бағдарламасының пайда болуына түрткі болды. Аталмыш келеңсіз жағдаяттар оқушылардың санасында түрлі негативтік құбылыстардың (нигилизм, космополитизм, мәңгүрттік, ана тілінен безіну, басқа мәдениетке еліктеу, ұлттық салт-дәстүрлерге деген салқындылық, нашақорлық, қылмыстық, бос жүріс, шовинистік, үлкендерді силамаушылық т.б) қалыптасуына ұйытқы болды. Пионер ұйымының жұмысы мемлекет тарапынан қолдау тауып, ғалым-педагогтар тарапынан зерттеліп, ұстаз-методистер тарапынан жүйеленіп мектептегі һәм мектептен тыс мекемелердегі қоғамдық тәрбие жұмысының орталығына айналғаны тек Одақ қана емес, сонымен қатар халықаралық балалар ұйымдарындағы жетекші тәрбие жүйесі бола алды. Оның мұндай жоғары көрсеткіштерге жетуі – пионер ұйымы құрылғанға дейінгі әлемдегі балалар ұйымдарындағы озық педагогикалық тәжірибелерге (В.Фельтренің «Қуаныш мектебі», Қайқауыстың «Қабус-нама» медресесі, Э.Джильдің «Мектеп Республикасы», Б.Поуэльдің «Скаутизм», О.И.Пантюховтың «Национальная организация русских скаутов-разведчиков» (1909) Н.К.Крупская мен С.Т.Шацскийдің «Сеттелмент-Жұмысшы балалар коммунасы», А.С.Макаренконың «Коммунасы» т.б) сүйенгені және қажет жағдайда пайдаланғаны белгілі.

Өкінішке орай, пионер ұйымы Қазақстандағы мектептер практикасында жоғарыда айтылған негативтік құбылыстардың төмендеуіне өз деңгейінде қызмет етуге қауқарсыз болды. Республика мектептерінде, әсіресе ауыл мектептерінде тәрбие жұмысын халықтық педагогика мұраларын пайдалана отырып, тәрбие жұмыстарын жүргізетін мемлекеттік тұрғыдағы арнайы бағдарламаның, ғылыми-әдістемелік концепциялардың жасалмағандығы, ал оқушылар мен ұстаз-тәлімгерлердің назарына ұсынылған тәрбие бағдарламаларының негізінен орыс тілінде жазылып, талап етілгені басым болды. Бұл жылдары, әсіресе еліміз егемендікке қол жеткізген жылдары Қазақстандағы балалар ұйымдарындағы жағдай өте күрделі болды. Көптеген облыстар мен аудандардың қысқартылуы, жаппай жұмыссыздық, оның үстіне білікті мұғалім-педагогтардың мектептен қол үзіп, басқа жұмысқа ауысуға мәжбүр болғаны тек балалар ұйымы ғана емес, сонымен бірге жалпы ұлттық тәрбие жұмысының дағдарысқа ұшырауына себеп болды. 1994-1995 жылдары Семей облысының қысқаруына байланысты, үш ауданды (Таскескен, Үржар, Мақаншы) біріктіру нәтижесінде Мақаншы ауылындағы Оқушылар Үйі, Ғ.Мұратбаев атындағы орта мектеп, аудандық мектеп-интернат және бірнеше балабақша өз қызметтерін тоқтатып, кейін талан-таржыға түсті.

Қазақстандағы пионер ұйымының мұрагері – В.И.Ленин атындағы Қазақстан пионер ұйымы РК тәуелсіздікке қол жеткізген жаңа Қазақстандағы балалар ұйымының негізін қалаудың жолын таба алмады. Тәуелсіз Қазақстан жағдайындағы балалар ұйымының моделін ғылыми-педагогикалық тұрғыда айқындап беретін арнайы мемлекеттік жоба немесе бағдарлама жасалмады. Аталмыш жобаны мемлекеттік тіл – қазақ тілінде жазудың қажеттілігі туды. Бұл миссия, сөзсіз «Атамекен» еншісіне тиді деуге болады.

Аталған ауқымды мәселелерді шешуді «Атамекен» балалар ұйымы өз мойнына алды. Республикалық «Ұлан» газетінде жаряланған (18.03.1990, 10.02.1991) «Атамекен» бағдарламасы мен «Елім-ай» этнографиялық ойын-сайысы жөніндегі мағлұматтардан соң Қазақстан және одан тысқары жерлерде (РФ, Алтай өлкесі, Құлынды ауданы, Керей орта мектебі, Қосағаш ауданы, Төбелер орта мектебі, РФ, Омбы облысы, Есілкөл ауданы, Қасқат орта мектебі т.б) «пионер бөлмелері», «Атамекен Ордасына» айнала бастады. (Қараңыз:  «Алтайская правда» 20.05.1997, «Новости Кулунды» 25.05.1991, «Қазақстан мектебі» №6,1993, 34-35 б,). Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Шолақ-Қорған ауылында Б.Әуезованың ұйымдастыруымен республикада тұңғыш рет «Атамекен» жиыны болып өтті.

1991 жылдың 7 желтоқсанында өткен І Республикалық Құрылтай делегаттары жоғарыда айтылған ауқымды мәселелерді шешу жөнінде балалар ұйымы тарихында тұңғыш рет маңызды шешімдер қабылдады. Оларға «пионер бөлмесін-Атамекен Ордасы», «пионервожатый-тәлімгер», «октябрят-балдырған», «пионер-ұлан», «комсомол-мұрагер», Халықаралық «Артек» типтес Қазақстан балалар Орталығын құру, ұлттық мамандар даярлау, ауыл мектебі балаларының Фестивальдарын (айтыс, өнер, сурет, этнографиялық ойын-сайыс, тренинг т.б)өткізу және басқа құжаттар жатады. Құрылтай жұмысына Әл Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің профессоры, Қ.Жарықбаев, Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы академигі, профессор С.Қалиев, Құрылтай жұмысына ҚР білім және ғылым министрлігінен Б.Әлмұхамбетов, ҚР ЛКЖО ОК секретары Г.А.Алтынбекова, В.И.Ленин атындағы ҚР пионер ұйымы РК Төрбасы Д.Шайменова, сталиндік репрессия құрбаны Б.Мұстафин, жеңіл атлетикадан Олимпиада һәм әлем чемионы Ә.Тұяқов (Токио, 1960), Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономика университетінің профессоры Ә.Бөрлібаев, Республикалық «Азат» қозғалысының өкілі Д.Сатыбалдиев, Республикалық «Қазақ тілі» қоғамының өкілі М.М.Әбділдабеков, ҚР жастар ісі жөніндегі мемлекеттік комитеттің бөлім бастығы Ө.Көбеев, кәсіпкер Ж.Сабырайымов, Алматы қалалық білім бөлімінен Б.Ахметова, Қазақстан темір жолы мектептерінің өкілі Д.Насырова, Қазақстан өзбектері диаспорасының өкілі Х.Әзенова, Г.Донбаева (Жамбыл), Б.Сүйеубаева, М.Аяпова, Н.Есбосынова (Қызылорда), З.Қарабекова, Ғ.Сағымбаева (Оңтүстік Қазақстан), Е.Жақашев, А.Сұраншиева (Талдықорған), Ғ.Қаранова (Семей), А.Мырзағалиева (Алматы), Е.Сағатбеков, Б.Игисинова (Алматы облысы),  Г.Мұсаева (Жезқазған), О.Нұрғалиева, Г.Сұлтанова (Атырау), Г.Саматова (Торғай) және басқа ұстаз-тәлімгерлер мен ғалымдар қатысты. (Ұлан, 17.12.1991).

Республикалық «Атамекен» Құрылтайы еліміздің көптеген мектептеріндегі пионер ұйымының «Атамекен» балалар ұйымына айналуына ерекше серпіліс берді. «Атамекен» ұйымының тұсау кесер рәсімі салтанатты түрде бұқара халықтың қолдауымен ерекше оқиға ретінде атап өтілді. Әсіресе, Тасбөгет (Қызылорда), Егіндібұлақ (Қарағанды), Жәнібек (Батыс Қазақстан), Мақаншы (Шығыс Қазақстан), Түлкібас (Оңтүстік Қазақстан), Құрманғазы (Атырау), Шу-Мойынқұм (Жамбыл),  Қызылту (Солтүстік Қазақстан), Қорғалжын (Ақмола), Торғай (Қостанай), Ойыл –Шалқар (Ақтөбе),  Алғабас (Талдықорған) т.б елді-мекендердегі іс-шаралардың қоғамдық маңызы зор болды.

«Атамекен» бағдарламасы және балалар ұйымы жөнінде  әдістемелік нұсқаулар мен ғылыми-зерттеулерде көптеген  ұсыныстар мен тұжырымдар орын алды. Педагогика ғылымдарының докторлары Н.Сарыбеков, С.Қ.Қалиев, Қ.Б.Бөлеев, К.Ж.Қожахметова, Р.Қ.Дүйсембінова, педагогика ғылымдарының кандидаты З.Әбілова, Ә.Ашайұлы, С. Мұхамбетова, Ә.Сәдуақасұлы, ұстаз-методистер Г.Мұхамеджанова, А.Әбішова, У.Бегімов, Қ.Өскенбаева, Г.Кәріпханқызы, Н.Еженханова өз еңбектерінде бағдарлама төңірегінде ой қозғады. Ж.Қоянбаев, З.Әбілова, С.Қалиев,  С.Ш.Әбенбаев авторлық оқу құралдарына «Атамекен» бағдарламасының негізгі бағыттарын ендіруді мақсат еткен.

«Атамекен» балалар ұйымының аталмыш бастамалары 1992 жылдың мамыр айында В.И.Ленин атындағы ҚР пионер ұйымының кезектен тыс (ҮІІІ Слет-соңғы оқушылар Құрылтайы) Слет шақыруға ұйытқы болады. Слет «Атамекен» бағдарламасын жаңадан құрылған Қазақстан балалар мен пионер ұйымдары Одағының бағдарламасы  мәртебесін таныды. Сонымен қатар басқа тәрбие бағдарламалары «Кәусар бұлақ» (З.Ахметова), «Жұлдыз» (Е.А.Дмитриенко, Д.Шайменова) қосымша әдістемелік нұсқау ретінде қабылданды.

1993-1998  жылдары Қазақстан балалар мен пионер ұйымдары Одағының Төрағасы болып Б.Жаңабаев сайланғанымен көптеген балалар ұйымы өз алдына дербес қоғамдық бірлестік ретінде құрылып, жеке дара әрекет жасауға көшті. Оларға «Жас лидерлер ассоциациясы» (Н.И.Бахмутова), Республикалық «Жұлдыз» балалар ұйымдарының одағы (Е.А.Дмитриенко), Республикалық «Болашақ» оқушылар ұйымы (С.Т.Иманбаева), Аймақтық «Мың бала» оқушылар қозғалысы (З.Қ.Нұрқаділов), Қазақстан скауттары ұйымы (В.Деймунд), Ұлттық дебат орталығы (Б.З.Отарбаева), «Бала құқы» үіметтік емес қоғамдық бірлестігі (Р.М.Ақылбекова) және басқа ұйымдар құрылды.

Дегенмен аталмыш қоғамдық ұйымдардың бала тағдыры һәм құқына қатысы мен маңызды істер атқарғанымен, олардың іс-әрекеттеріне біріншіден өз дәрежесінде мемлекеттік тұрғыда қолдау мен екіншіден ғылыми-педагогикалық тұрғыда объективті зерттеулер жүргізілмей келді. Аталған мәселелер бұрынғы Кеңес одағы құрамындағы республикаларда толыққанды шешілді деп айту қиын. Ресей педагог-ғалымдары һәм профессорлары М.В.Богуславский, Е.Чепурных, А.В.Волохов, К.Д.Радина, Л.И.Швецова, И.И.Фришман, А.Г.Кирпичник, Р.А.Литвак, Б.З.Вульфов, И.Д.Аванесян, Г.П.Черный, З.А.Ходоровская, О.И.Сокрута, С.Бобрышев балалар қозғалысын «социокинетика» атауы негізінде қабылдап, ауқымды зерттеу жұмыстарының моделін ұсынуда. Бұл орайда  «Юная Россия» балалар ұйымының «Россия – моя Родина – Менің елім - Ресей», Башқұртстан балалар ұйымының «Батыры-Батырлар», «Эр Вий» Марий Елі балалар ұйымының «Кугезе мланде – Земля предков», Саха Елі балалар ұйымының «Эркээйи – Ұлт мәдениеті» атты бағдарламаларын ерекше атап өткен жөн. Социокинетика ғылымының жалғасы болып табылатын Ресейдегі «Юная Россия» балалар ұйымының тәрбие бағдарламасында «Атамекен» бағдарламасына ұқсас бағыт бар. Ресейде ол «Русское зарубежье» деп аталса, «Атамекенде» - «Алыстағы бауырлар» деп аталады. Бұл орайда, социокинетиканың «қазақстандық моделін» қалыптастыру барысында Қызылорда облысы, Қазалы ауданы ұстаз-тәлімгерлерінің бастамасымен «Алтын ұрпақ» этносоциокинетика аймақтық орталығының ашылуы – сөзсіз қазіргі заманғы педагогикалық парадигмалардың технологиясын қалыптастыратын жас ғалымдар көшін әкелеті ақиқат. Орталық мүшелері Д.Байділдә, Ә.Есбосынова, М.Қыдырбайұлы, Ш.Байзақова, Қ.Зеев, Ә.Жүзбаева, Ж.Есбосынова, Л.Жәленова, А.Омарова, Б.Бұлғиев, М.Құлсейітова, Ә.Сәрсенғалиева, Ә.Ешниязова, Ә.Үсенәлиева сынды жалынды жастардың ұлы істеріне қолқабыс білдіргеніміз абзал.

Бүгінгі Қазақстандағы балалар ұйымдары мәселелеріне байланысты Т.Н.Искандирова, М.Е.Демеуова, Е.А.Дмитриенко, Б.Иманбекова, В.И.Загайнова, С.Т.Иманбаева, С.Н.Тесленко, Д.В.Лепешев және басқа ғалым-педагогтар зерттеу жүргізуде. Қазақстандағы балалар ұйымдарының саны ҚР БжҒ қарасты Республикалық қосымша білім беру оқу-әдістемелік орталығы мәліметтері бойынша 250-ге жуық екені анықталды. Осы мәселеге байланысты балалар ұйымдары ардагерлері (Б.Жаңабаев, А.Штро, М.Қыдырбайұлы, Е.Дмитриенко, Лепешев Д.В, Л.Аппазова) тарапынан  ҚР білім және ғылым министрлігіне және басқа құзырлы органдарға Қазақстандағы барлық балалар ұйымдарының  І Республикалық Құрылтай-Слетін өткізу жөнінде нақты ұсыныстар жолданған-ды. Аталмыш ұсынысқа ҚР білім және ғылым министрі (2006) Б.С.Әйтімова қолдау көрсетіп, нәтижесінде Республикалық «Балдәурен» оқу-сауықтыру орталығында (Бурабай, 25-27 тамыз 2006 жыл) І Республикалық балалар ұйымдары Құрылтай-Слеті өтті.

Аталмыш жиынның Қазақстан балалар ұйымдарының тарихында тарихи маңызы өте зор болды. Құрылтай-Слетте төмендегідей маңызды шешімдерге қол жеткізілді:

-  Республикадағы 250-ден астам балалар ұйымдарының бастарын қосып бір Одаққа біріктіру;

- «Атамекен» бағдарламасын Одақ бағдарламасы ретінде қабылдау және жүзеге асыру;

- ҚР Президентінің «Қазақстандағы балалар ұйымдарына мемлекеттік қолдау көрсету» жөніндегі Жарлығының жобасын талқылау;

- Қазақстан балалар ұйымдары Одағын, оның Үйлестіру Кеңесін құру; ҚБҰО Жарғысын бекіту;

- БҰҰ қабылдаған «Бала құқын қорғау Конвенциясы» негізінде Қазақстан балаларының әлеуметтік құқықтарын қорғау шараларын мемлекеттік тұрғыда қолға алу; балалар тарапынан қолдау тапқан әлеуметтік бастамалардың игіліктенуіне мүмкіндік туғызу;

- Оқушы балалардың өзін-өзі басқару жүйесін одан ары дамыту; жас ұрпақтың танымдық, интеллектуальдік, техникалық, өнер және басқа мүмкіндіктерінің еркін дамуы мен қоғам игілігіне айналуына жағдай туғызу;

- Одақ құрамына ұжымды түрде мүше болып кірген кез келген өңірлік, облыстық және республикалық балалар мен жасөспірімдер ұйымының басқару жүйесіне нұқсан келтірмеу;

- Қазақ халқы һәм Қазақстанда мекен ететін көпұлтты халықтардың тілі мен мәдениетінің дамуы мен игіліктенуіне мүмкіндік жасау; жас ұрпақтың санасында қазақстандық патриотизм сезімін қалыптастыру; (Қараңыз: Қосымша білім және тәрбие, РҚБОӘО, А,№3, 2006)

Жоғарыда аталған мәселелер бүгінгі жаңа Қазақстан жағдайында Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» стратегиялық даму бағдарламасында аталып өткендей болашақ жас ұрпақ өкілдеріне саналы тәрбие һәм сапалы білім беру керектігіі мемлекеттің негізгі міндеттеріне жататыны белгілі. Сол себепті балалар ұйымына мемлекет тарапынан қолдау көрсету көптеген әлеуметтік мәселелердің шешілуіне жол ашары анық. Осы айтылған мәселелер балалардың қоғамдық топтасулары мен бірлесу әрекеттері негізінен білім мекемелері, аула клубтары, кәсірорындар және басқа ресурстық орталықтар аумағында белең алуы – қоғамдық құбылыс болып табылады. Сол себепті қоғамдық қажеттілікке айналған балалар ұйымдары және ондағы түрлі тәжірибелер  педагогикалық ғылыми зерттеу объектісіне айналуы шарт.

Бүгінгі ХХІ ғасырдың ұрпақтарына заман талап етіп отырған жоғарғы технологиялар һәм соңғы ғылым жетістіктері негізінде заманауи білім берумен бірге өз халқының сан ғасырлар бойы қалыптасып келе жатқан этномәдени һәм рухани-танымдық мұралары негізінде тәрбие берудің соншалықты қажет екені анық. Аталмыш ұлы істі одан ары жалғастыруда балалар мен жастар ұйымдарының атқаратын маңызы зор. Атам заманнан бала табиғаты һәм әфсанасы әрі нәзік, әрі сезімтал һәм ең қымбат жұмбақ дүние екені анық. Жас өскіннің адалдығын, сенгіштігін және кіршіксіз пәк ақ жүрегін біле тұра, біздер олардың санасына тек жалпыадамзаттық құндылықтар мен әр ұлттың бойындағы ең асыл рухани-адамгершілік қасиеттерді сіңіруіміз керек.

Қазақстан Республикасының елордасы – Астана қаласында 2008 жылдың 28-30 наурыз айында Республикалық “Атамекен” балалар мен жастар қоғамдық бірлестігінің (жетекшісі Құрсабаев М.Қ) бастамасымен “Ғаламдық жаһандану жағдайындағы балалар ұйымдарының даму тенденциясы” атты халықаралық конференция болып өтті.

Конференция жұмысына  Халықаралық “СПО-ФДО” балалар қоғамдық бірлестіктерінің Одағы Төрағасының орынбасары, педагогика ғылымдарының докторы, профессор  Фришман Ирина Игорьевна (Ресей, Мәскеу), Жапон мемлекетінің Қазақстандағы Төтенше және өкілетті Елшілігінің 3-хатшысы Ямада Икуэ ханым, Республикалық балалар инженерлік-техникалық Академиясының директоры, Бапанова Жарқын Базанқызы (Кыргыз Республикасы, Бішкек), Ресей Федерациясы, Омбы облысы, Есілкөл ауданы, Р.Мәдиев атындағы Қасқат орта мектебі директорының орынбасары Оспанова Жібек Бақытжанқызы (Ресей), ҚР білім және ғылым министрлігінің өкілі, РҚББОӘ Орталығы директорының орынбасары, педагогика ғылымдарының кандидаты Загайнова Вера Ивановна (Алматы), Астана қаласы білім департаментінің директоры Бимендина Асима Темкенқызы, Қазақстан балалар ұйымдары Одағының Президенті Егесінов Талғат Қазыбайұлы, сондай-ақ елімізге танымал ғалымдар педагогика ғылымдарының докторы, академик Серғазы Қалиев, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Рысбаева Аршагүл Қылышбекқызы (Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты), «Атамекен» бағдарламасының авторы Құрсабаев Мұхамедрахим Қыдырбайұлы, Астана қаласы №58 орта мектептің директоры Омарова Алма Қайырболатқызы, Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы М.Шораяқ атындағы орта мектептің директоры Сұңғатов Уахит Сұңғатұлы,  п.ғ.к., «Дәстүр» бағдарламасының авторы Әбілсағит Садуақасұлы, Республикалық “Балдәурен” оқу-әдістемелік орталығы директорының орынбасары Лепешев Дмитрий Владимирович, Қызылорда облысы Қазалы ауданы №226 Б.Мергенбаев атындағы гимназияның мұғалімі, аймақтық «Алтын ұрпақ» этносоциокинетика орталығының жетекшісі Байділдә Данышпан және басқа ұстаз-педагогтар, білім ордалары жетекшілері, бұқаралық ақпарат құралдарының басшылары қатысты.

