Аманатым

 

Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл,

Қыз таныстыр, қызыққа жұрт ыржаңшыл.

Қынаменде, жар-жар мен беташар бар,

Өлеңсіз солар қызық болар ма гүл?

Бала туса, күзетер шалдықана,

Олар да өлең айтар шулап жана.

Бұрынғы жақсылардан өрнек қалған,

Би де, тақпақ, мақал бар, байқап қара.

(Абай)

 

Қазақ халқы басқа да халықтар сияқты бұрыннан бері салт-дәстүрге, әдет-ғұрыпқа ерекше қөңіл бөлген халық. Адам туғаннан бастап, оны  өмір бойы ата жұртының салттары серік етеді. Жоғарыда Абай сөзімен айтылған өлең бойында қазаққа тән қаншама дәстүрлер бар екенін көре аламыз.

Мені бұрын-сонды ойландыратын, естен шықпайтын қазақтың бір әдеті бар еді. Ол - кәдімгі сандарға мән беру. Әрине, осы әдеттің түбі ата-бабалар өсиетінде жатыр. Оларды дұрыс қалай атасам да, білмей тұрмын. Бәрінің басын бастаған, ол - қазақтың үш жұрты. 

Мектептен бері жаттап, жазып жүрген, әрі есте сақталған, сандарға байланысты қазақтың мынадай сөздері бар:

Как и любой другой, казахский народ еще издревле уделял особое внимание традициям и обычаям. Все эти традиции сопровождают человека с рождения. В строках Абая можно прочитать многие традиции казахов.

Уже давно не выходит из головы слова предков о том, что у казахов есть три родни (дословный перевод). Вот и я что вспомнила, что подняла по школьным записям, представляю здесь.

1) Үш жұрт: Өз жұрт - күншіл. Қайын жұрт - міншіл. Нағашы жұрт - сыншыл.

(дословный перевод)

Три родни: "Своя" родные (родные по отцовской линии)- завистливые. Родные мужа/жены - придирчивые. Родные матери - критикующие.

 

2) Үш қуат: Ақыл, жүрек, тіл.

Три мощности: ум, сердце, язык.

 

3) Үш ғайып: Ажал, қонақ, несібе.

(сложно перевести слово "ғайып", т.к. оно может иметь, на мой взгляд, несколько значений. я перевожу его как "неизвестные", более подходящий по смыслу)

Три неизвестные: смерть, гость, участь.

 

4) Үш арсыз: Ұйқы, тамақ, күлкі.

Три "без совести" (дословный перевод): сон, еда, смех.

(Үлкен адамдар жиі айтады: Ұйқы - дұшпан)

 

5) Үш даусыз: Мінез, кәрілік, ажал.

Три бесспорных: характер, старость, смерть.

 

6) Үш қадірсіз: Жігіттік, денсаулық, жақсы жар.

Три "бесценных" (которые обычно не ценятся в течение жизни): молодость, здоровье, хорошая жена.

 

7) Үш жамандық: Нақақ қан төгу, кісі малын малын нақақ алу, Ата-бабадан қалған ескі жұртты бұзу.

(при переводе слова "нақақ" я воспользовалась словарем.)

Три "плохих": Напрасно проливать кровь, напрасно отбирать скот у человека, сеять раздор между давними родственниками.

 

8) Үш тәтті: Жан тәтті, мал тәтті, жар тәтті.

Три "сладких": душа, скот (свой), жена

 

9) Үш көз: Су анасы - бұлақ. Жол анасы - тұяқ. Сөз анасы - құлақ.

(слово "тұяқ" я перевела, если честно, более или менее по подходящему по смыслу слову.как мне подсказывает dildibekoff, это слово можно употребить в значении "стопа")

Три источника: начало воды - родник. начало дороги - след. начало слова - ухо.

 

10) Үш тоқтам: Ақыл - арқан. Ой - өріс. Адам - қазық.

(при переводе слова "тоқтам" я воспользовалась словарем.)

Три вывода: Ум - аркан. Мысль - поле. Человек - основа.

 

Әзірше осы. Біраз уақыттан соң, басқа да "сандар" постымда орындарын таба береді :-) Жалғасы бар.

Продолжение следует.

Ұмытпаңыздар, қазақты қазақ ететін өсиетті дана сөздер, тамыры терең тәрбие, беташары.