Аталмыш конференцияның ұйымдастырылуы тек қана Қазақстандағы және одан тысқары жерлердегі балалар ұйымдарындағы әлеуметтік мәселелерді шешудің жолын іздестіру емес, сонымен қатар бүгінгі жаңа заман жағдайындағы балалар ұйымдарының дамуы мен қалыптасуы, олардың бұқара халық назар аударатын ерекше қоғамдық құбылыс екені және жаңа буындағы ғылыми-педагогикалық зерттеулерде “социокинетика” бағытын таңдау, мемлекет тарапынан балалар ұйымдарына қолдау көрсету жөнінде заңдық құжаттардың қоғам игілігіне айналуы, балалр педагогикасы саласындағы мамандар дайындау, білім жетілдіру, әдістемелік орталықтар ашу сияқты ауқымды мәселелерді барша жұртшылықпен бірлесе отырып шешу болып табылады.

Педагогика тарихында балалар ұйымдарының әрдайым мемлекет назарында болғаны, атап айтқанда “Скаут” ұйымдарына Ұлыбритания Корольдігінің (1907) Ресейдегі “Русский скаут” балалар ұйымына ІІ Николай патшаның арнайы Жарлықтары (1909), В.И.Ленин атындағы Бүкілодақтық пионер ұйымына КСРО (СССР) мемлекеті тарапынан   арнайы Қаулы қабылданғаны белгілі.

Дегенмен, 1990 жылдың 3-5 қараша айында Алматыда өткен ҮІІ Республикалық пионерлер Слетінде, сол жылы Халықаралық “Артек” балалар орталығында өткен Х Бүкілодақтық пионерлер Слетінде пионер ұйымының көпұлтты Кеңес Одағы халықтарының ұлттық ерекшеліктерін ескере отырып, мектептегі және мектептен тыс уақыттарда қосымша білім мен тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру ісіне өзінің мумкіндігінің келмейтінін оқушы балалардың қоғамдық пікірлері негізінде  іс жүзіне дәлелденді. Ал, бұл мәселенің ең негізгі кемшіліктерінің бірі – пионер ұйымының саяси құрал ретінде мемлекет тарыпынан жүзеге асырылғандығы деп танылды.

Осы мәселе 1990 жылғы Алматыдағы пионерлер Слетінде балалар тарапынан қайта көтерілді. Бұл мәселеге “Атамекен” балалар ұйымы өз ұсынысын Слет делегаттарының қарарына енгізді. Нәтижеде, ҮІІ Республикалық Слеттің шешімі бойынша ұйым – бұрынғысынша В.И.Ленин атындағы Қазақстан пионер ұйымы деген атаумен қалды. Слет делегаттарының мұндай шешіміне наразылық білдірген “атамекеншілер” 1991 жылдың 7 желтоқсанында І Республикалық Құрылтай шақырып “Атамекен” балалар мен жастар қоғамдық бірлестігін құру жөнінде шешім қабылдайды. Бұл іске Б.Әуезова, Б.Бақтыбаева (Оңтүстік Қазақстан), М.Ахметова, К.Баринова, А.Омарова (Ресей), Б.Нұрмағамбетова (Өзбекстан), Г.Хасенова (Шығыс Қазақстан), Қ.Исин (Солтүстік Қазақстан), Г.Донбаева (Жамбыл), О.Нұрғалиева (Атырау), А.Қорғанбаев (Ақтөбе), Б.Ахметова (Алматы), Г.Мұхамеджанова (Талдықорған), С.Ғайнұшева (Батыс Қазақстан), Қ.Нағыманова (Қарағанды) және басқа ұстаз-тәлімгерлер ат салысты.

1991 жылы Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялаған соң, Қазақстан пионер ұйымы өз әрекетін тоқтатуға мәжбүр болады. Ол ұйымның басшылары Шайменова Дана (1990), Жаңабаев Бақыт (1992) сайланғанымен Одақ ретінде барлық оқушылар ұйымдарының бастарын қоса алмады.

Мұндай селқостық республикамызда көптеген балалар ұйымдарының, атап айтқанда “Болашақ” (1995), “Жұлдыз” (1994), “Жас лидерлер ассоциациясы” (1995), “Қазақстан скауттарының ұйымы” (1995), “Мың бала” (1996) және басқа ұйымдардың пайда болуына ұйытқы болды.

Қазақстандағы балалар ұйымдарының іс-әрекеттері мемлекет тарапынан еш бақылаусыз жүргізілді. Бұл үрдіс балалар ұйымдарындағы педагогикалық проблемалар жөнінде ғылыми-зерттеу жұмыстарының өз деңгейінде жүргізілуіне кедергі келтірді.

2006 жылы “атамекеншілер” бастамасымен Қазақстандағы балалар ұйымдарының бастарын қосып, оларға мемлекеттік қолдау көрсету жөнінде ҚР білім және ғылым министрлігіне бірнеше ұсыныс жолданды. ҚР БжҒ экс-министрі Б.С.Әйтімова балалар ұйымдары ардагерлері мен лидерлері тарапынан жасалған бұл ұсынысты қабыл алып, балалар ұйымдарының Құрылтайының өтуіне қолдау білдіреді. Нәтижеде 2006 жылдың 25-28 тамыз айында Республикалық “Балдәурен” оқу-сауықтыру орталығында Қазақстан балалар ұйымдарының Одағын құру жөнінде І Республикалық Слет делегаттары маңызды шешім қабылдайды. Одақ (ҚБҰО) “Атамекен” бағдарламасын одақ бағдарламасы деп танып, Талғат Қазыбайұлы Егесіновті Президент етіп сайлайды.

Жоғарыда аталған деректер Республикалық “Атамекен” балалар мен жастар қоғамдық бірлестігімен тығыз байланысты. Сол себепті, “Атамекен” ұйымы халықаралық конференция ұйымдастыру жөнінде бастама көтерді.

Конференцияның өтуіне ҚР білім және ғылым министрлігіне қарасты Республикалық қосымша білім беру оқу-әдістемелік орталығы, Қазақстан балалар ұйымдары Одағы, Көкшетау университеті, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты және Астана қаласы білім департаментіне (Бимендина А.Т) қарасты  №58 қазақ  орта мектебі (А.Қайырболатқызы) қолдау көрсетті.

Конференцияның шақырылуына төмендегідей мәселелер себепші болды:

1. Қазақстандағы балалар ұйымдарының (1990-2000) дамуы мен қалыптасуы жөнінде арнайы педагогикалық ғылыми-зерттеу жұмыстарының өз деңгейінде жүргізілмегендігі.
2. Балалар ұйымдарына мемлекеттік қолдау көрсету жөніндегі ҚР Үкіметі тарапынан арнайы құжаттың болмағандығы.
3. Балалар ұйымдарына діни-экстремистік, террористік, қылмыстық ұйымдар мен топтардың ықпалының күшеюі.
4. Жас ұрпақ арасында нигилистік құбылыстың байқалуы; өз ана тілін, ұлттық мәдениеті мен салт-дәстүрін білмейтін балалар санының артуы.

Конференция шешімі:

1. 1. Балалар ұйымдарының мәртебесін көтеру мақсатында “Қазақстандағы балалар ұйымдарына мемлекеттік қолдау көрсету жөнінде” ҚР Президенті Жарлығының жобасын бекіту.
2. 2. Халықаралық балалар ұйымдарының дамуы мен өзара қарым-қатынас жасау мүмкіндіктері мен перспективаларын дамыту.
3. 3. Халықаралық  “СПО-ФДО” балалар қоғамдық бірлестіктері Одағы мен республикалық “Атамекен” балалар мен жастар қоғамдық бірлестіктері арасында тығыз қарым-қатынас орнату мақсатында:

-          Бірлескен тәлімгер-вожатыйлар оқуларын;

-          Балалар ұйымдары лидерлері арасындағы бірлескен оқу-әдістемелік іс-шаралар;

-          Жыл сайын дәстүрлі ғылыми-практикалық конференциялар, семинарлар, тренингтер

-          Электронды-ақпараттық , ғылыми-зерттеу және оқу-әдістемелік т.б байланыстарды нығайту;

1. 4. “Атамекен” бағдарламасын мемлекеттік бағдарлама ретінде қабылдануына ҚР білім және ғылым министрлігіне ұсыныс жасау.
2. 5. Балалар ұйымдарының іс-әрекеті жөнінде мектеп, мемлекеттік органдар, ғалымдар мен ата-аналар арқылы ауқымды ақпараттық-сараптамалық орталық құру.
3. 6. Интернет құралдары арқылы балалар ұйымдары арасында электронды-ақпараттық мүмкіндіктерді толығынан пайдалану.
4. 7. Жоғары және арнаулы оқу орындарындағы “Педагогика”, “Педагогика тарихы” және “Психология” және т.б пәндерге балалар ұйымдары жөнінде арнайы бөлімді енгізу.
5. 8. ҚР Заңдарында (Білім, Мемлекеттік жастар саясаты т.б) балалар ұйымына қатысы бар баптарына өзгерістер енгізу.
6. 9. Оқушылар лидерлері, тәлімгерлер, сынып жетекшілер, “Атамекен” тәлімгерлері арасында жыл сайын “Атамекен” бағдарламасы бойынша түрлі ойын-сайыстар, оқулар, туристік жорықтар және басқа шаралар өткізілсін.
7. 10. Мемлекеттік органдар тарапынан балалар ұйымдарының дамуы мен қалыптасуын қамтамасыз ететін әкімшілік басқармаларын құру. Мемлекеттік және қоғамдық ұйымдармен (ҚР Үкіметі жанындағы отбасы және гендерлік саясат жөніндегі комитет, ҚР БжҒ министрлігі, ҚР МжА министрлігі, БҰҰ, ЮНИСЕФ, ҚБҰО, Қазақстан футбол одағы т.б) бірлескен іс-шаралар жоспарлау.
8. 11. БҰҰ “Бала құқын қорғау” Конвенциясы негізінде әр баланың танымдық, интеллектуалдық, техникалық, шығармашылық, спорттық, өнер және басқа мүмкіндіктерінің дамуына, оның заң жүзінде қорғалуына бағытталған шараларды жүзеге асрыру.
9. 12. Балалар ұйымдарының лидерлері арасында өзара ынтымақтастық негізде бірлескен іс-шаралар (семинар, тренинг, симпозиум, интернет-конференция) өткізу.
10. 13. Ресейдегі және басқа шет елдердегі қазақтар және басқа ұлттар диаспорасындағы білім, тәрбие, спорт, өнер және басқа этномәдени құндылықтарды насихаттау, оқып-тану мақсатында Р.Мәдиев атындағы Қасқат орта мектебінде (РФ, Омбы өлкесі) “Ұлттар достығы – Дружба народов” атты халықаралық балалар фестивалін өткізу.
11. 14. Қазақстандағы балалар ұйымдары жөнінде оқулықтар, әдістемелік нұсқаулар, электронды оқулықтар, энциклопедиялық сөздіктер шығару.
12. 15. Келесі ІІ Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияны Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Әйтеке би кентіндегі №226 Б.Мергенбаев атындағы гимназия базасында өткізу жөнінде облыстық білім департаментіне ұсыныс жасалсын.

 

«АТАМЕКЕН» ҰЛТТЫҚ ТӘЛІМ-ТӘРБИЕ БАҒДАРЛАМАСЫ

"Атамекен" Бағдарламасы  -  әр халықтың  сан  ғасырлар  бойы   жас  ұрпақты  оқыту  мен   тәрбиелеу үрдісінде  қалыптасқан  озық тәжірибелерге  негізделген -   адамгершілік,  парасаттылық  және   жалпыадамзаттық  құндылықтарды  бүгінгі  жас  өркеннің  сана-сезіміне  тәлім-тәрбиелік  әдістер  арқылы  жүзеге  асыруға  бағытталған  ғылыми-тәлімнамалық тұжырымдама.

НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕР МЕН МАҚСАТТАР

Өз  Отаны мен  туған  жеріне  пайда  келтіретін,  Елінің  гүлденуі мен  өркендеуіне  үлес қосатын, білімді, парасатты, жан-жақты  дамыған, өз  мемлекетінің  Рәміздері  мен  Ата Заңын,  Президентін, басқа заңдары  мен  халықтар достығын    құрметтейтін, өз халқының  тарихы  мен  мәдениетін, тілін дінін,  ділін, салт-дәстүрлерін қастерлейтін, бойында патриоттық  сезімі  бар тұлғаларды  тәрбиелеу  ісіне  ғылыми -әдістемелік тұтқа  болу. Қазақстан Үкіметінің  білім  мен  тәрбие  саласындағы күрделі іс-шараларына  ұйытқы болу,  қолдау көрсету.

Әлемдік озық тәжірибелерге негізделген  білім  беру жүйесінің қалыптасуына  ат  салысу.  Халық педагогикасының озық үлгілері  мен өркениетті  идеяларын  насихаттау және  нәтижелеу.

Бағдарлама 1985 жылдан  бері мектептегі бұрынғы пионе-комсомол  ұйымдарының  тәрбие жұмыстарына халықтық педагогика идеяларын енгізу мақсатында бірқатар оқушылар  мен ұстаздардың бастамасы  негізінде бастау  алды. Аталмыш үрдіске,    Тұжырымдама авторының -  ауыл мектебінде тәлімгер-мұғалім,  бертін келе  Халықаралық "Артек"  лагеріндегі  практикалық тәжірибелері арқау болған "Атамекен" атты  Республикалық оқушылар операциясы  (Қазақстан  мектебі, № 5, 19916 38-41 бет)  ұйытқы болды. Кейін  бұл бастама  республика  және  одан тысқары жерлерде  қолдау  тауып, бүгінге  дейін  нәтижелі  жүзеге асырылып келеді. Бағдарлама  көптеген  ғылыми мақалаларда,  диссертациялық эерттеулерде,  дипломдық жұмыстарда,  бірқатар  тезистерде көрніс тауып,  практика негізінде көптеген  мектептердегі  тәрбие  жұмыстарында  кеңінен қолданылуда.

НЕГІЗГІ  БАҒЫТТАР

САЛТ-ДӘСТҮР .Халық  тұрмысындағы бесікке   салу ,  тұсау  кесу,  құдаласу  дәстүрлері,.  Тоқым   қағар  һәм  бата-тілек.  Сәлем   салты   һәм көшпенділер  этикасы.  Қаза  салты.  Қоғам   һәм   отбасы  ғұрыптары.  Халықтық   һәм   діни   мейрам-жоралар.  Жаңа  заман дәстүрлері .   «Ата  Салты»  іс-шарасы.

ШАҺАР-.Көне  шығыс  һәм  Орта  Азия   құрлықтарында  орналасқан көне  қалалар. Шаһарлар  архитектурасы,  құрылысы  әлеуметтік  маңызы. Көне тұрғындардың  географиялық  орны  және топономикасы.  Қала-шаһарлардың  топономикалық  атаулары. Мемлекеттер Астаналары  һәм  саяси  жағдайлары. «Астана» ойын-сайысы

ЖІБЕК ЖОЛЫ. Жер  планетасының  шығысы  һәм  батысының дәнекері - Ұлы Жібек  жолының мыңғасырлық  тарихнамасы. Ежелгі   сауда-керуен  жолдары  һәм   тарихы  маңызы   бар  жер-су  атаулары. Этнотопономикалық  шығыс   картографиясы.  Қиелі  жерлер  мен  ата-бабалар  жұрттарына  этножорық. Халықаралық “Атажұрт” керуені.

СӨНБЕС ЖҰЛДЫЗДАР. Ұлы  Дала  төсіндегі   адамзат   өркениетінде  айырықша   із  қалдырған   алып  тұлғалардың  ғұмырнамалары. Шығыс  ғұламалары  һәм   данышпан-абыздары. Баһадүрлер, Қағандар  һәм  жыраулар   дәстүрлері.  Қазақ  батырлары һәм  шешендері.  Өнер,  мемлекет, қоғам, ғылым һәм білім  қайраткерлері. “Сөнбес  жұлдыздар” атты   ойын-сайыс.

ТОЛҒАУ.Далалық  ауызша   тарихнама. Ел   арасындағы  данышпандық,  жыраулық һәм  салгерлік  дәстүр. Ел  ауызынан. Қазақ  халқының  айтыс  өнері. Ұлттық  қисыннама,  тұспалдау һәм   зерделеу.  Жоқтау   һәм  зарнама. Батырлар  жыры. Этнофольклористика  һәм   елтану. “Қорқыт-нама”  іс-шарасы.

АСЫЛ  МҰРА. Ұлттық болмысыздың жұмбақ дүниесімен ұштасқан этнокөріністер: мазар, мүрде, зират, құлыптас, таңбалы тастар. Көне обалар мен мүсіндер құпиясы. Тас таңбалар мен жазулар. «Қозы Баян» этножорығы.

ДОМБЫРА – ДАСТАН . Жаратылыстың биотикалық һәм абиотикалық құдыретін жалғастырушы дәнекер киелі домбыра һәм қобыз һақындағы  этномузыкалық аспаптар тарихнамасы. Ән мен күйдің құпия әсем дыбысы. Саз бен әуен өлшемі һәм таралу жиіліктерінің ареалы. Қазақ күйінің эфсанналары Әлем этностарының музыкалық мұралары. «Тәнір күбірі» этномузыкалық саз кеші.

НАУРЫЗ. Жаратылыстану тарихнамасында ерекше орны бар шығыс халықтарының жаңа жылды тойлау мерекесі. Күн мен түннің теңелу өрісіндегі Наурыз рәсімі. Табиғи өліара фәлсафасы. Тасаттық, құрбандық шалу рәсімдері. Көктеу, жайлау, күздеу һәм қыстау дәстурлері. Халықтық мереке – думандар мен  әлем этностарының мейрамдары.  «Наурыз - нама» ойын – сайысы.

ЗЕРГЕР. Кең жаһан жәмиғатының құпия көрінісі сәндік – қолданбалы халық өнері. Киіз үй һәм шанырақ белгілерінің ғарышнамалық құпиясы. Жиһаздар мен әшекей – бұйымдар. Көшпенді бабаларымыздың аң бейнелі һәм полихромдық өнерлері. Көрмелер ұйымдастыру.  «Алтын Адам» іс – шарасы.

ТӨРТ ТҮЛІК. Ұлы Дала перзенттерінің ерекше салты: төрт түлік малды күтіп – баптау дәстурлері. Мал атауласының  Пірлері:  Ойсыл қара, Қамбар ата, Шопан ата, Сексек ата танымдық-мифологиялық құндылықтар. Мал шаруашылығы жөніндегі халық білімі.  «Төрт түлік» іс – шарасы.

КӨКПАР. Ұлттық ойындардың тарихнамасы. Тұрмыс-салт, танымдық, әскери – спорттық, есеп – қисап, қозғалыс ойындары. Көкпар, ақ сүйек, алтыбақан, асық, аламан бәйге, теңге алу, бүркіт салу, қазақша күрес және басқа ойындар. Әлем халықтарының ойындары. Халықаралық «Алтын Сақа» ойын – сайысы.

ДУЛЫҒА. Ел қорғаны болған батырлар мен баһадүрлердің ақ сауаттары һәм қару – жарақтары. Ұлттық киім – кешектер мен ер – тұрман әбзелдердің .этнотарихнамасы. «Қырық батыр һәм Манас» атты іс – шаралар.

ҚАСИЕТ. Жаратқан Ие һәм киелі рухтардың - ғарыш жиеліктерімен ұштасқан адамзат перзенттерінің ғажайып биоэнергетикалық қуаты. Қазақ және басқа халықтардың көріпкелдік һәм болжамнамалық қасиеттері. Емші, тәуіп, бақсы-балгерлердің ем-домдық дәстүрлері. Құмалақ ашу, дұға салу. Тіл-көз һәм қарғыс қасиеттері. Ұшықтау. Чакра һәм астралдық қуат дүниесі.  «Авиценна»  ем-дом шарасы.

АС . Ата-бабаларымыздың салтанатты ас беру рәсімі. Дастархан мәзірі һәм этикеті. Қонақ күту дәстүрі мен сөз беру. Табақ  тарату және оның түрлері. Сәлемдесу, көрісу һәм қоштасу салты. Мал еті және оны мүшелеу өнері. Сусын һәм шарап. Қазақстан  және әлем халықтарының ұлттық тағамдары.   «Ас» іс-шарасы

БАБАЛАР ӨСИЕТІ. Ата-бабалар Аманаты. Өсиет һәм бата-тілек. Мақал-мәтелдер мен көсемсөздер. Ырым-сырым һәм тыйьм сөздер. Ақыл-нақыл һәм шешендік сөздер. Сыннама һәм ғибрат. Ұлттық сөздік қор ойлау һәм сөйлеу мәдениеті. «Балалар» Өсиеті   Іс-шарасы.

ЗЕРДЕ. Адамзат өркениеті мен мұсылман Ренессансының өкілдері. Ұлы Дала ғұламаларының ғылыми  жетістіктері. Ғылыми жаңалықтар һәм ғақлиятты ойлар әфсаналары. Мұсылман һәм Тұран Ренессансы. Орта ғасырлардағы арифметикалық, жаһаннамалық, медициналық һәм фәлсафалық ғылыми жаңалықтар. «Зерде» іс-шарасы.

ҚҰСБЕГІ. Ұлы Дала перзенттерінің тамаша дәстүрлері: аңшылық, құсбегілік һәм саятшылық өнер. Казақ халқының қыран құс - Бүркітті баулау дәстүрі. Табиғат пен адам байланысындағы антропогендік  көріністер. Номадтар турмысындағы жүйірік ат, қүмай тазмы һәм қыран бүркіт үйлесімдігінің этнокөріністері. «Бүркітші» ойын-сайысы.

ҚЫЗ БЕН ЖІГІТ. Қазақ қызы мен жігітінің сегіз қырлы  бір сырлы  һэм оң қолынан  өнер тамған этноерекшеліктері. Тәккәпарлық - пен кісілік. Ұлтжандылық  қасиет һәм сенім мен намыс  эфсанналары . Беріктік дәстүрі мен неке салты Мәнгілік махаббат фәлсафасы.Ғашықтық сезім һәм жыныстық тәрбие. Гигиеналық һәм тазалық дәстүр, «Қыз сыны»  һәм «Жігіт султаны» іс-шаралары.

ЗАМАН-АЙ. Жалпыпланетарлық  глобальды   экология  қасыреттері Антропогендік ықпалдар тафихнамасы. Жертану һәм мухит экожүйесі. Атмосфералық  һәм ноосфералық қабаттар. Эндогендік, экзогендік, тектоникалық һәм техногендік күштер мен факторлар. Адамның экологиялық мәдениеті мен психологиясы. Катастрофалар мен зұлматтар. Зооэкологиялық, неоэкологиялық, ихтиоэкологиялық, антропоэкологиялық, палеоэкологиялық, фитоэкологиялық, биоәкологиялың, аугэкологиялық, техноэкологиялық, гилроэкологиялық һәм геоэкологиялық ауқымды проблемалар,Этноэкологиялық білім мен тәрбие негіздері. Арал-Балқаш  экологиялықіс-шарасы.

АЛЫСТАҒЫ  БАУЬРЛАР. Шет елдердегі. қазақ диаспоралары. Миграция, эммиграция, демография, депортация, этноцид, геноцид, резервация мәселелері. Халықтық  дипломатия, Дүниежүзі қазақтарының Қурылтайы. "Алыстағы бауырлар" іс-шарасы,

ДОСТЫҚ. Қазақ-түркі тарихнамасы һақында зерттеулер жүргізген араб, парсы, қытай, орыс һәм европалық ғылымдардың ғұмырнамасы. Қазақстан халықтары және ТМД мемлекеттеріндегі әтностар арасындағы достық байланыс. Бейбітпілік үшін күрес, Бірлікті, татулықты һәм ынтымақтастықты көксеуге бағытталған іс-шаралар. Халықтар достығын нығайту. Қазақстан халықтарының Ассамблеясы. "Достық" іс-шарасы.

АРДАГЕР. Ежелгі дәуірден жаңа заман тарихына дейінгі үлтазаттық соғыстарға: грек,қытай, рим, парсы, орыс, моңғол, ойрат,қалмақ, шүршіт, таңғұт, араб, өзбек, түрікпен, казачество, нөміс,француз, фашистер мем ваххабистерге карсы соғысқан ардагер ата-бабаларымиздың ғумырнамасы. Отаршылыққа қарсы және І9І2, 1916, 1932,1941, 1979 және 1986 жылғы Өқиғаларға қатысқан ардагерлер мөн Қаһармандар, "Ардагер" іс-шарасы.

ОЮ-ӨРНЕК. Ұлттық таным мүхитының қайшылық қағидасымен ұштасқан  ою-өрнектің  ғарыштық, эооморфтық, геометриялық, ихтиологиялық танымдық – фәлсафалық түрлерімен танысу. Ою-өрнектің киізде,текеметте, алашада, кілемде, көрпеде орналасу көрністері. Көрмелер ұйымдастыру. "Ою-Өрнек" іс-шарасы.

БЕЙНЕЛЕР  СЫРЫ. Тылсым дүниемен байланысқан көне: руналық, мифологиялық, тотемдік, геральдикалық, петроглифтік, иероглифтік таңбалар мен кескіндер сыры. Еліміздегі киелі жерлер: Арпаөзендегі, Тамғалыдағы, Тәңірқазғандағы, Ботайдағы, Берелдегі, Бесшатырдағы, Таскескендегі үңгір бейнелері мен сызба-шимайлары. «Ескінің көзі»  атты  этножорық.

АТА-АНА. Ұлттық таным  һәм тәлімнің қайнар бастауы ата бабаларымыздың  ұрпақ тәрбиесі жөніндегі мыңғасырлық тәжірибелері мен рухани – мәдени мұралары. Туыс, ағайын, отбасы, әке-шеше, бауыр-қарындас, балдыз-бажа дәстүрлері һәм жұрт салттары. Ата салты һәм ана шапағаты. «Ата-ана»  іс-шарасы.

ШАРИҒАТ-ҚҰРАН. Мыңдаған ғасырлар бойы адамзат перзентіне Аллаһ тағаланың шапағат - нұрьн шашып келген қасиетті Құран шариғаттарының тәлімдік-танымдық әфсанналары. Мұсылман пайғамбарлары мен ғұламаларының ғұмырнамасы. Діни - танымдық һәм мұсылмандық дәстүрлер. Киелі Рухтар әлемі. Ораза, рамазан, Қыдыр түні, садақа беру рәсімдері: Сенім мен парыз. Қажылық фәлсафасы һәм намаз тағылымы. «Мұсылман Әлемі»  іс-шарасы.

ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ  ҺӘМ СӘБИ. Қатал тағдырдың мәңгілік құрбандары: мүгедек, кемтар, зағип жандарға, қарттар мен жетім балаларға қол ұшын беру. Қолдан келгенше жақсылық жасау. Балалар мен қарттар  үйіне сапар шегу. Бүкілқазақстандық  "Қайырымдылық" және  «Ауыл» операциясын ұйымдастыру .

САУДА - ЭКОНОМИКА.Тәуелсіз Қазақ Елінің мәдениетін өркендетуде жаңа инфоқұрылымдық жуйеге негізделген менеджмент, маркетинг, аудиторлық және қаржы-банк мамандықтарын игеру мәселесі. Әлемдік һәм еуроазиялық экономикалық кеңістік пен интеграция. Жалпыадамзаттық экономикалық даму Стратегиясы. Интернет жүйесін пайдалану.  Ауыл экономикасының даму стратегиясы. «Сауда»  іс-шарасы.

ҒҰМЫР  ҺӘМ  ҒАЛАМ. Аспаннама һәм жаратылыстану негіздері. Планеталар һәм жұлдыздар шеруі. Уақыт пен кеністік, Адамтану әфсаналары. Нүктелер, толқындар һәм ғарыш денелері, Қатты, сұйық, ыстық - суық құбылыстар  фәлсафасы. Ғылыми  - зерттеу  жұмыстары.

АНА ТІЛІ. Көнетүркі, соғды, сақ-гұн һәм Орхон-Енисей руналық жазбалары. Есік және Пазырық қорғандарындағы протоэтнолингвистикалық мұралар. Тоныкөк, Мойыншор, Күлтеген тас -.сына жазба ескерткіштері. Көнетүркі иеороглифтері. «Ұмай Ана»  іс-шарасы.

ТҰРАН  КҮНТІЗБЕГІ. Халықтық  астрология. Көне болжамгер даналар, жұлдызшылар мен көріпкелдер. Жьл кайыру әфсаналары. Мүшел жас кағидасы.  Ай, апта, сағат һәм өлшем қағидалары. Сары – Арқадағы «Мұртты обалар» - Ұлы Дала обсерваториясы . Этножұлдыз жорамал. Тұран этноастралогиялық картасының сүлбесін жасау. «Тұран Күнтізбегі» іс-шаралары.

ЖАҚСЫЛЫҚ  ҺӘМ  ЖАМАНДЫҚ. Ұлы Жаратылыстың қайшылық  нысандарынан  жасанды – табиғи  тұрғыда  реттелген  болмыс һәм  болмас  ұғымдары . Антропогендік  кезеңдер  мен  тәжірибелер жиегінде   қалыптасып  келген  адамзат  перзентінің  қарама – қайшылық: жақсы – жаман ,  мейірімділік – қатығез,  парасатты – қанішер,  ақылсыз – ақымақтық:  және  басқа  әрекеттерінің  әфсанналары        Салыстырмалы   зерделеу  һәм пайымдау . Адамтану   негіздері .

ЖАС  КЫРАН. Еуразия  даласын мыңдаған ғасырлар мекендеген көпшенді – номадтардың ұрыс – соғыс  һәм ел қорғау  дәстурлері .  Ата  бабаларымыздың әскери  өнері . Әскери  тактика  һәм  стратегия . Ұлттық әскери  Доктрина . Әскери – жауынгерлік  тәртіп,  білім  һәм  тәрбие  негіздері .  Соғыснама  саясатының шежіресі . Мыңбасы ,  түменбасы  жүзбасы  һәм  елубасы  онбасы  әскери  саптары  мен  жауынгерлік  дәстүрлері . «Мың  бала»  әскери  жауынгерлік  ойын – сайысы .

ӘЛЕМ ДІҢДЕРІ  ТАРИХНАМАСЫ. Дүниежүзі   адамзат  пезенттерінің  ең асыл  рухани  - мәдени мұралары  Ұлы  Діндер: Ислам , Христиан , Будда  және  басқа  діни  конфессиялар  мен қауымдастықтардың  тарихнамасы . Ұлы  діндердің  көсемдері , данышпан – пайғамбарлары  һәм   ғұмалары  және  олардың  фәлсафалық – теологиялық , діни-гносеологиялық әфсаналары . Ұлы  Діндер  ықпалы , тәрбиесі , мәдениет және  қоғамдағы  рөлі . «Ұлы  Діндер тарихнамасы »  атты  оқулық  жазу ,  тұжырымдамалар түзеу.

АТАМЕКЕН ҚОҒАМЫ ҺӘМ МЕДРЕСЕСІ. Республикалық «Атамекен» балалар мен жастар ұйымын құру. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты бірлестік-топтар құру. Тәрбие жұмысының орталығы «Атамекен Ордасын» ашу. «Атамекен» Бағдарламасын балалар, оқушылар және жастар ұйымдарының тәрбие жұмыстарына пайдаланудың жолдарын көрсету .Аса дарынды оқушылардың басын біріктіріп арнайы оқу орны - Атамекен Медресесін ашу. Арнайы оқулықтар жазу. Қазақстан оқушылар Ассамблеясын құру. Республикалық «Жұлдыз», «Балдәурен» мектеп оқушылары лидерлерін дайындайтын оқу-сауықтыру кешені. «Болашақ», «Жұлдыз», «Мың бала» оқушылар ұйымдары. «Менің елім - Қазақстан» ойын-сайысын өткізу. Барша ұрпаққа ортақ Ант беру рәсімі.

ТӘНІР-НАМА. Ата-бабаларымыздың тарихында аса маңызды діни-фәлсафалық, рухани-мәдени рөл атқарған исламға дейінгі дәуірде  қалыптасқан Тәңірлік діннің адамгершілік әфсанналары. Тәңір дінінен қалған отпен аластау, әруақка сыйыну, ала жіпті аттамау және басқа діни дәстүрлер. Тәңір мен Ислам дінінің ұқсасқан тұстары. Хан Тәңірі шыңына  тәу ету рәсімі. «Хан Тәңірі» іс - шарасы.

ҚАЗАҚ  ЕЛІ. Тәуелсіз Қазақ Елінің жаңа геосаясаты һәм менталитеті. Мемлекеттік һәм ұлттық идеология және генофонд, Әлемдіқ макроэкономикалық кеңістікке ену барысындағы жаңа Қазақстан келбеті. Президент Назарбаевтың «Қазақстан 2030» Стратегиялық Идеясы. Ата Заң һәм ҚР Заңдары, Президент Жарлықтары мен Үкімет Қаулылары. Қазақтану мәселелері. Дипломатиялық қарым-қатынас. Халық һәм Ауыл Академиясы. Қоғамдық ұйымдар мен саяси партиялар. Саясаттану һәм әлеуметтану негтздері. Орыс һәм қытай саясаттары және оларды зерттеу. Ұлттық Ғарыш Агенттігі. Ұлттық қауіпсіздік,  ішкі және сырткы саясат. Жастар мәселесі. Сайлау заңы.

ТҰРАН  ҺӘМ ТҮРКІСТАН. Ата тегі, тарихы мен мәдениеті бір түріктілдес этностардың бүгінгі тағдыры һәм болашағы. Әлемдегі отызға жуық түркітектес халықтар арасындағы достық пен ынтымақтастық. Түркі даналары және олардың ғұмырнамасы. Ұлы Тұран империясының тарихы мен мәдениеті. Тарихи оқиғалар  күнтізбегі. Түркі халықтарының әдебиеті, өнері, медицинасы, тәлім-тәрбиесі һақында оқулықтар шығару. Көнетүркі руналық жазбаларды қастерлеу. «Тұран Әлемі» атты ауқымды іс-шаралар.

НЕОПЕДАГОГИКА ҺӘМ НЕОПСИХОЛОГИЯ. Әлемдік жаһандану үрдісіндегі жаңаша білімтану проблемалары. Техногенез дәуіріндегі жас ұрпақтың (хомоэлектроникус, постхомо, хомоинформатикус, хомотехникус т.б.) танымдық-интеллектуалдық ерекшеліктері. Жаңа дәуір талабына сай неопедагогикалық һәм неопсихологиялық қағидаларды зерделеу.

 

Всем известно, что в период с 28 по 30 марта 2008 года в новой столице Казахстана в городе Астане по инициативе «атамекенцев» прошла международная научно-практическая конференция «Тенденции развития детского движения в условиях всеобщей глобализации», посвященный к 20-летию (1988-2008) детского движения и программы «Атамекен».

Педагогические проблемы и особенностти детского колектива как общественное явление были отражены во многих трудах известных просветителей и ученых. Из истроии педагогики нам известны труды посвященные к проблемам детства и вопросы самовоспитания и самоуправление такие как «Школа радости» Витторино де Фельтре (ХІҮ в), «Кодекс Куманикус» Кейхауса Гиланшаһа (ХІ в), «Republic of School – Школьная Республика» Эрнеста Джиля (1898), «Бойскауты» Р.Бадэн Поуеля,  О.И.Пантюхова «Национальная организация русских скаутов-разведчиков» (1909) и другие начинания. Огромную роль сыиграла Всесоюзная пионерская организация им.В.И.Ленина. Все названные нами в роли организатора или вдохновителя взяли на себя оргомную ответственность, несмотря не на что обеспечить школьникам – счастливое  детство.

В науно-педагогической орбите исследовательские работы в области детского движения как основной объект пионерской работы в школе и во внешкольных учреждениях широко раскрыты в трудах Н.К.Крупской, С.Т.Шацского, П.Блонского, В.Луначарского, А.С.Макаренко. В.Сухомлинского, В.Лебединского, З.А.Ходоровской, Н.И.Болдырева, В.М.Коротова. В Казахстане они оповещены в трудах Р.Д.Иржановой, К.Кунантаевой, З.Байназарова, Н.Б.Абаевой, Н.Л.Татауровой, М.Копжасаровой, Б.И.Мукановой и в других авторов, где отмечается высокая педагогическая миссия и историческое значение пионердвижение как общественное явление.

Листая страницы истории педагогики мы действительно узнаем о историко-педагогическом значении пионердвижения, которая вносила оргомный вклад в деле воспитания будущего гражданина, защитника своей родины, приносящий пользу обществу. Законы пионеров, экспедиция «Моя Родина - СССР», тимуровское движение, торжественная клятва, прием в ряды пионеров, школы подготовки лидеров и активистов детского и пионерского движения «Артек», «Орленок», «Океан» и другие достижения пионерской организации были яркими образцами не только в постсоветском пространсве, но и за ее пределами. Немаловажную роль сыиграло советское государство, не только наградив организацию правительственными наградами, за одно оказывать максимальную материальную, финансовую и кадровую помощь.

Вмещательство государства во внутренние дела пионерской организации привела политизацию детского движения. Особенно этот случай ярко выявилась на ІХ Всесоюзном слете пионеров. Впервые в истории пионердвижения дети открыто заявили свои несогласие по вопросу резолюции решения Слета. Уже в середине 80-годов ХХ века во многих союзных республиках (Эстония, Украина, Узбекистан) среди вожатых и пионеров формировались общественные мнения по поводу о выходе республиканской организации из состава Всесоюзной организации.

В Казахстане в частности в Павлодарской области под руководством пионервожатого Каниева Армана в 1969 году была предпринята попытка о создании самостоятельной детской организации «Жас улан». Такая попытка в 1985 году была предпринята в с.Каракол, Урджарского района, Восточно-Казахстанской области. Педагоги-воспитатели и пионеры  СШ им.Ш.Жаксыбекова Г.Ордабаева, Г.О.Хасенова, С.Р.Агманова, Р.Кыдырбайкызы, М.Кыдырбайулы, М.Малгаждарулы, Г.Оспанкызы, пионеры Т.Кыржыбаев, А.Камакова, С.Ережепулы, О.Жумагулулы, К.Тырнакбаев, Г.Багдатулы, М.Болегенов стали активными членами первого отряда «Атамекен». Решение о создании отряда «Атамекен» было принято во время реализации Всесоюзной пионерской операции «Пионерская ферма», при посещении пионеров чабанских зимовок которые находились на территории совхоза Каракол им.Б.Абжанова. Они посещая отдаленные чабанские бригады, помогали местным чабанам ухаживать и сторожить овец и ягнят, которые нуждались особенно в зимнее время.  В свободное время силами пионеров и вожатых перед чабанами часто организовывались концертные программы, народные игры и другие культурно-массовые мероприятия.

Такое интересное направление пионерской работы натолкнуло на планирование интересных мероприятии, которые исходили от общего интереса членов отряда «Атамекен». К этой идее особо примкнулись пионеры школ-интерната при СШ Каракол, где основная масса детей составляла из чабанских семей. Они предлагали во время очередной поездки в чабанские бригады свои интересные идеи и планы (конкурс акынов, конкурс по знанию пословиц и поговорок, скачки на жеребце, игра в маслы, народные игры «бес тас», «алтын сака» идр.) культурно-массовых мероприятии.

Социальные инициативы и творческий поиск отряда «Атамекен» по реализации Всесоюзной пионерской операции «Пионерская ферма» были отмечены в докладах областной комсомольской конференции (Семипалатинск, 1985). Результатом всего этого закончился тем, секретариат обкома комсомола во главе с М.Д.Альсеитовой, члены отряда «Атамекен» получили право участвовать на конкурсе вожатых, победители которые могли работать во Всесоюзном пионерском лагере «Артек». Я горжусь тем, что стал одним из «артековцев». Артек – это не только был детским лагерем, это был эпицентром  не только детского счастья, ядром общечеловеческих и гуманных ценности.

ІХ Всесоюзный слет, где центром внимания стал и наш пионерский отряд дружины Янтарьная (член нашего отряда Дима выступил против резолюции проекта решения Слета) показал, что модель новой структуры пионерской организации предложенный Центральным Советом не способен решать глобальные вопросы накапленные многими годами. Позже Х внеочередной Всесоюзный Слет (1990) принимает решение не только об изменении названия организации, но и стратегические планы нового объединения – международного Союза детских общественных объединении «СПО-ФДО».

Осенью в 1988 года, бывшие артековцы-казахстанцы К.Баймусин, Е.К.Сенкебаев, М.Кыдырбайулы, Г.Бопинаева, Ж.Сулейменов и другие вожатые предлагают  модель новой казахстанской пионерской организации исходя из опыта «Артека» и отряда «Атамекен». Там предлагается вопрос об изменении названия организации, структуры, формы и методы воспитательных программ на основе «Атамекен». Однако, этот вопрос остается открытым.

Идею о возрождении новой организации с сохранением элементов и традиции пионерской организации поддерживают педагогический коллектив СШ №112  г.Алматы, во главе с директором Л.С.Шереметьевой. Организационный и методический помощь оказывает первый секретарь Ленинского райкома комсомола А.Мырзахан, комсомольские лидеры З.Курмангалиева, А.Мамутаева, Ф.Алиева, А.Толепов. На основе практического опыта отряда «Атамекен» преподаватели Казахского государственного женского педагогического института к.п.н.,профессор А.Х.Мухамбаева, Г.М.Аубакирова, Ж.Толебаева, директор Ленинского дома пионеров Н.Иванова, пионерские активисты Г.Мусаева, О.П.Подлевская, Г.Низамеддинова, М.Талканбаева, ученые педагоги и наставники д.п.н.,профессор Т.Сабыров, Б.Муканова, Н.Б.Абаева педагоги-методисты Б.Ахметова, Г.Кабидешкызы оказывали огромную поддержку.

В итоге на базе СШ №112 успешно функционировал первый пионерский штаб «Атамекен». Одним из значимых мероприятием штаба «Атамекен» было встеча с пионерами Армении, которые после землетрясения в г.Спитак (1988) были временно эвакуированы в г.Алматы. Члены штаба «Атамекен»  и юные пионеры Р.Алиева, Н.Бекбулин, Л.Бакуменко, Г.Салыкова, О.Кокшарова, Э.Амердинова, Р.Каримова принимали активное участие. (Газета «Улан», 18.05.1989). Позже штаб распался и прекратил свою деятельность из-за смены руководства в районе. В архиве сохранены планы работы штаба, фотоматериалы, протоколы заседания и рабочие записки.

Позже, весной 1989 года активисты «Атамекен» возобновляет свою деятельность. К этому способствует проведение на государственном уровне очередного республиканского сбора пионерских активистов. По плану на сборе должны присутствовать представители правительства во главе с первым секретарем ЦК ЛКСМ Казахстана С.Кондыбаевым. С помощью республиканской газеты «Улан» многие учителя и школьники узнали как создавался заново штаб «Атамекен». В созданию штаба активно принимали участие М.Сейтекенова (Актюбинская обл, Новороссийский р-н, с.Кудыксай), Л.Сарбасова (ОКО, Чардара), А.Шакенова (Целиноградская обл, Алексеевский р-н, с.Орнек), Е.Нысанов (г.Усть-Каменогорск, ВКО), Г.Жалмуратова (Жамбыл), Т.Рыскулов (Алматы), Ғ.Хамитов (Талдыкорган), Б.Султанбеков (ЮКО, Арысь), А.Жылкыбаева (Алматинская обл, ГРЭС). Хотя они были представлены меньшинством в сборе, но удалось принять важное решение о создании методического центра «Алау» при газете «Улан». (Улан, 14.09.1989). С помощью методического центра «Алау» на страницах газеты систематически публиковались важные методические рекомендации, проекты, планы воспитательных работ.

Осенью 1990 года на базе республиканской комсомольской школы впервые в Казахстане был проведен семинар с участием пионерских работников и лидеров детских движений. Проведение семинара имела очень важное, т.к на нем принимали участие представители сельских регионов. Все участники конференции Б.Ауэзова (ЮКО, Сузакский р-н), К.Нагыманова (Караганды), Б.Суюбаева (Кызылорда), З.Карабекова (ЮКО, Туркестан), А.Жакенова (Жезказган), А.Омарова (РФ, Омск), Б.Сейілханова (Алматинская обл), К.Е.Ускембаева (Аркалык), О.Нургалиева (Атырау) и другие до сих пор остаются самыми активными лидерами детского движения «Атамекен».

Многие журналисты и редакторы Б.Сулейменов, Ф.Онгарсынова, С.Абишева, Г.Доскен, А.Мендеке, Б.Сапаралин, Р.Имашева, С.Н.Луценко, З.Уйсунбаев, Ж.Дуанабаев, А.Ауелбеков, А.Шымырбаев и другие оказали огромную информационную поддержку. (См.: Ұлан, 18.03.1990, 2.7.1991, 10.02.1991, 1.7.1992, 23.7.1991, 28.1.1992, «Егеменді Қазақстан» 27.08.1991, «Пионер» журналы, №2,1991, «Қазақстан мектебі» №5,1991, «Лениншіл жас» 14.08.1990, «Дружные ребята» 22.08.1990, «Русский язык и литература в казахской школе» №.4,1992).

Появление на страницах республиканской газете Улан» (18.03.1990) основные направления программы «Атамекен» дал мощный толчок формированию первичных организации «Атамекен», охватив более половины общеобразовательных школ Казахстана. С этого момента для детской организации «Атамекен» этот период ознаменовался как ключевым, обеспечивая не только формированию нового поколения детских организации, с другой стороны повлиял формированию в сознании подрастающего поколения чувство патриотизма, национального самосознания, независимости и национальной гордости.

На ҮІІ Республиканском слете пионеров (3-5 ноября 1990 г) со стороны «атамекенцев» была предпринята попытка влкючить на повестку дня о изменении названия пионерской организации Казахстана им.В.И.Ленина. На Слете Первый секретарь ЦК ЛКСМ Казахстана И.Н.Тасмагамбетов зачитал текст Приветствие делегатам Первого секретаря ЦК Компартии Казахстана Н.А.Назарбаева. В работе Слета принимали участие зам.председателя «СПО-ФДО» А.Строканов, ветеран пионердвижения М.Хасанова, Председатель РС Казахского республиканского совета пионерской организации им.В.И.Ленина Г.А.Алтынбекова и другие гости. Несмотря, что многие делагаты Г.Токсанбаев, Б.Суюбаева, Р,Кенбаева, Л.Шоменова, Т.Изтлеуова, А.Лайыкова, С.Исаева (Кызылорда), Е.Абдырасилов (Караганда), Ж.Сулейменов, А.Карипжанов, Г.Хасенова (ВКО), Б.Бактыбаева, Р.Абсаттарова, К.Абдырахманова (ЮКО), О.Нургалиева (Атырау) неоднократно выдвигали конкретное предложение о изменении названия, большинством голосов Слет сохранил прежнее название организации. Программа «Атамекен» была принята как программа-ориентир пионерской организаций Казахстана. Секретарь ЦК ЛКСМ Казахстана, Председатель РС ПОК  им.В.И.Ленина Г.А.Алтынбекова снимая с себя полномочия Председателя РС ПОК, предложила делегатам список трех кандидатов (М.Жакыпов, М.Кыдырбайулы, Д.Шайменова) на пост Председателя. При подсчете голосов Председателем РС ПОК была избрана Д.Шайменова. (См. «Улан» 8.11.1990).

Такой поворот события не устраивал «атамекенцев». Критические мнения сказанные делегатами, особенно представителей сельской местности Б.Суюбаева (Кызылорда), А.Карипжанова (Семипалатинск) через средства массовой информации (репортаж, телезапись) были урезаны. В узком кругу обсуждались вопросы пионерской работы в сельских школах, проблемы казахского языка и казахоязычных школ, вопросы сохранение духовной и национальной культуры. Делегаты, пришли к единому мнению о том, что пионерская организация Казахстна не в состоянии решать вышеназванные проблемы, что единственным выходом из кризисной ситуации является изменение названия организации и выработка перспективного стратегического плана деятельности организации с учетом казахстанского менталитета.

Проведение реформы  функциональных обязанностей и другие системы управления (менеджмента) внутри пионерской организации назревал давно. В начале 1990 годов летние пионерские лагеря из-за сложной социально-экономической ситуации связанные с рыночной экономикой в стране сократились вдвое. Эта тенденция резко отразилась в подготовке и переподготовке педагогических кадров, что в конечном итоге привело ослаблению политики государства по вопросам молодежной политики и детства. Сложное экономическое положение в Казахстане в начале 1990 годов повлекло собой массовый отток педагогических кадров из школ и других учебных заведении. Из-за приостоновки финансирования бюджетных организации (школы, детские сады, дома школьников, дворовые клубы) со стороны государства вынуждены были прекратить свою деятельность многие школы и детские сады. К примеру, во время реорганизации когда, без согласия жителей было принято решение о слиянии  трех крупных приграничных (Китай) районов (Таскескенского, Маканчинского, Урджарского) с центром в с.Урджар в Восточно-Казахстанской области (1994-1995 г.г) во многих аулах, в частности в с. Маканчи закрылись общеобразовательная школа-интернат, СШ им.Г.Муратбаева, детский сад и районный дом школьников (пионеров).

Из-за ослабления внимания государства к детским общественным организациям детские организации были вынуждены решать сложные социальные вопросы самостоятельно, что привело к распаду центрального органа, в итоге определил дееспособность РС ПО Казахстана им.В.И.Ленина.

Такое положение дел резко изменил атмосферу школы. Лучшие учителя и воспитатели из-за социальных проблем покинули школы. Во многих школах наблюдалось нехватка учителей предметников. Воспитательная система школы строилась в основном не по интересом детей, а по необходимости, при этом нарушая демократический принцип взаимоотношения между детьми и взрослыми. Социальные интересы, полезные общественные мнения детей не учитывались во время планирования воспитательной работы. Судьду первичных детских организации, их решения и интерсы решали классный руководитель, школьный совет, ученическое самоуправление и педагогический совет. Строгие школьные правила, педагогические требования направленные для безприкословного выполнения стандарта образования не учитываюшие гумманистические человеческие ценности снизили в сознании детей чувство нравственности, отвественности, уважение к старшим, человеческой справедливости. Пионерская комната, которая была центром воспитательной работы превратилась в политический инструмент преследующий только односторонную цель.

Результаты такого подхода выявили среди школьников выявили негативные (нигилизм, эгоизм, распущенность, вседозволенность, неприязнь, амбиционизм, этноцентризм, шовинизм, расизм, космополитизм, мангуртизм, наркомания, детское преступление, бездарность, безнадзорность, неуважение к старшим, незнание родного языка, равнодушие к национальным ценностям, традициям и обычаев и т.д) явление. Многие ученые-педагоги (Калиев С.К, Кожахметова К.Ж, Е.А.Дмитриенко, Т.Н.Искандирова, К.Кабдыразакулы, Р.К.Дюсембинова, С.К.Мухамбетова, А.Садуакасов, В.И.Загайнова, С.Т.Иманбаева, Ж.Отеев) отмечая актуальность данной ситуации предлагали альтернативные варианты о необходимости и систематизации воспитательной работы школы и внешкольных учреждениях.

Позже, выяснилось что на государственном уровне не разрабатывалась концепция воспитательной работы в детских общественных объединениях, учитывающий регион, национальную особенность, язык, духовную культуры, традиции и обычаев детей разных национальностей живущих в Казахстане. Нами отмечены, что во многих школах, особенно в отдаленных сельских регионах многие дети и воспитатели нуждались в методические рекомендации, учебные пособия и другие материалы написанные на казахском и в других языках.

Программа «Атамекен», которая исходила из цели детской организации, считала своим долгом предлагать детским организациям республики свой вариант выхода из создавшихся ситуации. Благодаря республиканской газеты «Улан» не только пионеры Казахстана, но и другие дети за его пределами, в частности СШ (М.Ахметова) Тобелер (РФ, Алтайский край, Косагачский р-н), Каракульская (Н.Баринова) СШ (РФ, Алтайский край, Кулундинский р-н), СШ им.Р.Мадиева (Каскеев Б, Оспанова Ж, Тастембетова Г) с.Каскат (РФ, Омская область, Исилькульский р-н) и другие школы «пионерскую комнату» - превратили в «Атамекен Ордасы». (См. «Алтайская правда» 20.05.1997, «Новости Кулунды» 25.05.1991, «Қазақстан мектебі» №6,1993, 34-35 б).

Весной в 1990 года когда в газете «Улан» публиковались методические рекомендации (18.03.1990, 10.02.1991) по организацию воспитательной работы по программе «Атамекен» под руководством Балатая Ауэзова в с.Чулак-курган (ЮКО, Сузакский р-н) впервые в республике был проведен Курылтай (Слет) «Атамекен». Курылтай принял решение о создании в районе новой детской организации «Атамекен», т.е. правоприемника бывшей пионерской организации, переименовать «пионерскую комнату» в штаб «Атамекен ордасы». Инициатива Б.Ауэзова стала переломным моментом в истории детского движения «Атамекен». После Курылтая, почти во всех школах Казахстана, в частности в Кийминском районе, Тургайской области (Ускембаева К.Е), в Сырдарийнском районе, Кызылординской области (Б.Суюбаева), в Джанибекском районе, Западно-Казахстанской области (С.Гайнушева), в Маканчинском районе, Семипалатинской области (Т.Смагулова), в г.Актюбинске (А.Корганбаев), в Егиндыбулакском районе, Карагандинской области (К.Нагыманова), в Аягузском районе, Восточно-Казахстанской области (Г.Хасенова), в Кызылтуском районе, Северо-Казахстанской области (К.Исин), в г.Казалинске, Кызылординской области (Н.Есбосынова), в г.Туркестан, ЮКО (С.Танатарова, З.Карабекова), в г.Алматы (Б.Ахметова, М.Шермухамбетова), в г.Талдыкорган (Г.Мухамеджанова) и в других регионах создавались детские отряды «Атамекен». (См.: «Улан», 18.03.1990, 2.7.1991, 10.02.1991, 1.7.1992, 23.7.1991, 28.1.1992).

7 декабря в 1991 году в Алматы прошел І Республиканский Курылтай «Атамекен». В работе Курылтая принимали участие Жарыкбаев К.Б.,д.п.н.,профессор (Каз ГУ им.Аль Фараби), Калиев д.п.н.,профессор (КАО им. Алтынсарина), Б.Альмухамбетов (Министерсто образования и науки РК), Алтынбекова Г.А., секретарь ЦК ЛКСМ Казахстана, Шайменова Д., Председатель РС ПО Казахстана им.В.И.Ленина, Б.Мустафин, ветеран труда, А.Туяков, олимпийский чемпион (Токио, 1960), А.Барлыбаев, д.э.н.,профессор (Казахский экономический университет им.Т.Рыскулова), Д.Сатыбалдиев (Гражданское движение Казахстана «Азат»),  Абдилдабеков М.М (Общество «Қазақ тілі»), Кобеев О (Государственный комитет по делам молодежи),

Сабраимов Ж., предприниматель, Насырова Д (Казахстанская железная дорога), Азенова Х., представитель узбекской диаспоры (Туркестан), Донбаева Г, Сыргабаева Н (Жамбыл), Суюбаева Б, Аяпова М, Есбосынова Н (Кызылорда), Карабекова З, Г.Сагымбаева (ЮКО), Сагатбеков Е, Игисинова Б (Алматинская область), Мусаева Г (Жезказган), Каранова Г, Хасенова Г (ВКО), Жакашев Е, Сураншиева А (Талдыкорган), Нургалиева О, Султанова Г (Атырау), Саматова Г (Торгай), Ахметова Б, Мырзагалиева А (Алматы) и другие представители областей Казахстана.

І Республиканский Курылтай   “Атамекен” предложил вместо “пионерской комнаты” – создать штаб “Атамекен ордасы”, а пионервожатых – называть талимгерами, октябрят – балдырганами, пионеров – уланами, комсомольцев – мирас (мурагер). Многие школы в частности учителя и учащиеся Созакского района Южно-Казахстанской области провели региональный Курултай “Атамекен”, где решением большинства были приняты вышеизложенные правила вступления в ряды “Атамекен”.

І Курылтай «Атамекен» показал огромный потенциал и воспитательное значение детских общественных объединении, в условиях рыночной экономики. После в мае 1992 года созывается внеочередной Слет пионеров, где рассматривались многие вопросы касающиеся объединения всех детских объединении, принятие программ детских организации «Атамекен», «Жулдыз», «Каусар булак». Такие традиции были приняты в других детских организациях “Ассоциация юных лидеров” (Бахмутова Н.И), РСДО “Жулдыз” (Дмитриенко Е.А), “Организация скаутов Казахстана” (Деймунд В), “Мың бала” (Нуркадилов З, Ахметов К), “Болашак” (Иманбаева С.Т), «Жас урпак», «СМиД», Национальный дебатный центр (Отарбаева Б.З) и др.

Вначале программа «Атамекен» использовалась как методическая рекомендация организации воспитательной работы в школе и во внешкольных учреждениях. Основные направления программы отражали не только специфические особенности воспитания с учетом национального менталитета казахов и других народов Казахстане, с другой стороны рассматривались педагогические технологии внедрения материалов этнопедагогики и этнопсихологии. Учитывая условия местного населения, многие педагоги-практики М.Мухамеджанова (Талдыкорган), У.Бегимов (Актобе), А.Абишева (Кустанай), К.Е.Ускембаева (Астана), Г.Карипханкызы, Б.Сагындыккызы (Акмола), Н.Еженханова (Семипалатинск), К.Нагыманова (Караганда), К.Исин (Северный Казахстана), К.Отепбайулы (Атырау), К.Сейсекеев (Жезказган), Б.Суюбаева (Кызылорда), Р.Садуакасова (Тараз), Б.Бактыбаева (Южный Казахстан), Н.Баринова (РФ, Алтай), Г.Тастембетова (РФ, Омск) разрабатывали дополнительные комплексные проекты.

Программа «Атамекен» была переведена на русский, узбекский и уйгурские языки и была опубликована на страницах средств массовой информации. (См. «Русский язык и литература в казахской школе» №.4,1992, «Уйғур Авази» 13.02.1993, Сайт ГОО г.Кустанай: www.edu-kost.kz, РФ, Омск:www.omskprint.ru).

В педагогических исследованиях основные направления программы «Атамекен» были рассмотрены в докторских диссертациях Болеева К.Б (Таразский государственный педагогический институт), Калиева С.К (Национальная академия образования им. Ы.Алтынсарина), Кожахметовой К.Ж (Казахский государственный женский педагогический институт), Наурызбай Ж.Ж (Жезказганский государственный университет им. Байконырова), Дюсембиновой Р.К (Жетысуский государственный университет им.И.Жансугурова), в кандидатских диссертациях С.К.Мухамбетова (Москва, РАО), А.Ашайулы (МНР, Баян Олгий), А.Садуакасулы (Казахский государственный педагогический университет им.Абая) и в других трудах.

Авторы учебных пособии Ж.Коянбаев «Педагогика» (ЕНУ им. Л.Гумилева), З.Абилова «Этнопедагогика» (Казахская академия мировых языков и международных отношении им.Абылайхана),  Калиев С.К, Кенжан А, Булакбаева М.К, Имашева А.Т, Юсупова И.Б «Этнопедагогика» (Sillabus), (Казахский государственный женский педагогический институт), С.Ш.Абенбаев «Методика воспитательной работы в школе» (Университет «Данекер») и другие ученые в своих трудах особо отметили о деятельности детской организации и программу «Атамекен».

Сегодня детские организации в республике действует, в основном, на общественных началах. По данным (2007) Республиканского учебно-методического центра дополнительного образования (Загайнова В.И) в Казахстане существуют 300 детских общественных объединении, клубы, ассоциации. (См. Загайнова В.И. Материалы международной научно-практической конференции, Астана, 2008, стр.102-106).

Многие организации создавались в дворовых клубах, внешкольных учреждениях. Однако в государственном масштабе на должном уровне не была проведена научно-аналитическая работа по выявлению учета действующих детских объединении в республике. Следует полагать, что проблемы детского движения, как особого явления общественного развития, не стали объектом научного исследования.

В 2005-2006 году года, когда Министром образования и науки РК была Б.С.Айтимова, лидеры и ветераны детского движения вышли с  предложением в министерство о рассмотрении состояния дел в республике, в частности, в детских и молодежных неправительственных организациях.

По инициативе  Министра образования и науки РК  Б.С.Айтимовой в период с 26-28 августа 2006 года в Республиканском центре “Балдаурен” был проведен І Слет детских организаций и общественных объединении Казахстана.

Решением Слета программа “Атамекен” была принята программой Союза детских организаций. Президентом СДОК был избран Егесинов Т.К. (См: Внешкольник Казахстана, РУМЦДО, Алматы, №3, 2006, стр.3-10)

На сегодняшний день проблемы современного состояния детских организаций в научных кругах исследуются не на должном уровне. Многие ученые, в основном, в России, (М.В.Богуславский, Е.Чепурных, А.В.Волохов, К.Д.Радина, Л.И.Швецова, И.И.Фришман, А.Г.Кирпичник, Р.А.Литвак, Б.З.Вульфов, И.Д.Аванесян, Г.П.Черный, З.А.Ходоровская, О.И.Сокрута, С.Бобрышев) предлагают выявлять феномен детского движения в аспекте психолого-педагогической науки в русле “социокинетики”. Для координации научной, творческой и организационной деятельности, а также при поддержке правительства Москы создана Международная ассоциация исследователей детского движения. В ассоциации представлены казахстанские ученые Дмитриенко Е.А, Глушковская М., Искандирова Т.Н и другие. Следует отметить, что в России существует детские проекты аналогичные программу «Атамекен», такие как «Юная Россия», «Батыры» (Башкортостан), «Эр Вий» (Республика Марий Эл), «Кугезе мланде – Земля предков» (Республика Саха-Якутия). К примеру в программе «Юная Россия» один раздел посвящен о культуре русской диаспоры за рубежом. Дети назвали этот проект «Русское зарубежье». А в программе «Атамекен» тема аналогичного направления называется «Алыстағы бауырлар – Казахская диаспора». Сходство детских идей в таком ракурсе, способствовало не только изучение их культуры, жизни и быта, с другой стороны сблизили бы всех детей, собирающие исторические материалы по данной тематике. Проблемы исследования социокинетики, с учетом разработки и научно-педагогического обоснования так называемой «казахстанской модели» горячо поддерживались педагогами г.Казалинска, Кзылординской области. Результатом является создание регионального центра этносоциокинетики «Алтын урпак». Членами Центра являются Д.Байдильда, А.Есбосынова, М.Кыдырбайулы, Ш.Байзакова, К.Зеев, А.Джузбаева, Ж.Есбосынова, Л.Жаленова, А.Омарова, Б.Булгиев, М.Кульсеитова, А.Сарсенгалиева, А.Ешниязова, А.Усеналиева и другие. Центр планирует весной 2009 года проведение международной конференции в г.Казалинске

В Казахстане педагогические проблемы детского движения на современном этапе переживают застойный процесс. Поэтому на основе программы “Атамекен” нам приходится использовать методы поисковой, творческой и экспериментальной работы в аспекте современного достижения педагогической науки. Следует отметить, что на сегодняшний день не была проведена научно-практическая конференция, отражающая проблемы и перспективы современного состояния детского движения. Поэтому, мы считаем что релизация решения  конференции посвященный к проблемам детского движения в Астане в апреле 2008 года не должна быть задачей только педагогов и вожатых, она должна решаться на государственном уровне.

По инициативе Республиканского детско-молодежного общественного объединения  29-30 марта 2008 года в  связи 20-летием  программы  «Атамекен» на базе казахской средней школы   № 58 г. Астаны состоялась международная научно-практическая конференция «Тенденции развития детского движения в условиях всеобщей глобализации».

В работе конференции принимали участие зам.председателя международного Союза детских общественных объединении “СПО-ФДО” д.п.н.,профессор Фришман Ирина Игорьевна (РФ Москва), 3-секретарь Чрезвычайного и полномочного Посла Японии в РК госпожа Ямада Икуэ, Директор республиканской детской инженерно-технической академии Бапанова Жаркын Базановна (Кыргызская Республика, Бишкек), зам.директора средней школы им.Р.Мадиева с.Каскат, Исилькульского района, Омской области (РФ, Омская область), Представитель МОН РК, зам.директора Республиканского учебно-методического центра дополнительного образования (РУМЦДО), к.п.н.,Загайнова Вера Ивановна, Директор департамента образования г.Астаны Бимендина Асима Темкеновна, Президент Союза детских организации Казахстана (СДОК) Егесинов Талгат Казыбаевич, а также известные ученые д.п.н.,академик Калиев Сергазы Калиевич, д.п.н.,профессор Рысбаева Аршагуль Кылышбековна (КазгосЖенПи), зам.директора республиканского учебно-оздоровительного центра (РУОЦ) “Балдаурен” Лепешев Дмитрий Владимирович, к.п.н., автор программы «Дастур» Абилсагит Садуакасулы, директор СШ№58 г.Астаны Омарова Алма Каирбулатовна, директор СШ им.О.Шораяка Кармакчинского района, Кызылординской области Сунгатов Уахит Сунгатулы и другие.

Проведение данной конференции имеет важное значение не только для детального изучения современного состояния детского движения в Казахстане и за его пределами, но и фундаментального пересмотра политики государства и общества по вопросам детства, о правах ребенка, о новом формате исследовательского направления под названием “социокинетика”.

Программа «Атамекен» появилась до распада СССР. Она вошла в 1988 году как одна из операций республиканской пионерской организации. Впоследствии, все более расширяя свои ряды, она превратилась в детское движение. Движение переросло в республиканское детско-молодежное объединение, которое сегодня  объединяет в своих рядах тысячи школьников республики.

Ивестно, что в истории педагогики по вопросам детства многие государства по мере возможности уделяли особое внимание  развитию и формированию детских и юношеских объединении. К ним можно отнести Указы Британских королей о создании организации “Бойскаутов”, Российского Царя Николая ІІ “Русский скаут”, Постановления Совнаркома о создании Всесоюзной пионерской организации им.В.И.Ленина.

1990 год стал для детских объединении постсоветских республик сложным периодом. Х Всесоюный, затем ҮІІ Республиканский слет пионеров стал самым переломным моментом. Всем стало ясно, что дальше пионерская организации не способна управлять  многочисленными массами детских и пионерских объединении. На ҮІІ Слете, который прошел в Алматы, “атамекенцы” поставили на рассмотрение вопрос об изменении названия организации. Слет принял решение о сохранении прежнего названия. Позже в 1991 году 7 декабря “атамекенцы” созвали Учредительный Курултай и решением Курултая было создано Республиканское детско-молодежное общественное объединение “Атамекен”. Многие учителя и вожатые Б.Ауэзова, Б.Бактыбаева (Южный Казахстан), М.Ахметова, К,Баринова (Российская Федерация), Б.Нурмагамбетова (Узбекистан), Г.Хасенова (Восточный Казахстан), К.Исин (Северный Казахстан), Г.Донбаева (Жамбыл), О.Нургалиева (Атырау), А.Корганбаев (Актобе), Б.Ахметова (Алматы), Г.Мухамеджанова (Талдыкорган), С.Гайнушева (Западный Казахстан), К.Нагыманова (Караганды)  приняли активное участие в становлении детского движения.

После приобретения Казахстаном независимости в 1991 году детские организации и объединения создавались стихийно. Руководители пионерской организации республики (Д.Шайменова, Б.Жанабаев)  приложили максимум усилий для того, чтобы объединить все детские организации, но попытки их увенчались провалом. В этот сложный период детская организация “Атамекен” и другие объединения были вынуждены взять на себя огромную ответственность, объединить и сохранить традиции и достижения детских организации.

“Атамекен” предложил вместо “пионерской комнаты” – создать штаб “Атамекен ордасы”, а пионервожатых – называть талимгерами, октябрят – балдырганами, пионеров – уланами, комсомольцев – мирас (мурагер). Многие школы в частности учителя и учащиеся Созакского района Южно-Казахстанской области провели региональный Курылтай “Атамекен”, где решением большинства были приняты вышеизложенные правила вступления в ряды “Атамекен”.

Такие традиции были приняты в других детских организациях “Ассоциация юных лидеров”, “Жулдыз”, “Организация скаутов Казахстана”, “Мың бала”, “Болашак” и др.

Детские организации действовали, в основном, на общественных началах. Многие организации создавались в дворовых клубах, внешкольных учреждениях. Однако в государственном масштабе на должном уровне не была проведена научно-аналитическая работа по выявлению учета действующих детских объединении в республике. Следует полагать, что проблемы детского движения, как особого явления общественного развития, не стали объектом научного исследования.

В 2005-2006 году года, когда Министром образования и науки РК была Б.С.Айтимова, лидеры и ветераны детского движения вышли с  предложением в министерство о рассмотрении состояния дел в республике, в частности, в детских и молодежных неправительственных организациях.

По инициативе  Министра образования и науки РК  Б.С.Айтимовой в период с 26-28 августа 2006 года в Республиканском центре “Балдаурен” был проведен І Слет детских организаций и общественных объединении Казахстана.

Решением Слета программа “Атамекен” была принята программой Союза детских организаций. Президентом СДОК был избран Егесинов Т.К.

На сегодняшний день проблемы современного состояния детских организаций в научных кругах исследуются не на должном уровне. Многие ученые, в основном, в России, предлагают выявлять феномен детского движения в аспекте психолого-педагогической науки в русле “социокинетики”. В Казахстане педагогические проблемы детского движения на современном этапе переживают застойный процесс. Поэтому на основе программы “Атамекен” нам приходится использовать методы поисковой, творческой и экспериментальной работы в аспекте современного достижения педагогической науки. Следует отметить, что на сегодняшний день не была проведена научно-практическая конференция, отражающая проблемы и перспективы современного состояния детского движения. В связи с этим, по инициативе Республиканского детско-молодежного объединения “Атамекен” совместно с МОН РК, РУМЦДО,  Кокшетауским университетом, департаментом образования г.Астаны с28 по 30 апреля в Астане была проведена международная конференция в связи с 20 летим детского движения и программы “Атамекен” . Огромную помощь оказали профессора КазгосЖенПи, коллектив средней школы №58 г.Астаны и департамент образования г.Астаны.

С другой стороны,  проведению данной конференции способствовали нижеследующие предпосылки:

1.Отсутствие мониторинга о состоянии современного детского движения на государственном уровне.

2. Низкий показатель дипломных, диссертационных и других исследовательских работ по проблемам права ребенка, о социальной инициативе детских коллективов, о деятельности детских движений.

3. Отсутствие нормативных и правовых документов, Указа Президента РК, постановлений правительства, и других законодательных актов.

4. Выяление негативных явлений в детской среде (нарокомания, детская преступность, нигилизм, эгоизм, терроризм, экстремизм)

5. Низкий показатель знании среди детей по изучению родного и государственного языка, традиций и обычаев, духовной и национальной культуры казахского народа и других народов Казахстана

Решение конференции

1. Принять за основу проект Указа Президента РК “О государственной поддержке детских организации в Казахстане” (Курсабаев М.К, Лепешев Д.В)
2. Утвердить план мероприятий сотрудничества детских организаций Казахстана с международными детскими общественными объединениями.
3. Утвердить план основных мероприятий и меморандум о взаимном сотрудничестве между Республиканским детско-молодежным общественым объединением “Атамекен”  и Международным Союзом детских общественных объединении “СПО-ФДО”
4. Организовать плановые курсы подготовки вожатых и лидеров, а также обмен опытом между детскими объединениями.
5. Проводить ежегодные семинары и тренинги лидеров детских общественных объединений.
6. Ежегодно проводить международную научно-практическую конференцию по проблемам социокинетики и детского движения
7. Создать ресурсные центры по обмену опытом между детскими организациями с использованием средств Интернета, электронных носителей и других иформационно-коммуникативных услуг; проведение Интернет-конференции
8. Вносить предложения в официальные государственные органы и научные центры, авторам педагогических и психологических учебников о пересмотре учебников “Педагогика” и “Психология”, “История педагогики” и “История психологии”, о разработке отдельной главы, посвященной  проблемам тенденций развития детского движения в целом.
9. Вносить предложение в официальные органы о создании государственного органа, регулирующего деятельность детских общественных объединении в Республике Казахстан.
10. Разработать план совместных мероприятии детских организации под эгидой правительства и Союза детских организации Казахстана с государственными и общественными органами (Министерство образования и науки РК, Министерство культуры и информации, Комитет по правам ребенка, Штаб-квартира ООН,ЮНИСЕФ, Государственным комитетом по делам семьи и гендерной политике и.д)
11. Принять программу “Атамекен” как программный ориентир СДОК с приданием ей государственного статуса.
12. Провести детский фестиваль “Дружба народов” с участием представителей казахской диаспоры в с.Каскат (РФ,Омская область, Исилькульский район)
13. Принять предложение инициативы СШ№ 226 им.Б.Мергенбаева г.Казалинска Кызылординской области о проведении в марте 2009 года ІІ Межународной конференции о тенденциях развития детского движения в Казахстане и за рубежом.
14. Ежеквартально проводить Интернет-конференции по проблемам прав ребенка и детского движения

НАУЧНО-ЭТНОПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПРОГРАММА «АТАМЕКЕН»

“АТАМЕКЕН” -  это научно-этнопедагогическая  концепция,  основанная на   прогрессивных  идеях    воспитания  и  образования,  накопленного  веками опыта народов, этносов,  способствует  формированию  общечеловеческих  ценностей, духовно-материальной  и  национальной  культуры  в  сознании  подрастающего  поколения  путем  комплексного,  планомерного   и  системного  воспитательного  воздействия.

ОСНОВНЫЕ ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ. Воспитание  всесторонне  развитой личности приносящей  пользу обществу,  вносящей  вклад  в  процветание  родной  земли,  уважающей    историю, культуру, народа   и  государства,  национальные  традиции, государственные  символы  и  атрибуты, Президента РК, Конституцию  и  Законы  РК  и  другие  общечеловеческие  ценности;

Формирование   чувства  казахстанского  патриотизма  через  воспитательные  возможности  посредством  этнопедагогики и этнопсихологии.   Определить  основные  методические  направления. комплексной воспитательной работы с применением современных  когнитолого-эдукологических  технологий.

ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ

САЛТ-ДӘСТҮР  -  ТРАДИЦИИ  И  ОБЫЧАИ. Древние  и современные  народные  традиции  и  обычаи . Бытовая  и  обрядовая  этика  номадов. Традиции  семьи   и  общества. Колыбельная.  Народные обряды.   Благословение  аксакалов.  Этноэтика  обращения.  Традиция  похорон. Сватовство   и  ее   этнокультурные   особенности. Традиции  этносов.

ШАҺАР-ДРЕВНИЕ  ГОРОДА. Древние  города   Средней  Азии  и  Востока. Архитектура,  самобытная   культура  и   социально-политические   истории  древних  городов.  Этногеография  населения. Топономическая  карта  городов-шаһаров. Столицы  государства  мира. Познавательная  игра “Астана”.

ЖІБЕК ЖОЛЫ - ВЕЛИКИЙ  ШЕЛКОВЫЙ  ПУТЬ. Историография Великого  Шелкового   Пути- как  символ   этногенезисов  и  взаимодействия  мировых  культур  этносов  Востока  и  Запада. Древние   торгово-караванные  пути . Этнотопономическая  картография   древнейших  названий   исторических  и  святых  мест. Этноэкспедиция   по   святым   местам   великих  предков.  Международный  караван  учащихся   и  молодежи  под  названием “Атажұрт”. Этномаршруты  по  дорогам  Великого Шелкового  пути.

СӨНБЕС ЖҰЛДЫЗДАР - НЕМЕРКНУВШИЕ  ЗВЕЗДЫ. Этнохронология  величайших  мыслителей,  мудрецов, каганов и  баһадуров, батыров  и  жырау. Жизнь  и  творчество  замечательных  людей. Выдающихся   деятелей  культуры,   искусства,  науки   и  образования,  видные  государственные  и  общественные  деятели.  Представители  казахской  интеллигенции  и  других  народов  Казахстана.  Мероприятие  “Сөнбес  жұлдыздар”.

ТОЛҒАУ – СКАЗАНИЯ. Устное  народное  творчество  номадов   и  их  наследников. Историко-культурные   наследия   этносов  Великой  Степи.  Казахский  айтыс.  Этнофольклорное  достояние  и  творчество  мудрецов  и жырау.  Народная    быль. Страноведение.  Словарные  запасы    и  логические  приемы  этноязыков. Литературные  жанры.  Мероприятие  “Қорқыт-нама”

АСЫЛ  МҰРА – БЕСЦЕННОЕ  НАСЛЕДСТВО. Древние историко – культурные  памятники, стоянки, пещерные и каменные могильники. Каменные надписи и статуи. Вековая и таинственная связь антропологических и мифологических древних памятников. Этноэкспедиция «Қозы - Баян».

ДОМБЫРА – ДАСТАН – ЛЕГЕНДА О ДОМБРЕ. Этномузыкальная историография народных инструментов домбры, кобыза и других этномузыкальных инструментов. Раскрытые таинственные биотические и абиотические звуковые связи этномузыкальных инструментов и произведении. Сольные и синхронные звуки народного песенного искусства. Связь и ареал распространения . Этнопознвательная природа этномузыкальной композиции – кюй. Этномузыкальное наследие народов и этносов мира.

Мероприятие «Тәңір күбірі – Зов Тенгри».

НАУРЫЗ – НОВЫЙ ДЕНЬ. Ритуал празднования Нового года и Великого Дня – Наурыз в день ежегодного весеннего равноденствия народов мира. Географическая особенность и этнофилософская определенность праздника Наурыз. Этнографическая и религиозно – культурологическая природа праздника. Жертвоприношения и этнические нормы, астрологические  приметы астрологические  факторы . Массовые праздники народов Казахстана и мира. Игра «Наурыз - нама».

ЗЕРГЕР – ЮВЕЛИРНОЕ  ИСКУССТВО. Этноприкладное и ювелирное искусство древних номадов и их наследников . Космическая и этнофилосовская  природа скифского звериного и полихромного стиля. Этнокультурная особенность строения юрты – как символ познания строения земли и космоса. Казахская (тюркская) юрта и ее убранство. Мероприятие «Алтын адам – Золотой вождь».

ТӨРТ ТҮЛІК – ДОМАШНИЕ ЖИВОТНЫЕ. Мифологические названия домашних животных: коня – Камбар ата, верблюда – Ойсыл Хара, коровы – Зенги баба, овца – Шопан ата. Тотемы животных. Древняя традиция  номадов  за уходом домашних животных. Проблемы аула и аграрного сектора. Мероприятие «Төрт түлік».

КӨКПАР – НАЦИОНАЛЬНЫЕ ИГРЫ. Этнография национальных игр казахов  и этносов  Казахстана. Социально – бытовые, подвижные, познавательные, военно-спортивные и другие виды народных игр. Виды национальных игр: кокпар, асык, байга, аламан байга, алтыбакан, ручеек, каравай, борьба. Игры народов мира. Международная детско юношнская игра «Алтын Сақа».

ДУЛЫҒА – ДОСПЕХИ БАТЫРОВ. Этноисториография  военного обмундирования и оружия. Доспехи войнов-батыров и баһадуров . Этнокомплекс богатырских доспех. Конные и вооруженные снаряжения. Национальные костюмы и их виды. Игра «40 Батыров и Манас»

ҚАСИЕТ-РАЗУМ. Нетрадиционные методы исцеления, врачевания и програмирования видов болезней и их лечение. Древние традиции и методы народной медицины. Астральные и параллельные миры и их влияние на сознание людей. Ясновидение, медицинские приемы снятия порчи и сглазов. Биоэнергетический потенциал и возможности человека. Казахские баксы, тәуіп, мулла, и их деятельности в медицинской практике. Виды болезней и методы их лечения. Мероприятие «Авиценна»,

АС – ЭТНОТРАПЕЗА. Казахский дастархан и этикет. Этнокультурные особенности трапезы

казахов и других народов. Этнопроцесс во время ритуала - Ас. Гостеприимство народов Великой Степи. Виды национальных блюд и напитков.Традиции мясного деликатеса и их разделывание. Порядок и ритуал приема гостей. Этнопроцесс подачи блюд и другие этноэтические нормы. Торжественное слово гостя и порядок предоставления. Мероприятие  «Ас»

БАБАЛАР ӨСИЕТІ - ЗАВЕТЫ ПРЕДКОВ. Этнопознавательная особенность заветов. Этническая природа

и воздействие заветов и благословения аксакалов, Этногенофонд словарного запаса. Народные приметы и запретные слова. Пословицы и поговорки. Этические нормы  сложения мысли и культуры речи. Логические приемы этнолигвистики. Вопросы этноэпистемы.

ЗЕРДЕ - ВОСТОЧНЫЙ РЕНЕССАНС. Генезис средневекового Мусульманского и Туранского Ренессанса. Великие научные открытия арабо-тюркских ученых в области медицины, арифметики философии в эпоху позднего Средневековья . Каталог научных достижении выдающихся мыслителей Востока. Мероприятие «Зерде»

ҚҰСБЕГІ – БЕРКУТЧИ.Этнотрадиция охоты на диких животных и этнорегулятивная  особеность

номадов. Виды охоты и методы приспособления. Антропологические факторы взаимосвязи человека с окружающим миром. Гармоничная

последовательность действия и влияния номадов на природу. Традиция охоты и обращения номадов к хищным птицам. Бытовое и охотничье снаряжение Беркута и способы дрессировки. Виды хищных птиц. Природно-гармоничный комплекс охоты. Комплекс триады: быстрый конь, гончая собака-тазы и хищный беркут. Мероприятие «Беркутчи»

ҚЫЗ БЕН ЖІГІТ - ДЕВУШКА И ДЖИГИТ.

Этнополовые и возрастные особенности молодых людей. Этносоциальная особенность казахов и других народов к вопросу полового воспитания. Этнографические  качества  молодых пар и их социально-генетические предпосылки . Этноприродный  менталитет и психологическая особенность становления характера, гордости и достоинства. Вопросы любви и переживания юношеского периода. Гигиенические и другие факторы общества и семьи в процессе становления и развития молодых людей. Проблемы этногендеризации.

Мероприятия   «Қыз сыны»  и Жігіт сұлтаны».

ЗАМАН-АЙ - ЭКОЛОГИЯ. Глобальная межпланетарная экологическая катастрофа.Историография антропогенного воздействия человеческой цивилизации. Проблемы атмосферных оболочек и ноосферы. Эндогенные, экзогенные, техногенные, тектонические факторы. Межконтинентальная экология и экосистема мирового океана. Проблемы зооэкологии, фитоэкологии, агроэкологии, биоэкологии аутэкологии, антропоэкологии. Экологическая культура и психология человека. Основы общей экологии. Этноэкологическое и научно-техническое образование и воспитание. Мероприятие «Арал-Балхаш».

АЛЫСТАҒЫ БАУЫРЛАР - КАЗАХСКАЯ ДИАСПОРА. Проблемы казахской диаспоры за рубежом. народная дипломатия. Основные вопросы миграции, эммиграции, демографии, геноцида и депортации. Население народов мира. Всемирный Курылтай казахов. Социальные проблемы оралманов. Мероприятия: «Алыстагы бауырлар».

ДОСТЫҚ - ДРУЖБА. Жизнь и деятельность видных ученых и деятелей арабо-мусульманского мира, России, Китая и европейских стран. Укреплние дружбы и солидарности народов СНГ и Казахстана. Ассамблея народов Казахстана. Мероприятие «Дружба».

АРДАГЕР - ВЕТЕРАН. Сбор материалов об участниках греко-римской, сако-персидской, тюрко-византийской сражении, о войнах с арабами  джунгарами и монголами. Ветераны Событии І845, 1912,1916, 1921, 1932,1941, 1979 годах и о событиях Декабрьского восстание в Алматы 1986 г.г. Создание музеев боевой и трудовой славы. Мероприиятие  «Ардагер».

ОЮ-ӨРНЕК - ЭТНОУЗОРЫ. Этнопознавательная космогоническая, геометральная зооморфная, ортиоморфная, ихтиоморфная особенность национальных узоров. Таинственная зарисовка и точное расположение узор.  Панорама узор на коврах и текеметах и их разновидности. Мероприятие «Ою-Өрнек – Этноузоры»

БЕЙНЕЛЕР  СЫРЫ - МИР ЭТНОРИСУНКОВ. Древнейшие и загадочные пещерные рисунки предков. Рунические, тотемические, геральдические, петроглифные каменные эарисовки. Древние стоянки и пещеры: Тамгалы, Таскескен, Бесшатыр, Арпаузен . Этноэкспедиция "Ескінің көзі - Живой родник".

АТА-АНА - РОДИТЕЛИ. Родительской дом - как очаг и основа народной педагогики. Многовековой опыт воспитания и образования народов мира, Общечеловөческие и
духовно-нравственные ценности семейного воспитания. Этносоциальная среда семейно-родственнных отношении и ее вековые связи. Мероприятия «Ата-Ана - Родительский дом»

ШАРИҒАТ-ҚҰРАН – МУСУЛЬМАНСКИЙ  МИР. Генезис исламской религии и культуры. Религиозно - философское значение священной Книги - Коран. Таинственные  параллели  и познавательные значения. Трансформация  учении и идей  Всевышнего Аллаһа - одной из величайшей  религиозной  конфессий  мира – Ислама Этнофилософское  богословское и культурные  ценности Ислама. Мусульманский Ренессанс и человеческий фактор. Образ Всевышнего Аллаһа как синтез межпланетарной религиозно - философской и духовно-мифологической трансформации. Священная Книга Коран - как путь к познанию мира. Мусульманская этика и социально-правовые нормы Шариата. Мир святых духов.. Религиозные традиции и обряды. Мероприятие  «Мусульманский мир».

ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ  ҺӘМ СӘБИ - ДЕТСКИЙ МИР И МИЛОСЕРДИЕ.Оказание духовной и моральной помощи детям сиротам, инвалидам, одиноким, больным и престарелым людям. Посещение детских домов и коллонии, домов престарелых и больниц. Проведение всекаказахстанской благотворительной операции  «Мелосердие» и «Ауыл». Организация тимуровского  движения на местах. Участие в благотворительной акции фонда «Бөбек».

САУДА - ЭКОНОМИКА. Международное экономическое  отношение и их влияния на регионы. Стратегическая Программа глобального зкономического развития. Основы экономических наук и реформ. Современная  экономическая психология человека. Основы экономичөских учении: макроэкономики, менеджмента, аудит, финансовой и банковской  системы. Евразийская социально-экономическая интеграция. Внесение личного вклада для экономического процветания независимого Казахстана. Создание  центров юных предприимателей. Мероприятие « Сауда – Экономика»

ҒҰМЫР  ҺӘМ  ҒАЛАМ – ЧЕЛОВЕК И ВСЕЛЕННАЯ. Концепция современного миропониманния и естествознания. Новые теории о сложных системах аэрокосмического, мировозренческого характера. Теория глобального мышления и концептуальный   подход. НТР и современный мир. Умственный  потенциал и новые вожможности человека. Гипотеза и реальность. Пространсво и время. Основы человековедения. Дианетические, кибернетические, сайентологические и синергетическиө синтезирование тел, точек и других эемных-неземных  систем и объектов. Научно-исследовательская работа

АНА ТІЛІ – РОДНАЯ РЕЧЬ. Мировая историография этнолингвистики. Древнетюркские каменные рунические письменные памятники. Этноязыковая культура арийцев,  сако-скифских и гуннских племен. Великое переселение народов и их этнолингвистический  ареал. Каменные и другие письменные стоянки:Тоныкок, Мойыншор, Кюль-Тегин, курган Иссык и Пазырык. Мероприятие «Ұмай-Ана».

ТҰРАН  КҮНТІЗБЕГІ – ТУРАНСКАЯ  АСТРОЛОГИЯ.

Древнетюркский этноастрологический календарь  акватории Великой долины  степной зоны Евразийского субматерика. Древние  звездочеты  и ясновидцы.  Этногенез  туранского знахарства. Древняя этноастрологическая карта. Сарыаркийнские «Мұртты Оба –Астрологические каменные усы» как звездная обсерватория этносов Великой Степи. Времена года месяца, недель. Часовой пояс и ориентирование на местности. Составление карт. Современные астрологические  знания . Мероприятие  «Туранская  этноастрология»

ЖАҚСЫЛЫҚ  ҺӘМ  ЖАМАНДЫҚ – ДОБРО  И  ЗЛО . Естественнонаучные  и антропогенные  факторы и психика человека. Психологическое и душевное состояние человека. Определение  религиозно-мифологических, астрально-биологических пространственно – генетических  воздействии  на сознание  и организм  человека . Генезис  дуалистического состояния  и причины добрых и злостных качеств человека. Аналитическо-анатомические методы исследования человековедения . Неземная  связь человека.

ЖАС  ҚЫРАН – ЮНЫЙ ВОИН .Военное искусство древних номадов их предшественниксв. Конница кангюев и скифский конный маневр ведения боя в условиях степи.

Военная  история  номадов. Военная  тактика  и  стратегия  ведения боя Военное  образование  и  воспитание. Национальная  военная   доктрина. Военный строй и порядок . Устав ВС РК . Виды  Воруженных  Сил  РК . Военно –спортивная  игра  «Мың  бала».

ӘЛЕМ ДІҢДЕРІ  ТАРИХНАМАСЫ – МИРОВАЯ   РЕЛИГИЯ.  Глобальная  историография   мировых религии: Ислама , Христианства . Буддизма и  других  религиозных конфессии  -  сыгравшие   огромную  роль  в  антропологических  периодах  становления  и  развития   человеческой   цивилизации. Этнокультурные  и обшечеловеческие   ценности ,  нравственность  и  огромная  воспитальная   роль мировых религии. Священные Религиозные  Книги ,  жизнь  Пророков, жрецов и духовных  учителей. Религиозные   традиции  и  праздники. Составление  учеников  и концептуальных  программ  по  теме : «Мировая  религия».

АТАМЕКЕН ҚОҒАМЫ  ҺӘМ МЕДРЕСЕСІ - ОБШЕСТВО И МЕДРЕСЕ «АТАМЕКЕН».Создание республиканской организации детей и школьников «Атамекен». Первичные отряды и их возрастные особенности. Центр воспитательной работы «Атамекен Ордасы». Пути реализации Программы «Атамекен» в воспитательңых работах молодежных и других организациях. Определение и классификация одареных школьников и создание специальной школы «Медресе Атамекен» Разработка учебников и комплексных программ нового поколения. Ассамблея школьников Казахстана (АШК)

ТӘНІР-НАМА-ТЕНГРИАНСТВО.

Мифологическо-познавательное наследие доисламского верования тюркских народов Великой Степи. Духовно-культурное, философско-

нравственное учение Тенгрианство. Общечеловеческие ценностные параллели Ислама и Тенгрианства. Архаичные традиции тенгрианства в бытовой жизни казахов и их признаки: жертвоприношение, культ огня ивера Аруахам /духи предков/. Этноэкспедиция на вершину «Хан Тенгри».

ҚАЗАҚ  ЕЛІ - НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН. Геополитика, менталитет, национальная безопасностъ, проблемы генофонда, внутреняя и внешняя политика современного Казахстана Консолидация общества. Социальные, политические и другие вопросы. Стратегическая идея Президента Назарбаева «Казахстан 2030». Конституция, Законы РК, Указы Президента РК, Постановления правительства РК и другие законодательные акты. Казахстан и ООН. Дипломатия и юриспруденция. Казахстан в системе макроэкономического пространства. Национальные меньшинства в РК. Вопросы синологии и славяноведения. Выборы в РК. Аэрокосмическое агентство РК. Проблемы молодежи и безработицы Права человека в РК.

ТҰРАН  ҺӘМ ТҮРКІСТАН - ТЮРКСКИИ  ЭЛЬ. Этноисториография  тюркских народов мира. Развитие и глобальное исследование истории и культуры, языка, религиозных и мифологических традиции тюрков. История Великой Туранской империи. Великие ученые и мыслители тюркского мира. Календарь знаменательных событии из истории и культуры тюркских народов. Разработка научных книг по медицине, языка, искусства, этнопедагогики  этнопсихологиии и других дисциплин. Памятники древетюркской рунических надписи. Организация ТЮРКСОЙ. Мероприятие «Тюркский мир».

НЕОПЕДАГОГИКА И НЕОПСИХОЛОГИЯ. Проблемы образования и воспитания в условиях техногенеза и всеобщей глобализации. Неопедагогические и неопсихологические парадигмы изучения когнитологических способностей феномен эпохи техногенеза – хомоинформатикуса, постхомо, хомоинтеллигенса и хомотехникса.

In Kazakh school №58 of Astana and International scientific conferense “The Kids movement tendensy on total globolization” was held by Republican childrens social organization of march 29-30 2008, the 20 th joboblee of  “Atameken” programme.

In conference took part vize secretary of International Union of kids social organization (UPO-FCO) professor Frishman I.I. (RF,Moskow), the 3^rd secretary of Ambassedor of Japan on Kazakhstan Miss. Yamada Ikue, the director of Republican of Rods technical enjinering academy Bapanova Zh.B {Kirgyz Republic, Bishkek}, Vice director of shool v.Kaskat, Isilcul region, Omsk Russin Federation, Vise director of Republican educational methodologocal center Zagainova V.I,  Director of Departament og education of Astana sity Bimendina A.T and others.

This conference 3s important for chenginy the polotius of the state and the society in the problem of children, of Kids Rights, for the new way called “sociocinetics”.

National education and ubraring Programm “Atameken”appecred before the USSR’s teardown. In 1988 is was a pioneer organization, laser on is become a Kids movement. Nowadays this movement ineludis thousand of schoolchildren of the Republic. “Atameken” offerend to rename “pioner’s room” into “Headquarters of Atameken”, and pioner leaders into talimger’s “oktyabryats into baldirgan’s, pioners into ulan’s, comsomols into miras-murager’s”

Many schools carried out regionl Kuriltai “Atameken” and other organization’s were made up to where new rulies entering into “Atameken” were accepted. The organizations “Assosiation of young leaders”, “Zhuldiz”, “Kazakhstan scout’s organization” also accepted the new the new rules, mentioned above.

By Minister of education and science Aitimova B.S on august 26-28 and 2006 in the Republican cerntre “Baldauren” the Assambley of Kid’s organizations and social roups of Kazakhsstan was carried out.

Nowadays the problems of modern conditions of Kid’s organisations are not researched scientfically. Many scientists consider that it is nesessary to find out the phenomenon of Kid’s movement in the aspects of psycological-pedagogical science in “sociokinetics”. At the moment scientifical-practical conference, on the problems and perspectives of modern conditions of Kid’s movement  was not carriedout.

So the Republican Kids organization “Atameken” and the Kokshetau university, the departament of education of Astana on marsh  28-30 carried out International conference  to the 20 th jubilee of Kids movement and “Atameken” programme.

The resolution of the conference

1. The decree of the President of Republic Kazakhstan “About state support of Kid’s organisation in Kazakhstan” must be taken as the foundation.

2. To establish the plan of cooperation of Kid’s  organisation in Kazakhstan with international

3. To establish the plan of basic activities and the memorundum of cooperation of Republican Kid’s  organisation “Atameken” and international unity of children association.

4. To orginize leaders training courses.

5. To establish resourse centers on exchaing with experiments among Kids organization sations using Internet, to carry out Internet conferences.

6. To orginise annual seminars and training for leaders of Kids’ social organizations.

7. To establish annual international scientific-social conferense on the problems of sociokinetic and Kids’ movement.

8. Make suggestions to official state organs on revision of books as “Pedagogics”, “Phsycology”, “History of Pedagogics” scientifical researches (are carried out) in Kid’s & Children’s moveients, as a basic of pioneers work at schools are carried out by N.Krupskaya, S.Shatsky, P.Blonsky, V.Lunacharsky, A,Makarenko, V,Suhomlinsky, V.Lebedinsky, Z.Khodorovskaya, N.Boldirev, V.Korotov.

Kazakhstan scientists as R.D. Irzhanova, K.Kunantaeva, Z.Bainazarov, N.B.Abaeva, N.Tataurova, M.Kopzhsarova, B.I.Mukanova and others made up many scientifical researches, they highly appreciate Kids movement associal movement.

The interfierence of the state into home faivs of pioneer organization, bring to to politization of Kids’ movement. So at the  9 th international against the Assambleys resolutions. In the middle of 80 th XX cenrury many (Estonia, Ukraine, Uzbekistan) pioneer leaders and pioneers wished to leave the international pioneer organization.

In Kazakhstan in particular in Pavlodar region inder the leadership of Arman Kani in 1969 was taken an attempt to baild an independent kids organization “Zhas ulan”. The attempts of this kind were taken in other regions Kazakhstan. Teachers and pioneers  school I.Zhaksybekova – G.Ordabaeva, K.Khasenova, S.Agmanova, R.Kydyrbaikyzy, M.Kydyrbaiuly and others become the first active members of the first organization of “Atameken” while diong the operation “The pioneer farm” visiting ship farms in sovhoz Karakol after  A.Abzhanov, the resolution about buildiny the organization “Atameken” was carried out. The members of “Atameken” helped the farmcis from distant farm to look after the sheep when the have free time pioneers their leaders, very often organized concerts, folkdames and other entertaiments.

Social initiation and creation of “Atameken” on realizing the operation “Pioneer farm” were hidhly appreciated at the komsomol conference (Semey, 1985). So the komsomol secretariat under the leadership M.D.Alseitova and members of “Atameken” vere allowed to take part in the competition among pioner leaders, the winners of which can wolk at “Artek”. Artek was not justapioneer camp, it was the centre of happiness. For children , the heart of human values.

As the result, in school №112 of Almaty, saccesfally fanctioned the first pioneer headquarter “Atameken”. The most impotant affair of “Atameken” was the meeting with pioneers from Armenia who came to Almaty after the earthquake in Spitak (1988) later on the headquarter of Atameken was broken up. But in the archives the plang of work, photos and other documents were saved, later on in spning 1989, the members of “Atameken” renewed their work.

In 1991 on the 7 th of december was a meetiny there was held the first Republic conference “Atameken” in Almaty. In theswork took part  K.B.Zharikbaev, the professor of  Kaz GU by Al Farabi, S.Kaliev, the professor of Kazakh academy of edication by I.Altynsarin, B.A.Almuhambetov, Ministry of education RK, G.A.Altynbekova, the secretary of Central komsomol comitety RK, D.Schaimenova, chairman of Central pioneer soviet RK, B.Mustafin, labour veteran, A.Tuyakov, the Olympic champion (Tokyo, 1960), A.Barlybaev, professor Kazakh economic university by T.Ryskulov, D.Satybaldin, social organization “Azat”, D.Nasyrova, Kazakh railway station, M.Omarov, music manadjer of RK, H.Azenova, representafivc of uzbek diaspory, G.Donbaeva, N.Syrgabaeva (Taraz region), B.O.Syieubaeba, N.Esbosynova, M.Ayapova (Kyzylorda region), G.Karabekova, G.Sagymbaeva (South Kazakhstan region), E.Sagatbekov, B.Igysinova (Almaty region), G.Musaeva (Zhezkazgan region), G.Karanova, G.Hasenova (East Kazakhstan region), E.Zhakashov, A.Synanshieva (Taldykorgan region), O.Nurgalieva, G.Sultanbaeva (Atyrau region), G.Samatova (Torgai region), B.Ahmetova, A.Myrzagalieva (Almaty sity) and other vercegentatives of Republic of Kazakhstan regions.

The 1th Republic Kuryltai “Atameken” suggested in to create in pioneer stabs “Atameken Ordasy” instead of “pioner chambler” and pioner leaders call  “talimger”, oktybryat-baldyrgan, pioneer-ulan, komsomools-miras many schools, to be exast teachers pubils of Sozak region (South Kazakhstan) of South republic KZ couried out regional Kuryltai “Atameken” in here they adopted all there rules above. The 1th Kuryltai “Atameken” show great potential al good upbringing in the terms of market economy.

At first the programm “Atameken” used as methodical recommendation of organization in school and other organizations. The main aims of programm reflected not not only specific upbringing, but also involves pedagogical technology. Taking into account local population many practics.

Best teachers leaders schools and kindergarbens. Social interests, childrens’ opinion were not taken into account wheu planning educational work. All the promlems were golved by teachers and pedagogical council the pioneer room had become a political instoument with one ain. Such an approach lead to the negative occurences: nigilizm, egoizm, dissipation, amblitionizm, drug addiction children’s coiminality.

A lot of scientist-teachers (S.Kaliev, K.Kozhahmetova, E.Dmitrienko, T.Iskanderova, K.Kabdyrazakuly, R.Dusembinova, S.Muhambetova) suggected alternative variants of necessity and regularity of the educational work of schools, kimdergartens a clubs. Scientific and ethno-pedagogical conception-programm “Atameken” obbereditsown variant of changing this situation. Due to “Ulan” the pioneers of Kazakhstan and others transformed “pioneer room” into “Atameken ordasy”.

In sprimg 1990 innews “Ulan” here vere published methodological recommendations of organization educational work according to the programme “Atameken” under the guidance of Balatai Auezova in the village Chulak-kurgan (South Kazakhstan region’s) for the first time Kuryltai “Atameken” was carried out. (Newspaper “Ulan” 18.03.1990, 10.02.1991 years). Kuryltai desided to found a new kids and childrens organization “Atameken”.

Troung there were not enough people there they managed to adopt an importaut resolution about creating the methodological centre “Alau” the newspaper “Ulan” (14.09.1989 years). With the help of this centre there vere published  at lot of significant recommendations projects, plans of educational-upbragring work. In autumen 1990 years for the first time there started a seminar where pioneer workhers and leaders of the kids-childrens movement took part.

The seminar was very importaut for there were participaunt of the country regions. Newdays all of them are active leaders of the kids movement “Atameken”. Many journalists and editors did a great informatic support.

When the basic directions of the programme “Atameken” appeared in the newspaper “Ulan” there vere formed the first organizations “Atameken”. It had become a great moment for “Atameken ordasy” because it influenced the formation of patriotizm, national self-conscioncuess independence nud national pride ofnew generation.

At the 7-th Republic meeting of pioneers (3-5 november, 1990 years) the “Atameken” offered to change the name of the organozation at the meeting the first comsomol secretary of Kazakhstan I.N.Tasmagambetov read the text of greting the delegates of the first secretary of the communist party of Kazakhstan N.A.Nazarbayev.

The name of the pioneer organization hadu’t beenchauged. The programme of “Atameken” was chosen as a programme-orientations of the pioneer organization of Kazakhstan. It didn’t suit them. The delegates of “Atameken” critisized nud discussed questions of country schools, problems of Kazakh languange of keeping the national and spiritual culture of Kazakhstan.

The delegates desided that to solve all these problems means to change the name of the  pioneer organization and to make strategic plan of the organization taking into account kazakh dais mentality. At the beninning of 1990 years pioneer camps were reduced because of the difficult economic situation. Schools kinder and childrengates, all budget organizations were not financed . They were closed.

Government didn.t pay attention to the kids organizations. They had to solve the problems themselves. All this lead to the disintegration of the central organ and to the changing atmosphere schools. It was a changing moment in the history of kids and childrens movement “Atameken”. After the Kuryltai almost all schools of Kazakhstan founded kids detachments “Atameken ordasy” (“Ulan” 18.03.1990, 2.07.1991, 10.02.1991,1.07.1992, 23.07.1992, 28.01.1992)

The Kazakh scientific and ethno-pedagogical programm “Atameken” a lot of scientist-teachers (A.Saduakasov, L.S.Syrymbetova, S.K.Abildina, D.Lepeshev, A.Ashaiuly, teacher’s upbriging-master M.Mukhamedzhanova, K.Uskembaeva, A.K.Omarova, G.Khasenova) worked out additional complex projects programm “Atameken” was translated into russian, uzbeks l uigurs and english languages and was published.

In pedagogical researches main directions of the concention “Atameken” were used of K.Boleev (Pedagogicl university of Taraz), S.Mukhambetova (The Russian academy of education, Moscow,RUS), S.Kaliev (The Kazakh academy of education by I.Altynsaryn), K.Kozhahmetova (The Kazakh state women pedagogical institute), Zh.Nauryzbai (Zhezkazgan state university by Baikonurova), T.Konurbaev (The Kyrgyz national university by J.Balasagun, Bishkek, KRG), K.Kurmanhan (The Kuldzha pedagogical institute, China), A.Ashaiuly (Bayan Olgyi, Mongolia), A.Kisymova (The Kazakh state pedagogical university by Abai).

The authors of educational textbooks Zh.Koyanbaev “Pedagogica” (The Eurasian national university by L.Gumilev), Z.Abilova “Ethnopedagogica” (Kazakh academy the world’s languages and international affairs by Abylaikhan), S.Kaliev, A.Kenzhan, A.Imasheva “Ethnopedagogica-Sillabus” (Kazakh state women pedagogical institute) and other scientists hidhley appreciate the activity of youth organization and the progpamm “Atameken” in their works.

Many organizations were created in schools, in yard clubs. Now we should see that the problems of shildren’s and kids movement di wasn’t the aim of scientific researches. In 2005-20006 years when the Minister of education and sciense the Republic of Kazakhstan was B.S.Aitimova, the leaders and veterans kids&children’s movement proposed to consider the case of children’s l youth’s movement.

In nowadays sciense organizations pay great attention to the problems of children’s organization such movements. Many scientists especially in Russian Federation as (M.V.Boguslavsky, E.Chepurnyh, A.V.Volohov, K.D.Radina, L.Alieva, L.I.Shvetsova, A.G.Kirpichnik, R.A.Litvak, B.Z.Vulfov) propose to indentify the phenomenon of childrens movement from the scientific psycho-pedagogical side.

In should be noted that in Russia ekist children projects like programm “Atameken” such as “Youth Russia”, “Batyr”(Bashkortostan region), “Er Vei” (Mari El region), “Kugeze mlade” (Sakha-Yakytia region). For example in the programm “Youth Russia” one part dedicafed to the culture of Russia. And in the programm “Atameken”. The theme is “Alystagy baurlar-Kazakh diaspora”.

The problems of of reseach was supported by teachers of Kazaly (Kyzylorda region). The result of this work is the creation “cosialcinetic children” of regional centre “Altyn urpak”. The members of the Centre are B.Danyshpan, Sh.Baizakova, A.Esbosynova, B.Jienbaeva, A.Dzhuzbaeva, K.Zeev, A.Omarova, P.Sahieva l others. The Center “cosialcinetic children” plans to karry out conduct international conference in Kazalinsk sity (Kyzylorda region).

In Kazakhstan pedagogical problems of children movement is on the standart sitiation. That’s uhy on the basic of the programm “Atameken” we need to use the methods of creative and experimental works. It shaled be noted that fice the oldays. Heve wash it any programm quch as “Atameken”.

That’s uhy we think that the realization of the decisions of conferense dedicated to the problems of children movement ahich will be in Astana in 2008 years of april mustn’t be the fask only of pedagogs but the problems which must be solved on political level.

THE KAZAKH SCIENTIFIC AND ETHNO-PEDAGOGICAL KONCEPTION-PROGRAMM «ATAMEKEN»

“АТАМЕКЕN” -  is a scientific and ethno-pedagogical conception, which is based on the upbrinying and education progressive ideas, gained during centuries experiense of peoples, ethnic groups and it facilitates to form common to all mankind values, spiritual-material and national culture in the sense of the growing generation by means of complex, planed and systematic upbriging influense

MAIN AIMS AND TASKS ARE PROGRAM “ATAMEKEN”. To bring up harmonionsly developed personality, who brinys benefit to the society and who makes a contribution for the prosper3ty of the motherland, who vespects the history, culture of people and state national traditions, state symbols and attributes, the President of the Republic of Kazakhstan, the Republic of Kazakhstan Constitution and daws and other common to all manking values. To form the feeliny of  Kazakhstan patriotist through upbrinying possibilities with the help of the ethno-pedagogics and ethno-psychology. To define the main methodological directions of complex upbrinying work with the use of modern cognitive-educologic technologies.

THE MAIN DIRECTIONS OF  ETHNO-PROGRAMM «ATAMEKEN»

SALT-DASTUR – TRADITIONS AND CUSTOMS. Ancient and modern folk traditions and customs. The Nomad’s every day and ceremonial ethnics. Family and society traditions. Cvadle-song. Folk rites. Kazakh Aksakals’ blessing. Ethno-ethics of treatment. Tradition of a Zuneral. Matchmaking and its ethno-cultural pesuliarities. Ethnic grops’ traditions.

SHAKHAR – ANCIENT CITIES. Ancient cities of the Central Asia and East. Architecture, distinctive culture and social-politic history of the ancient  cities. Ethno-geography of the population. Toponimic map of chakhar-sities. World states’ capitals. Cognitive game “Astana”.

ZHIBEK ZHOLY – THE GREAT SILK WAY. A historiography of the great Silk Way is as the symbol of the Eastern and western ethnic groups ethno-genesis and world culture interaction. Ancient trade and caravan ways. Ethno-toponimic map-making of history and holly places’ ancient names. Ethno-expedition by the great ancestors’ holly places. Pupils and youth’ international caravan, which is called “Atazhurt”. Ethno-route by the roads of the great Silk Way.

SONBES ZHULDUZDAR – NON-FADING STARS. The ethno-chronology of great philosophers, sages, kagans, bakhadurs, the braves and bards dive and creation of the remarkable men, distinguished figures of culture, art science and education, outstanding state and public figures. The representatives of Kazakhstan. The measure “Sonbes zhulduzdar”.

TOLGAU – LEGENDS. Verbal folk creation of the Nomad’s and their successors. The great Steppe’s ethnic groups’ historical and cultural heritage. The Kazakh  Question-Answer Song. Sages and zhiraus’ ethno-folklore property and creation. Folk facts Regional geography. Vocabulary and logical techniques of the ethno-languayes hiterary janre. The measure “Korkyt nama ”.

ASYL MURA – INVALUABLE LEGASY. Ancient historical and cultural monuments, camps, cave and stone graves. Stone inscriptions and statues. Ancient anthropoliic and mythologic monuments century and secret interaction. The ethno-expedition “Kozy -Bayan”.

DOMBRA-DASTAN – LEGEND ABOUT DOMBRA. The ethno-musical historiography of folk instruments as dombra, kobyz and others. The ethno-musical instruments and works’ discovered musterious potential sound connections. Folk song art’s solo and synchronous sounds. Connection and areal of spreading. One of the ethno-cognitive nature of ethno-music comprosition is kui. World peoples and ethnic groups’ ethno-music hritage. The measure “Tanir kubiri – Appeal of God”

NAURUZ – THE NEW DAY. Ceremony of celebration of the New Years and the great Day – Nauruz on the day of world people annual vernal equinox. Nauruz holiday’s geographical reculiarity and ethno-phylosophic definiteness. Ethnogeographic and religious-cultural nature of the holiday. Sacrifise and ethnic norms, astrologic tokens  and astrologic factors. World and Kazakhstan nations tass holidays. The date “Nauruz-nama”.

ZERGER – JEWELRY ART. Ancient Nomad’s and their successors ethno-applied and jewelry art. Scythian animal and poly-boxcalf style’s cosmic and ethno-phylosophic nature. The Iurta buildiny’s ethno-cultural pesuliarity as the symbol of the Earth and the Cosmos buildiny’s cognition. The kazakh (turkic) Iurta and its decorations. The measure “Altyn adam – The Golden Chief”.

TORT TULIK – DOMESTIC ANIMALS. Domestic animals mythological names e.g. horse’s is Kambar Ata, camel’s is Oisyl Kara, cow’s Zengi Baba, sheep’s is Shopan Ata. Animal’s totem. The Nomads ancient tradition of domestic animals maintenance. Problems of Aul and agrarian sector. The measure “Tort Tulik”

KOKPAR – NATIONAL GAMES. The Kazakh and Kazakhstan’s ethnic groups national game’s ethography. Folk game’s social and rural, moving, cognitive, military-sport and other forms. Such national games as: kokpar, asiik, baige, Alaman-baige, altii-bakan, rucheek-brooklet, karavai-round Loat, Wresting. World nation’s games. International infant-youthful game “Altyn Sakka”

DULYGA – THE BRAVES’ ARMOUR. The ethno-historiography of military uniform and weapons. Soldier-braves and bakhadurs’ armour. Warrior armour’s ethno-complex. Horse and armed equipment. National costumes and their forms. The game “Forty Batyrs and - Manas”

KASIET – INTELLECT. Non-traditional methods of healing, cure and programming of the illness form and sheir treatment. Ancient traditions and methods of folk medicine. Astral and parallel universe and their influence on the men’s consciousness. Clair voyance, medical techniques of spoiling and hexing removal. Man’s bioenergetic protential and chances. The Kazakh baksii, tauip, mulla, and their activity in medical practice. Illness forms and methods of their treatment. The measure “Avitsenna”.

ASS – ETHNO-MEAL. The Kazakh table and etiquette. The Kazakh and other nation’s ethno-cultural peculiarities of the meal. Ethno-process during the ritual “Ass”. The Great Steppe Nations’ hospitality. Forms of national dish and juice. Traditions of meat delicacy and its dressing. The older and Ritual of quests’ reception. Ethno-process of dish serve and other ethno-ethnic norms. Quests’ solemn words and an ovder of giving somebody the Sloor. The measure “Ass”.

BABALAR OSYETI – ANCESTORS’ TESTAMENT. Testaments’ ethno-cognitive peculiarity. Ethnic nature and Aksakals blessings’ testament influence. Ethno-genetic fund of the vocabulary. Folk tokens and prohibited words. Proverds and sayings. Ethnical norms of idea composing and speech culture. Ethnolinguistics’ logical techniques. Questions’ of ethno-episystem.

ZERDE – THE ORIENTAL RENAISSANCE. Genesis of middle-centuries Maslem and Turan’s Renaissance. Great scientific discoveries of the Arabic, and Turkic scientists in the medicine, arithmetics, phylosophy in the eposh of late middle-century. A catalogue of scientific achierments of the Eastern ontstandiny thinkers. The measure “Zerde”.

KUSBEGI – EAGLE HUNTERS. The ethno-tradition of hunting on the wild animals and the Nomads’ ethno-regular peculiarity. Forms of hunting and methods of adaptation. Anthropologic factors of a man’s interaction with the surrounding world. Harmonic consistency of actions and the Nomads influence on the Nature. Nunting traditions and the Nomads treatment of wild birds. An Eagle’s everyday and hunting outfit and the ways of training. Types of wild birds. Nature-harmonic complex of hunting. The complex of a triangle is a Last horse, a hound-tazi and a predatory eagle. The measure “Berkutshi”.

KIIZ BEN  DZHIGIT – LASS & LAD. Young people’s ethno-sexual and   peculiarities. The Kazakh and other nations ethno-social peculiarity to the question of sex upbringing. Youny pairs ethnographical qualities and their social and genetic prerequisite. Ethno-natural intellect and phychological peculiarity of character, pride and dignity becominy. Questions of love and emotional experience of the youthful period. Hugienic and other factors of family and society in the process of young people’s becoming and development. Problems of ethno-genes. The measure “Kiiz siiny & Dzhigit sultanii”.

ZAMAN-AI – ECOLOGY. Global interplanetary ecologic catastrophy. Historography of human civilization’s anthropo-genic influence. Problems of atmospheris shell and noo-sphere. Endogenic, exogenic, techgenic, tectonic factors. Intercontinental ecology and world ocean’s echo-system. Problems of zoo-ecology, phyto-ecology, agro-ecology, bio-ecology, auto-ecology, anthepro-ecology. A man’s ecologic culture and psychology. The basis of general ecology. Ethno-ecologic and scientific-technical education and upbringing. The  measure “Aral & Balkhash”.

ALIISTAGII BAURLAR – THE KAZAKH DIASPORATION. Problems of the Kazakh Diasporation abroad, a public diplomasy. The main questions of a migration, emigration, demography, genocide and deportation. World nations’ population. The Kazakhs’ world “Kuriiltai”.The settlrs’ social problems. The  measure “Aliistagii baurlar”.

DOSTIIK – FREINDSHIP. Life and activity of outstandiny scholars and scientists of Arabic-Moslem World, Russia, China and Europian countries. ICC (Independent Countries’ Commonwealth) and Kazakhstan nations’ consolidation of Sriendship and solidarity. The Kazakhstan nations’ Assembly. The measure “Druzhba”.

ARDAGER – VETERAN. Material collections about the paticipants of Craeco-Roman, Scythian-Persian, Turcis stragyles; about the war with the Arabs, the Dzhungars and the Mongols. Event Veterans in 1845, 1912, 1916, 1921, 1932, 1941, 1979 years and about the events of Desember rebellition and Almaty (1986 year). Museum creation of bellicose and laabour glory. The measure “Ardager”.

OIU-ORNECK – ETHNO-DESIGN. National design’s ethno-cognitive, cosmogonic, geometrical, zoo-morphine, orthio-morphine, ichthyo-morphine peculiarities. Design’s mysterious sketch and precise arrangement. Design’s view on the ruds and tekemets and their variety. The measure “Oiu-orneck – Ethno-design”.

BEINELER SIIRY – WORLD OF ETHNO-PICTURES. The ancestors’ ancient and mysterious cave pictures. Runic, totemic, geraldic, petro-clayey stone sketches. Ancient encampment and caves such as: Tamgalii, Taskesken, Besshatiir, Arpa-uzen. The ethno-expedition “Eskininn kozi – Vital spring”.

ATA-ANA – PARENTS. The parents’ home is a hearth and the basis of the folk pedagogics. Many-centuries experience of world nations upbringing and education. Common to all manking and sacred-ethnical values of a family  upbringing. Ethno-social habitat of a family-relation attitude and its age-old connections. The measure “Ata-Ana – The parents’ home”

SHARYGAT-KORAN – THE MOSLEM WORLD. Genesis of Islamic religion and culture. Religions-phylosophic meaning of the holy book “Koran” .Musterious paralleles and cognitive meaning. The Most Nigt God’s study and ideas’ conversion; Islamic one of the greates relioins confessions of the world. Islam,s ethno-phylosophic, theological and cultural values. The Moslem Renaissance and human factor. I made of the Most High God is as the synthesis of interplanetary religious-phylosophic and spiritual-mythological conversion. The holy boo “Koran” is as a way to world congnition. Moslem ethics and social-right norms of the Sharyat. The world of Saint Souls religions traditions and rites. The measure “Moslem world”.

KAIIRYMDLIIYK & SABBY – INFANT WORLD & MEROU. Rendering of spiritual and moral assistance to the orphans, disabled persons, solitary, sick and aged men. Visit to the children’s homes, colonies, old age homes and hospitals. A realization of whole Kazakhstan’s merciful operation “Kaiirymdliik” and “Aul”. Organization of pupils’ group movinus. Participation in the merciful action of the sund “Bobek”

SAUDA – ECONOMICS. International economic relation and its influence of the region. A strateyic program of the lobal economicdevelopment. The basis of economic sciense and reforms. A man’s modem economis psychology. The basis of the economic education such as: macro-economics, management, financial and bank system etc. The Eurasian social-economic integration. An Introduction of personal contribution for an economic Slourishing of the independent Kazakhstan. Creatoin of centres for young businessmen. The measure “Sauda - Economics”.

GYMIR & GALAM – A MAN AND THE UNIVERSE. A conception of modern world-understanding and natural sciences. The new theories about complex.systems of the airospase and world-outlook chavaeter. The theory of global thinking and conceptional approach. NTR and modern world. Man’s intellectual potential and new possibilities. Hypothesis and Reality. Spase and Time. The basis of humanity-knowing. Dianetical, cybernetical, scientological and synergetic body, points and other terrestrial and non-terrestrical systems and objects synthesizing. Scientific-investigating work.

ANA TILII – A NATIVE LANGUAUE. Ethno-linguistics’ world historiography. Ancient Turkis stone runic written monuments. The Ariitss, the Scythian and the, gunn tribes’ ethno-language culture. Peoples’ great transmigration and their ethno-linguistic areal. Stone and other written encampments such as: Toniikock, Moynshor, Kiul-Tein, Kurgan-Issiik and Paziiryk. The measure “Umai-Ana”.

TURAN KUNTIZBEGI – THE TURAN ASTROLOGY. Eurasian subcontinent’s Steppe zone great Walley’s area of water’s ancient – Turkis ethno-astrological calendar. Ancient  astrologers and clairvoyant persons. The Turan physician’s ethnogenis. An ancient ethno-astrologic map. The Sarii-arka’s “Murttii oba – Astrologic stone moustache” is as the Great Steppe’s ethnic groups’ star observatory. Seasons of the year months, wecks. Time zone and orientation on the plase. Map-making. Modern astrologic knowledge. The measure “The Turan ethno-astrology”.

DZHAKSIILYK AND DZHAMANDIIK – GOODNESS & EVIL. Man’s psychology and natural-scientific and antropogenic factors. Man’s psychological and mind state. Definition of religious-mythological, astral-biological, spase-genetic influence on the man’s good and evil qualities Humanity-knowing’s analytic and anatomic methods of investigation. Man’s non-terrestrial connection.

ZHAS  KIIRAN – A YOUNY WARRIOR. Ancient Nomads and their antedecents’ military art. Cavalery of Kanyui and  Scythian horse manoeuvre stragyle conduct strategy. Military education and upbringing. National military doctrine. Military formation  and order. Manual of Kazakhstan Republic’s Armed Powers. Types of Kazakhstan Republic’s Armed Powers. The military and sprot game “Miin bala”.

ALEM DINDERY TARIKHNAMASII – WORLD RELIGION. A global historiography of world religions such as: Islam, Christianity, Buddhism, and other religions confessions, which had pluyed a great role in the human civilization’s anthropologic periods of becoming and development. World religion’s ethno-cultural and all manking values, morality and the great educative role. Holy religions books, life of Prophets, Priests and ecclesiastical clerics. Religions traditions and holydays. Compiling of books and conceptional programms on the theme: “The world religion”.

ATAMEKEN KOGAMII AND MEDRESESI – SOCIETY & MEDRESE ATAMEKEN. Creation of children and pupils’ republic organization “Atameken”. Primagy groups and their age peculiarities. A centre of of educative work “Atameken Ordasii”. Ways of “Atameken” programm realization in the youthful and other organizations’ educative works.Definition and classification of the talented pupils and formation of a special school “Medrese Atameken”. Working out of new generation’s text-books and complex programms. Kazakhstan schoolchildren pupils’ Assembly (KSPA).

TANYR-NAMA – TENGRIANSTVO. The great Steppe Turkic nation’s before-Islamic belief’s mythological-cognitive inheritage. Tengrianstvo is a spiritual-cultural, phylosophic-moral learning. The Islam and Tengrianstvo’s common to all manking valuable parallels. Archaic traditions of Tengrianstvo in the Kazakh every day life and their tokens such as: a sacrifice, a lire cult and beliet to Aruakhs (Souls of Ancestors). The ethno-expedition to the peak of “Khan-Tengri”.

KAZAKH ELI – THE INDEPENDENT KAZAKHSTAN. Modern Kazakhstan geo-politics, mentality, national outside politics. Society’s consolidation. President of the Republic of Kazakhstan’s N.A.Nazarbayev’s strategic idea “Kazakhstan - 2030”. Constitution Republic’s daws. The President of the Republic of Kazakhstan’s decrees. The goverhment of the Republic of Kazakhstan’s resolutions and other legislative acts. The Republic of Kazakhstan and UNO (United Nations Organization).  Diplomasy and jurisprudence. Kazakhstan in the system of macro-economic space. The Republic of Kazakhstan’s national minority. Questions of slavonic knowledge. Selections in the Republic of Kazakhstan. The Republic of Kazakhstan’s air-cosmic agency. Problems of youth and unemployment. A man’s Rights in the Republic Kazakhstan.

TURAN AND TURKISTAN – THE TURKIC ELL. World Turkic nations’ ethno-historiography. Development and global investigation of the history, culture, language, the Turkic religious and mythological traditions. The history of the great Turan’s Empire. The Turkic world’s great scholars and thinkers. A calendar of momentous events srom the Turkic nations’ history and culture. Working out of the scientific books on medicine, language, art, ethno-pedagogics, ethno-psychology and the other disciplines. Monuments of ancient Turkic runic inscriptions. Organization of the Turkic. The measure “The Turkic World”.

NEO-PEDAGOGICS & NEO-PSYCHOLOGY. Problems of education and upbringing in the conditions of technogenesis and universal globalization. Neo-pedagogical and neo-psychologicalparadigms of cognitological ability learning. Technogenesis epoch’s phenomena are homoinformatikus, post-homo, homo-intelligens and homo-techniks.

Психология ғылымында әлеуметтік адаптацияның үйретілуі

Арапбаева Дәмегүл Құрбанқызы. Эл.поч.damegul.83@mail.ru Мырза Ұлықбек атындағы Өзбекстан Ұлттық университеті Философия факультеті Психология кафедрасының аспиранты. Ташкент қаласы.

Психология ғылымында әлеуметтік адаптация күрделі мәселелерден бірі болып саналады. Адаптация мәселесі тек қана психология ғылымының ғана емес, сондай-ақ басқа ғылымдардың да зерттеу объектіне айналып келген. Ғылымның түрлі салаларында адаптация мәселесі түрліше талқыланады. Әлеуметтік адаптацияны зерттеуде бірнеше ғалымдар ат салысады. Мәселен, социология ғылымында әлеуметтік адаптацияны – М.Вебер, Э.Дюркгейм, Р.Мертон, Дж.Мид, Д.Морено, П.Сорокин, Т.Парсонс, Э.Фромм, Р.Линтон, П.Делор, А.Дюссен, Л.Бристол, Д.Дьюи, Ф.Знанецкий, Р.Парк, Г.Спенсер, Г.Тард, У.Томас, Г.Чаттертон-Хилл сияқты ғалымдар кеңінен үйренеді.

Психологияда адаптация мәселесі бойынша Г.Айзенк, Г.Гартмана, Ж.Пиаже, Л.Филип сияқты ғалымдар зерттеу жұмыстарын жүргізген. Олардың дәлелдеуінше, тұлғаның жаңа ортаға бейімделуінде өзіне тән индивидуал-типологик қасиеттері маңызды орын иелейді.

Сонымен қатар, психологиялық және әлеуметтік адаптация жөнінде – К.А.Абульханова-Славско, Ю.А.Александрова, О.И.Зотова, И.К.Кряжева, А.А.Налчаджана, Б.Ф.Паршнева сияқты ғалымдар зерттеп, ғылыми жұмыстарында әлеуметтік-психологиялық адаптацияның механизмдерін тұжырымдайды.

ХХ ғасырдың 90-жылдарында Россияда әлеуметтік адаптацияның түрліше аспект және контекстерін зерттеуді, сондай-ақ транформацион процестерді  зерттеуге ат салысады. Бұл зерттеуде әлеуметтік өзгерістер, трансформация, модернизация, трансформация кезеңі және адаптация стратегиясы, субъекттің құлқындағы әлеуметтік адаптация моделдерінің түрлі дәрежелері бойынша – Ю.В.Арутюняна, С.Х.Ачох, З.Т.Голенкова, Г.Г.Дилигенский, Л.М.Дробижева, О.Н.Дудченко, Т.И.Заславский, Ю.А.Левады, К.Муздыбаев, А.В.Мытиль, А.В.Никонов, Ю.М.Плюснина, Н.Е.Тихонова, Л.А.Беляева, З.А.Данилова, Н.И.Лапина, В.Г.Федотова, П.Штомпка, Д.Эптер, В.А.Ядов сияқты ғалымдардың еңбектерінде көрсетіледі.

Әлеуметтік-адаптация процестері негізінен үш дәрежеге жіктеледі. Олар:

-қоғам (макро орта);

-әлеуметтік топ (микро топ);

-индивидуум (тұлғаның ішкі адаптациясы).

Тұлғаның қоғамдағы әлеуметтік адаптация дәрежесі әсіресе оның қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, саяси және рухани даму адаптациясына жіктеледі. Адаптация процесі дәрежелері әлеуметтік топқа бөлінуі, индивидуум және әлеуметтік топтың (еңбекте, жанұяда т.б.) бір-біріне қызығушылықтың сәйкес келместігін анықтауға көмек көрсетеді. Тұлғаның ішкі адаптациясы гармонға талпыну характеристикасын, ішкі позиция және оның өз-өзін бақылауы нәтижесінде индивидуумның басқа позицияларын балансқа келтіреді. Әлеуметтік ортаның өзгерістеріне өз-өзін бейімдете алмаса, нәтижеде конфликт позицияға алып келуі мүмкін. Сонымен қатар адаптация механизмдері: адаптацияның түрлі белгілері және формалары, оның этаптары, кезеңдері, негіз және стимул дәрежелеріне жіктеледі. Ғалымдардан–Л.Гордон, Э.В.Клопов, Г.Г.Дилигенский, М.И.Шабановалардың ғылыми еңбектерінде, адаптацияның түрлі белгілері мен формалары жөнінде, мәселен, ерікті және шартты «позитив» және «негатив» белгілері бір-бірінен ерекшеленіп, өзара байланысуы кеңінен тұжырымдалған.

Сондай-ақ, адаптация актив және пассив, конструктив және деструктив формаларына ажратылады. Пассив адаптацияда орта(мұқит) субъектке қарағанда актив болса, активте болса субъект үстем болады.

Конструктив адаптация жаратушы, бақылаушы және кеңпейіл характерге негізделеді. Деструктив адаптация эмоционал, спонтан (өз-өзінен пайда болатын) шығармашылық қабілетке ие емес, ол нерационалдық характерлі болып, қоғамда көңілсіз жағдайдың туылуына өз септігін тигізеді.

Әлеуметтік адаптацияның өзгеруі бір неше салаларға жіктеледі. Біріншіден, кәсіптік адаптация бойынша жүзеге асырылып жатқан зерттеулер; екіншіден, кәсіп орындарындағы топқа және ортаға бейімделуі; үшіншіден, тұлғаның  табиғатқа бейімделуі; төртіншіден, әлеуметтік сана формаларын иегеруі нәтижесінде әлеуметтік сананың түрлі формаларына (ғылым, саясат, заң, өнер, дін) бейімделу.

Ғылыми зерттеулерде әлеуметтік адаптация түрліше дәлелденеді. Ғалымдардан Г.И.Царегородцев және В.П.Петленколар өз еңбектерінде, әлеуметтік бейімделудің физикалық, химиялық, биологиялық және әлеуметтік тәсілдерін, сондай-ақ, әлеуметтік адаптацияны тұжырымдайды. Олардың дәлелдеуінше: «әлеуметтік адаптация тұлғаның немесе әлеуметтік топтың өзгеруіндегі процесс болып есептеледі. Бұл процесс олардың әлеуметтік қатынастарын және рухани нормаларын жүзеге асырып, сонымен қатар, табиғи ортаға сәйкес келместен әлеуметтік-экономикалық қатынастардың жүзеге асырылуының даму дәрежесіне  сәйкес қайта орнына келтіруді талап етеді».[3.140]

Сондай-ақ, тұлға айналасындағы ортаға бейімделе алмауы нәтижесінде стресске алып келуі мүмкін. Тұлғаның бейімделуінде ортадағы заңдар да өз әсерін тигізеді. Ортадағы заңдар әсерінен жүзеге келген функционал стресс Ф.З.Меерсонның дәлелдеуінше: «нуклеин кислоталар және уыздар синтезі көбеюіне және де адаптация процесіне қаратылған мүше мен системаларда «системалы структалы із» формасына алып келеді».[1.47]

Сонымен бірге, психолог ғалымдар, әлеуметтік адаптацияда тұлғаның индивидуал-типологик қасиеттеріне ерекше мән береді. Өйткені, тұлғаның жаңа ортаға бейімделуінде оның индивидуал-типологик қасиеттері үлкен рөл атқарады. Мұнда тұлғаның индивидуал-типологик қасиеттерінен бірі болып саналатын – темпераменттің орны ерекше. Тұлғаның мінез-құлқы, психик әрекеті, эмоциялары, мәмілеге кірісуі сияқты қасиеттерді экстроверсия-интроверсия, нейротизм шкалалары арқылы анықталады.

Психологияда темпераменттер төртке, яғни, холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик типке жіктеледі. Сондай-ақ, бұл темпераменттердің өзіне тән характеристикалары болып, тұлғаның жаңа ортаға бейімделуінде үлкен маңызға ие. Темераменттердін өзіне тән характеристикасы төмендегідей:

Холерик – қайратты, бірақ ұстамсыз, қызба адам. Олардың қозғалу әрекеттері өте жоғары, қызығушылығы үстем, мимикаларға бай адамдар болып саналады. Көңіл-күйі тез өзгереді, эмоциоларын жеңіп шығуда көбінесе сыртқы объекттерге де өз әсерін тигізіп, аффект кезеңінен жүзеге келуіне септігін тигізеді. Бұл кейде көңілсіз жағдайға алып келеді. Егер холерик және меланхолик типтегі адамдар бір-бірімен тұрмыс құрса, онда холериктер қызба болғандықтан, тұрмыстың алғашқы кезеңінен-ақ бірнеше конфликтті жағдайларды жүзеге асыруы мүмкін. Меланхолик темпераментті адамдар болса, бұндай әрекетті ұзақ уақыт есте сақтап жүруі нәтижесінде бұл жұптар кейде сәтсіздікке ұшырайды. Егер жанұяда ерлі-зайыптардың екеуі де холерик болса, оларда көбінесе конфликтті жағдайлар ұрыс-жанжалмен аяқталуы мүмкін.

Сангвиник – қайратты, әрі ұстамды адам. Олар лезде тіл табысады, жаңа ортаға оп-оңай бейімделеді, эмоциялары тезде пайда болатын адамдар болып саналады. Уақытты мазмұнды өткізуге, жанұядағы тыныштықты сақтауға талпынатын адамдар болып есептеледі. Жанұядағы конфликтті жағдайларға өздерінің мәліметтері және жеке пікірлерін кеңінен жеткізуге әрекет етеді. Сангвиниктер жеке пікіріне көбірек назар аударуды және конфликтті жағдайда барлық пікірлерді толық түсіндіріп беруге талпынады.

Флегматик – қайратты, бірақ баяу қимылдайтын адам. Олардың  эмоциялары сыртқы көрінісінде сезілмейді, жаңа ортаға баяу бейімделеді, жүрегі кең, басыңқы мінезге ие адамдар болады. Олар болар-болмас сөздерге мән бермегендіктен, конфликтті жағдайды жеке өзі жүзеге асырмайды және де эмоцияларын басқара алады.

Меланхоликтер – қайраты шамалы, басқа типтегілерге қарағанда, өте әсерлі, көңілі нәзік, болар-болмас уақиғаларды лезде өзіне қабылдайтын қасиеттерімен ерекшеленеді. Адамдармен конфликте болмайды, көбінесе өзінің ішкі конфликтімен келісе алмайды. Яғни, тұрмыс қиыншылықтарына шыдамсыз болады.

Жанұядағы қатынастарда сангвиник пен меланхолик, сангвиник пен холерик, флегматик пен холерик типтегілер бір-бірімен тұрмыс құрса, оларда ұрыс-керістер сирек кездесуі күзетіледі.

Қорыта айтқанда, адаптацияның дәрежелері сана мен тікелей байланысты. Сана адаптациясына – қажеттілік, мотив, стимул, қызығушылық, факторларды, сондай-ақ, тұлғаның әрекетке бағынуын өз ішіне алады. Адам өзінің жаңа ортаға бейімделе алмауын сезінуі, оның қабілет және үміттерінің жүзеге асырылуына кедергі болуы мүмкін. Сондай-ақ, тұлғаның жаңа ортаға бейімделуінде индивидуал-типологик қасиеттері де үлкен рөл атқарып, адаптация процесіне өз септігін тигізеді.

Әдебиеттер:

1)       Меерсон Ф.З. Адаптация, стресс и профилактика. Москва,1983.

2)        Харламенкова Н.Е., Стоделова Т.С. Проблема адаптации личности при нормальном и аномальном половом развитии // Современная личность: социальные представления, мышление, развитие в норме и патологии, М., 2000. С. 91-98.

3)       Царегородцев Г.И. Философские и социально-гигиенические аспекты охраны окружающей среды. М.,1976.

Повышение квалификации классных руководителей в системе: школьное методическое объединение – районные (городские) методические кабинеты – областные институты повышения квалификации

Тайтанова Нуржамал Камбыловна –

заведующая кафедрой воспитания  и социализации  личности Республиканского института повышения квалификации руководящих кадров системы образования

В настоящее время традиционная подготовка учителей, включающая основы теории и практики воспитания, не достаточна. Главным условием достижения педагогом-воспитателем высокой педагогической культуры становится постоянное повышение их квалификации.

Сегодня профессиональное образование выступает, прежде всего, как профессиональное самообразование, представляющее собой процесс приобретения человеком знаний за счет самостоятельной организации занятий и их самоконтроля. Согласно выводам В.В.Бенина основной формой развития педагогической культуры является самообразование педагога, которое выступает сферой полного превращения обучаемого из объекта  в субъект учебного процесса, принципами которого выступают: целесообразность обучения; индивидуализация; непрерывность и системность. [1, С. 238].

Целесообразность обучения предполагает, что новые знания приобретаются классным руководителем с осознанной целью повышения своей профессиональной культуры. Индивидуализация обучения определяется тем, что педагог сам способен определить, какие знания и в каком объеме ему необходимы. Принцип непрерывности обучения состоит не только в непрекращающемся процессе обучения, сколько в таком изменении задач и целей отдельных элементов учебной системы, которые могли бы привести к максимальному эффекту непрерывного образования, который был бы гораздо значительнее, чем сумма результатов, достигнутых отдельными элементами образования. Принцип системности предполагает, что в самообразовании должна присутствовать определенная упорядоченность и соподчиненность элементов, позволяющая решать основные самообразовательные задачи. С. 238.

В основу самообразования педагогов необходимо положить так же некоторые  фундаментальные принципы психического развития: творческий характер развития; ведущая роль социокультурного контекста развития; принцип активного деятеля, единство деятельности, сознания, личности; интериоризация и экстериоризация как механизм развития и обучения. [2, С. с.101].

Функционирование системы самообразования возможно при наличии специальных условий, которые обеспечивает система повышения квалификации в рамках школьного методического объединения – районных (городских) методических кабинетов – областных институтов повышения квалификации.

При этом самообразовательная работа способствует оптимизации повышения квалификации классных руководителей, если: содержание самообразования органически связано с программой повышения квалификации, отвечает задачам совершенствования деятельности классного руководителя; содержание самообразования отвечает возможностям педагога (его теоретическому уровню, педагогическому опыту), направлено на обеспечение его педагогического роста и преодоление затруднений в воспитательной работе; классный руководитель располагает временем для самообразования; самообразование имеет проблемный характер, проблема, над которой работает классный руководитель, является частью общешкольной проблемы, в связи с чем самообразование каждого классного руководителя становится коллективной заботой всего педагогического коллектива, предметом профессиональной оценки и помощи со стороны методического объединения классных руководителей;  результаты самообразования выражаются в творческим педагогическом поиске.

Основными задачами повышения квалификации классных руководителей выступают: периодическая информация о новых достижениях педагогической науки; более углубленное, по сравнению с базовым образованием изучение теории воспитания; ознакомление педагогов с не изученными ранее дисциплинами, знание которых требуется для их практической деятельности. Это задачи общей психолого-педагогической подготовки, которая является теоретическим основанием совершенствования научно-методической подготовки классного руководителя. Задачи научно-методической подготовки состоят в том, чтобы научить педагога выбирать методы, сочетать их наилучшим для данных условий образом. Научно, осознанно, исходя из задач и содержания воспитания, знания целостной классификации методов, их сравнительной характеристики, учета сильных и слабых сторон каждого приема, особенностей класса и отдельных учащихся. [3, С. с.39].

Данные задачи можно дополнить так же развитием профессиональной компетентности, овладением культурой самоорганизации, выработкой гуманистического мировоззрения, этнопедагогической культуры.

Педагогическими условиями реализации вышеназванных задач  подготовки педагогов являются: уточнение целей и реальных результатов подготовки учителей; ориентация не на формирование умений решать учебные проблемы, а на развитие способности решать проблемы в нестандартных ситуациях; расширение образовательного пространства через изучение разного круга образовательных проблем; создание возможности для разработки индивидуальной траектории развития и образования; расширение видов познавательной деятельности, увеличение роли поисковой и исследовательской деятельности. [4, С. с.76].

Реализация данных условий предполагает создание единой гибкой, мобильной системы повышения квалификации и переподготовки кадров в области воспитания с учетом специфики образовательных организаций, организацию постоянно действующих курсов повышения квалификации для классных руководителей, расширение категорий слушателей на курсах по проблемам воспитания, включение в их число социальных педагогов, старших вожатых, педагогов- воспитателей.

Система повышения квалификации представлена на трех уровнях: школьном; районном (городском); областном.

Школьное звено системы повышения квалификации представлено методическими объединениями классных руководителей, в рамках деятельности которых осуществляется планомерное  восстановление знаний и умений классных руководителей для решения повседневных задач.

Деятельность школьных методических объединений классных руководителей направлена на повышение их теоретической и методической подготовки, обеспечение контроля и руководства их самообразованием, конкретизацию задач воспитания применительно к условиям и возможностям коллектива, выработку единых требований и мер по решению избранной школой воспитательной проблемы, создание необходимых условий педагогам для их творческой деятельности.

Реализация поставленных перед методическим объединением классных руководителей задач проходит через включение классных руководителей в работу теоретических семинаров; обсуждение на педсоветах содержания, форм и методов практической деятельности классных руководителей по достижению поставленных целей воспитания; подготовку и проведение открытых мероприятий, творческих отчетов классных руководителей; организацию школьных педагогических чтений, практических конференций по воспитательным проблемам.

В деятельности методических объединений классных руководителей находят применения следующие виды методов. Словесные – доклады, лекции, выступления, рассказ, беседа, диспут  и др.. Наглядные – видеосъемки внеклассных мероприятий, методические разработки, конспекты, фотографии, слайды, наглядные пособия.  Практические – деловые и ролевые игры, «мозговые штурмы», решение педагогических и ситуативных задач. Творческий характер деятельности классных руководителей определяет необходимость сочетания методов репродуктивного характера с проблемно-поисковыми в качестве непременного условия работы школьных методических объединений.

Опыт работы школьных методических объединений подтверждает целесообразность применения таких форм повышения квалификации педагогов, как творческие микрогруппы учителей, школы передового опыта, психолого-педагогические семинары, школьные научно-практические конференции и педагогические чтения, выставки, бюллетени, стенгазеты, консультации-собеседования, индивидуальное шефство, открытые внеклассные мероприятия, методические недели и декады, дни обмена передовым педагогическим опытом.

Районное звено повышения квалификации основной целью своей работы ставит методическую подготовку классных руководителей на основе достижений передового педагогического опыта. Задачами повышения квалификации являются:

• Обеспечение тесной взаимосвязи и преемственности курсовой подготовки при Обл.ИПК с последующим влиянием на содержание деятельности классных руководителей со стороны районных (городских) методобъединений и школ;
• Изучение состояния методической работы в школах, степени ее воздействия на эффективность воспитательной работы классных руководителей, своевременное внесение соответствующих корректив;
• Внедрение в практику коллективов школы, методических объединений классных руководителей научно-методических рекомендаций по воспитанию, достижений передовой педагогической практики.

Районные (городские) методические кабинеты осуществляют свою деятельность по повышению квалификации через организацию постоянно действующих семинаров  для руководителей школьных методических объединений классных руководителей, организацию семинаров-практикумов на базе опорных школ.

Следующим этапом системы повышения квалификации являются областные ИПК, ставящие своей основной целью теоретическую подготовку классных руководителей.

Основными задачами работы Обл.ИПК являются обеспечение непрерывности и постоянного совершенствования повышения квалификации учителей в связи с их воспитательной деятельностью; направленное руководство деятельностью районных(городских), школьных методических служб, обеспечение взаимосвязи и преемственности содержания их деятельности; выявление недостатков и типичных затруднений в деятельности классных руководителей, внесение корректив в практику повышения их квалификации на уровне рай(гор) и школьных звеньев; целенаправленное формирование передового опыта в решении организационно-педагогических задач повышения квалификации в районных (городских) методических кабинетах, школе, творческой практической деятельности самих классных руководителей; внедрение в практику курсов и семинаров методов активного обучения; активное внедрение передового опыта во все звенья системы повышения квалификации классных руководителей.

Реализация задач осуществляется путем проведения курсов, проблемных семинаров руководителей методических объединений классных руководителей; подготовки методических рекомендаций на основе систематического анализа недостатков и затруднений в работе методических объединений классных руководителей; оказания практической помощи методкабинетам, школам на местах в работе с КР; разработки и реализации программ изучения эффективности работы МО, результативности проведенных курсов,  докурсовых и послекурсовых заданий.

Связи между институтами повышения квалификации и методическими кабинетами носят двусторонний характер. Институты являются основными координаторами научно-практической деятельности методических кабинетов. Они определяют основные направления работы методических объединений и в области самообразования педагогов.

Повышение качества курсовой подготовки осуществляется путем внедрения в практику прогрессивных инновационных подходов к решению задач развития личности. Проведение мониторинга уровня повышения квалификации и переподготовки руководящих и педагогических кадров, занимающихся проблемами воспитания позволит обеспечить своевременное выявление затруднений и их  устранение.

В этой связи основными направлениями работы системы повышения квалификации являются: изучение практики классного руководства по обучению и воспитанию школьников; выявление их реальных затруднений в работе; разработка конкретных рекомендаций классным руководителям, направленным на улучшение их профессиональной деятельности по повышению качества обучения и воспитания учащихся; оказание практической помощи райгороно, райгорметодкабинетам, администрации, методическим службам школ в обеспечении методической помощи классным руководителям, в организации их самообразовательной деятельности; изучение, обобщение и внедрение в массовую практику передового педагогического опыта, достижений педагогической науки.

 

Список использованных источников:

1.Бенин В.Л. Теоретико-методологические основы формирования и развития педагогической культуры. Диссертация на соискание ученой степени доктора педагогических наук.- Екатеринбург, 1996.

2.Зинченко В.П. Образование. Мышление. Культура. // Новое педагогическое мышление . Под.ред. В.Петровского.- М.: Педагогика, 1989.- 280с.

3.Павленко В.Г. Оптимизация системы повышения квалификации классных руководителей.- Дисс. на соиск. уч.степени канд. пед.наук.- Ростов-на Дону, 1986.- 184с.

4.Кибатаева Н.К. Дисс. На соиск. Уч.степени кандидата пед.наук Формирование профессиональной культуры педагога в системе повышения квалификации работников образования. Алматы, 2006 160с.